PHÂN TÍCH TOÀN VĂN HIẾN PHÁP 2013

2.3.23 Hôn nhân và gia đình[1]

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 64 của Hiến pháp 1992. So với Hiến pháp 1992 thì Hiến pháp 2013 quy định ngắn gọn, xúc tích hơn, theo đó điều này quy định những nội dung sau:

- Một là, nam, nữ có quyền kết hôn, ly hôn. Hôn nhân theo nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau.

+ Điều kiện kết hôn: nam từ hai mươi tuổi trở lên, nữ từ mười tám tuổi trở lên; việc kết hôn do nam và nữ tự nguyện quyết định, không bên nào được ép buộc, lừa dối bên nào; không ai được cưỡng ép hoặc cản trở; việc kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn quy định tại điều 10 của Luật hôn nhân và gia đình 2000[2].

+ Việc kết hôn bị cấm trong những trường hợp sau đây: người đang có vợ hoặc có chồng; người mất năng lực hành vi dân sự; giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời; giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, bố chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, bố dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng; giữa những người cùng giới tính[3].

+ Quyền yêu cầu Toà án giải quyết việc ly hôn: vợ, chồng hoặc cả hai người có quyền yêu cầu Toà án giải quyết việc ly hôn. Trong trường hợp vợ có thai hoặc đang nuôi con dưới mười hai tháng tuổi thì chồng không có quyền yêu cầu xin ly hôn[4].

Như vậy, bỏ đoạn “Gia đình là tế bào của xã hội” vì nó mang tính khẩu hiệu là chính.

- Hai là, Nhà nước bảo hộ hôn nhân và gia đình, bảo hộ quyền lợi của người mẹ và trẻ em.

Như vậy, câu này đã bao hàm ý của đoạn “Cha mẹ có trách nhiệm nuôi dạy con thành những công dân tốt. Con cháu có bổn phận kính trọng và chăm sóc ông bà, cha mẹ. Nhà nước và xã hội không thừa nhận việc phân biệt đối xử giữa các con” của Hiến pháp 1992.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

Tại sao nói Điều 33 Hiến pháp năm 2013 " Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm" Là qui định tiến bộ so với Hiến pháp 1992

2.3.26 Học tập là quyền và nghĩa vụ

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 59 Hiến pháp 1992. Theo đó mọi người có quyền được học tập, tuy nhiên học tập không chỉ là quyền mà còn là nghĩa vụ của công dân. Như vậy, trong những trường hợp nhất định công dân bắt buộc phải thực hiện nghĩa vụ học tập của mình.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.3.28 Quyền thụ hưởng và tiếp cận các giá trị văn hóa

Đây là quy định mới của Hiến pháp 2013 so với Hiến pháp 1992, theo đó: mọi người có quyền hưởng thụ và tiếp cận các giá trị văn hóa, tham gia vào đời sống văn hóa, sử dụng các cơ sở văn hóa. Như vậy, Hiến pháp 2013 đã bảo đảm về mặt giá trị tinh thần cho đời sống của Nhân dân.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.3.30 Quyền và nghĩa vụ với môi trường[1]

Trước tình hình ô nhiểm môi trường ngày một nghiêm trọng, Hiến pháp 2013 đã dành một điều khoản quy định: mọi người có quyền được sống trong môi trường trong lành và có nghĩa vụ bảo vệ môi trường. Như vậy, đây là cơ sở để các văn bản dưới Hiến quy định chi tiết hướng dẫn vấn đề này.

a. Nguyên tắc bảo vệ môi trường[2]:

- Một là, bảo vệ môi trường phải gắn kết hài hòa với phát triển kinh tế và bảo đảm tiến bộ xã hội để phát triển bền vững đất nước; bảo vệ môi trường quốc gia phải gắn với bảo vệ môi trường khu vực và toàn cầu.

- Hai là, bảo vệ môi trường là sự nghiệp của toàn xã hội, quyền và trách nhiệm của cơ quan nhà nước, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân.

- Ba là, hoạt động bảo vệ môi trường phải thường xuyên, lấy phòng ngừa là chính kết hợp với khắc phục ô nhiễm, suy thoái và cải thiện chất lượng môi trường.

- Bốn là, bảo vệ môi trường phải phù hợp với quy luật, đặc điểm tự nhiên, văn hóa, lịch sử, trình độ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong từng giai đoạn.

- Năm là, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân gây ô nhiễm, suy thoái môi trường có trách nhiệm khắc phục, bồi thường thiệt hại và chịu các trách nhiệm khác theo quy định của pháp luật.

b. Chính sách của Nhà nước về bảo vệ môi trường[3]:

- Một là, khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để mọi tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình, cá nhân tham gia hoạt động bảo vệ môi trường.

- Hai là, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, vận động, kết hợp áp dụng các biện pháp hành chính, kinh tế và các biện pháp khác để xây dựng ý thức tự giác, kỷ cương trong hoạt động bảo vệ môi trường.

- Ba là, sử dụng hợp lý, tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, phát triển năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; đẩy mạnh tái chế, tái sử dụng và giảm thiểu chất thải.

- Bốn là, ưu tiên giải quyết các vấn đề môi trường bức xúc; tập trung xử lý các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng; phục hồi môi trường ở các khu vực bị ô nhiễm, suy thoái; chú trọng bảo vệ môi trường đô thị, khu dân cư.

- Năm là, đầu tư bảo vệ môi trường là đầu tư phát triển; đa dạng hóa các nguồn vốn đầu tư cho bảo vệ môi trường và bố trí khoản chi riêng cho sự nghiệp môi trường trong ngân sách nhà nước hằng năm.

- Sáu là, ưu đãi về đất đai, thuế, hỗ trợ tài chính cho các hoạt động bảo vệ môi trường và các sản phẩm thân thiện với môi trường; kết hợp hài hoà giữa bảo vệ và sử dụng có hiệu quả các thành phần môi trường cho phát triển.

- Bảy là, tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, khuyến khích nghiên cứu, áp dụng và chuyển giao các thành tựu khoa học và công nghệ về bảo vệ môi trường; hình thành và phát triển ngành công nghiệp môi trường.

- Tám là, mở rộng và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế; thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế về bảo vệ môi trường; khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia thực hiện hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường.

- Chín là, phát triển kết cấu hạ tầng bảo vệ môi trường; tăng cường, nâng cao năng lực quốc gia về bảo vệ môi trường theo hướng chính quy, hiện đại.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.3.32 Bảo vệ tổ quốc[1]

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 77 của Hiến pháp 1992. So với Hiến pháp 1992 thì Hiến pháp 2013 chỉ có sự chỉnh sửa hình thức điều này từ hai đoạn thành hai khoản, theo đó quy định những nội dung sau:

- Một là, bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền cao quý của công dân.

Nghĩa là, bảo vệ Tổ quốc không phải là nghĩa vụ bình thường như bao nghĩa vụ khác mà là nghĩa vụ thiêng liên đồng thời là quyền cao quý của công dân bởi vậy công dân cần phải trân trọng điều này.

- Hai là, công dân phải thực hiện nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng nên quốc phòng toàn dân.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.3.34 Nghĩa vụ nộp thuế

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 80 của Hiến pháp 1992. So với Hiến pháp 1992 thì Hiến pháp 2013 có những điểm mới sau:

- Một là, mọi người có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định chứ không chỉ có công dân mới có nghĩa vụ nộp thuế.

- Hai là, bỏ quy định công dân phải có nghĩa vụ lao động công ích.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.3.36 Cho phép người nước ngoài đấu tranh vì chủ nghĩa xã hội mà bị bức hại được cư trú tại Việt Nam

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 82 của Hiến pháp 1992. Điều này được giữ nguyên so với Hiến pháp 1992, theo đó: Người nước ngoài đấu tranh vì tự do và độc lập dân tộc, vì chủ nghĩa xã hội, dân chủ và hòa bình hoặc vì sự nghiệp khoa học mà bị bức hại thì được Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam xem xét cho cư trú.

Điều này thể hiện sự yêu chuộng hòa bình và ủng hộ sự tự do, độc lập dân tộc, vì chủ nghĩa xã hội, vì sự nghiệp khoa học.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.4.2 Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 15, 16, 19, 20, 21, 22, 23 và 25 của Hiến pháp 1992. Theo đó quy định những vấn đề sau:

- Một là, nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Như vậy, thể hiện chính sách nhất quán của Việt Nam trong xây dựng nền kinh tế, đó là tôn trọng các quy luật kinh tế thị trường nhưng nền kinh tế đó phải có sự điều chỉnh có định hướng của Nhà nước xã hội chủ nghĩa.  Nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế; kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo.

- Hai là, các thành phần kinh tế đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân. Các chủ thể thuộc các thành phần kinh tế bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo pháp luật.

Nghĩa là, nhà nước đề cao vai trò của các thành phần kinh tế và ghi nhận nó có vị trí quan trọng trong việc cấu thành nên nền kinh tế quốc dân. Nhà nước không phân biệt đối xử giữa các thành phần kinh tế mà tạo khuôn khổ pháp lý bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh một cách công bằng.

- Ba là, Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện để doanh nhân, doanh nghiệp và cá nhân, tổ chức khác đầu tư, sản xuất, kinh doanh; phát triển bền vững các ngành kinh tế, góp phần xây dựng đất nước. Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức đầu tư, sản xuất, kinh doanh được pháp luật bảo hộ và không bị quốc hữu hóa.

Với quy định này sẽ tạo động lực cho cá nhân, tổ chức đầu tư, sản xuất, kinh doanh để phát triển nền kinh tế. Nhà nước bảo hộ tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức đầu tư, sản xuất, kinh doanh và trong bất kỳ hoàn cảnh nào thì tài sản hợp pháp của họ cũng không bị quốc hữu hóa.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.4.4 Tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 17 và 18 của Hiến pháp 1992. Theo đó, đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên nhiên khác và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. 

Điểm mới của Hiến pháp 2013 so với Hiến pháp 1992 là đã quy định “Tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý”. Trước đây quy định này chỉ được ghi nhận ở các văn bản Luật và dưới Luật. Như vậy, khẳng định tài sản công là tài sản thuộc sở hữu của Nhân dân thể hiện nhà nước ta là nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)