Thông thường vào dịp Tết Nguyên đán hàng năm, các công ty hay doanh nghiệp sẽ thực hiện trao thưởng Tết cho nhân viên. Vậy có bắt buộc phải thưởng Tết cho người lao động hay không? Có những hình thức thưởng Tết nào? Việc thưởng Tết bằng sản phẩm có vi phạm quy định pháp luật hay không?
(1) Có bắt buộc phải thưởng Tết cho người lao động hay không?
Câu trả lời là không. Vì việc thưởng Tết không phải là nghĩa vụ bắt buộc của doanh nghiệp. Tại Khoản 2 Điều 104 Bộ Luật Lao động 2019 có quy định về quy chế thưởng như sau:
“Quy chế thưởng do người sử dụng lao động quyết định và công bố công khai tại nơi làm việc sau khi tham khảo ý kiến của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở đối với nơi có tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở”
Cho nên, nếu có thỏa thuận trong hợp đồng lao động, theo quy chế nội bộ doanh nghiệp về thưởng Tết hay có trong thỏa ước lao động tập thể thì doanh nghiệp mới buộc phải thực hiện thưởng Tết cho người lao động.
Tuy nhiên, việc thưởng Tết là một nét đẹp trong văn hoá Việt Nam, nhằm thể hiện sự quan tâm của doanh nghiệp đối với người lao động và tri ân cho những đóng góp của người lao động trong suốt một năm, đồng thời là tạo động lực cho người lao động tiếp tục cống hiến.
(2) Có những hình thức thưởng Tết nào?
Hiện tại, vẫn chưa có quy định cụ thể về hình thức thưởng Tết. Chính vì thế, tùy vào tình hình thực tế của doanh nghiệp như kết quả sản xuất, kinh doanh và mức độ hoàn thành công việc của người lao động. doanh nghiệp có thể linh hoạt lựa chọn giữa các hình thức thưởng như:
- Thưởng Tết bằng tiền mặt: Đây là hình thức thưởng Tết phổ biến nhất hiện nay. Mức thưởng Tết bằng tiền mặt thường được tính dựa trên nhiều yếu tố như lợi nhuận của doanh nghiệp trong năm, kết quả kinh doanh của bộ phận/phòng ban mà người lao động công tác, thành tích của cá nhân người lao động, thâm niên công tác của người lao động.
- Thưởng Tết bằng sản phẩm: Một số doanh nghiệp thưởng Tết cho người lao động bằng sản phẩm do doanh nghiệp sản xuất hoặc kinh doanh. Các sản phẩm thường được sử dụng để thưởng Tết bao gồm hàng tiêu dùng (như thực phẩm, đồ uống, sữa, mì gói,...), thiết bị gia dụng (như tivi, tủ lạnh, máy giặt,...), vật liệu xây dựng (như xi măng, sắt thép,...).
- Thưởng Tết bằng phiếu quà tặng: Phiếu quà tặng là một hình thức thưởng Tết linh hoạt, cho phép người lao động tự do lựa chọn sản phẩm mà họ mong muốn. Phiếu quà tặng có thể được sử dụng tại các cửa hàng, siêu thị hoặc trung tâm thương mại.
- Thưởng Tết bằng dịch vụ: Một số doanh nghiệp thưởng Tết cho người lao động bằng các dịch vụ như vé du lịch (cho phép người lao động đi du lịch cùng gia đình), thẻ tập gym (giúp người lao động rèn luyện sức khỏe), bảo hiểm y tế (giúp người lao động yên tâm về vấn đề sức khỏe).
- Thưởng Tết bằng cổ phiếu: Một số doanh nghiệp thưởng Tết cho người lao động bằng cổ phiếu của doanh nghiệp. Đây là hình thức thưởng Tết thể hiện sự quan tâm của doanh nghiệp đến người lao động và khuyến khích họ gắn bó lâu dài với doanh nghiệp.
(3) Việc thưởng Tết bằng sản phẩm có vi phạm quy định pháp luật hay không?
Về mặt pháp lý, việc thưởng Tết bằng sản phẩm là không vi phạm quy định của pháp luật. Bởi Khoản 1 Điều 104 Bộ Luật lao động 2019 có giải thích về thưởng như sau:
“Thưởng là số tiền hoặc tài sản hoặc bằng các hình thức khác mà người sử dụng lao động thưởng cho người lao động căn cứ vào kết quả sản xuất, kinh doanh, mức độ hoàn thành công việc của người lao động.”
Tuy nhiên, có một số điểm mà doanh nghiệp cần phải lưu ý như sau:
- Sản phẩm là hàng hóa cấm kinh doanh: doanh nghiệp không được thưởng Tết bằng sản phẩm là hàng hóa cấm kinh doanh theo quy định của pháp luật.
- Sản phẩm vi phạm sở hữu trí tuệ: doanh nghiệp không được thưởng Tết bằng sản phẩm vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của người khác.
- Sản phẩm không đảm bảo chất lượng: doanh nghiệp phải đảm bảo sản phẩm được thưởng có chất lượng tốt, an toàn cho người sử dụng.
- Giá trị của sản phẩm: Giá trị của sản phẩm cần tương đương với mức thưởng bằng tiền mặt.
- Sự đồng ý của người lao động: doanh nghiệp cần thông báo rõ ràng về hình thức, mức thưởng Tết và giá trị của sản phẩm cho người lao động và nhận được sự đồng ý của người lao động.
- Chất lượng của sản phẩm: Sản phẩm được sử dụng để thưởng Tết cần đảm bảo chất lượng tốt, an toàn cho người sử dụng.
- Khả năng đổi trả: doanh nghiệp cần có chính sách đổi trả linh hoạt cho người lao động trong trường hợp người lao động không có nhu cầu sử dụng sản phẩm.
Như vậy, việc thưởng Tết bằng sản phẩm cũng là một lựa chọn thay thế cho hình thức thưởng Tết bằng tiền mặt truyền thống, trong trường hợp NLĐ và doanh nghiệp không thỏa thuận việc thưởng Tết bằng tiền mặt hay sản phẩm,...
Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng cần phải cân nhắc kỹ lưỡng các ưu điểm và nhược điểm trước khi áp dụng. Ngoài ra cũng cần tuân thủ các quy định của pháp luật để đảm bảo quyền lợi của người lao động.
