PHẦN 2: NỘI DUNG CỤ THỂ HIẾN PHÁP 2013

Lời nói đầu mang tính khái quát chung, giới thiệu về nguồn gốc dân tộc, lịch sử đất nước và lý do ra đời Hiến pháp 2013. Theo đó, có ba ý chính sau:

- Một là, trải qua mấy nghìn năm lịch sử, Nhân dân ta lao động cần cù, sáng tạo, đấu tranh anh dũng để dựng nước (từ thời các Vua Hùng) và giữ nước đã hun đúc nên truyền thống yêu nước, đoàn kết, nhân nghĩa, kiên cường, bất khuất và xây dựng nên nền văn hiến Việt Nam.

- Hai là, khái quát tổng thể giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc ta từ năm 1930 đến khi thống nhất đất nước, giúp đỡ nước bạn Campuchia thoát khỏi nạn diệt chủng Pol Pot và giành độc lập.

+ Ngày 3 tháng 2 năm 1930, chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện Đảng Cộng sản Việt Nam;

+ Dưới sự lãnh đạo sáng suốt, đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam Nhân dân ta đã tiến hành cuộc đấu tranh lâu dài hi sinh vì độc lập, tự do và hạnh phúc của Nhân dân;

+ Cách mạng tháng Tám thành công, ngày 2 tháng 9 năm 1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh trịnh trọng đọc bản tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa;

+ Ngày 7 tháng 5 năm 1954, Nhân dân ta đã làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ rạng ngời năm châu;

+ Ngày 30 tháng 4 năm 1975, Việt Nam thống nhất đất nước (hai miền Nam, Bắc quy về một mối);

+ Đất nước ta làm nghĩa vụ quốc tế, giúp đỡ nước bạn Campuchia thoát khỏi nạn diệt chủng Pol Pot và giành độc lập vào ngày 7 tháng 1 năm 1979;

+ Đất nước ta cải cách nền kinh tế theo hướng đổi mới, đưa đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội.

- Ba là, Hiến pháp 2013 được ra đời trên cơ sở thể chế hóa Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, kế thừa Hiến pháp năm 1946, Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980 và Hiến pháp năm 1992, Nhân dân Việt Nam xây dựng, thi hành và bảo vệ Hiến pháp này vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

So với Hiến pháp 1992, Lời nói đầu được chỉnh sửa theo hướng khái quát, cô đọng, súc tích và ngắn gọn chỉ bằng 1/3 so với lời nói đầu của Hiến pháp 1992, cụ thể:

- Bỏ cụm “và các nước láng giềng, lập nên những chiến công oanh liệt, đặc biệt là chiến dịch Điện Biên Phủ và chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, đánh thắng hai cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân và đế quốc, giải phóng đất nước, thống nhất Tổ quốc, hoàn thành cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân. Ngày 2 tháng 7 năm 1976 Quốc hội nước Việt Nam thống nhất đã quyết định đổi tên nước là Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; cả nước bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, ra sức xây dựng đất nước, kiên cường bảo vệ Tổ quốc đồng thời làm nghĩa vụ quốc tế.” Và thay vào đó cụm “Bằng ý chí và sức mạnh của toàn dân tộc, được sự giúp đỡ của bạn bè trên thế giới, Nhân dân ta đã giành chiến thắng vĩ đại trong các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, bảo vệ Tổ quốc và làm nghĩa vụ quốc tế, đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trong công cuộc đổi mới, đưa đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội”.

Lý do có sự thay đổi: Trong xu thế hội nhập và phát triển, việc các quốc gia xích lại gần nhau trở thành đối tác chiến lược là điều cần thiết (trong đó có kẻ thù của chúng ta trong quá khứ), vì vậy không nêu rõ kẻ thù nhằm gác lại biến cố của lịch sử để tiến tới tương lai tốt đẹp. Ngoài ra, cũng ghi nhận công ơn to lớn của thế hệ đi trước và lòng tự tôn dân tộc bằng cụm thay thế.

- Bỏ nguyên đoạn “Từ năm 1986 đến nay, công cuộc đổi mới toàn diện đất nước do Đại hội lần thứ VI của Đảng cộng sản Việt Nam đề xướng đã đạt được những thành tựu bước đầu rất quan trọng. Quốc hội quyết định sửa đổi Hiến pháp năm 1980 để đáp ứng yêu cầu của tình hình và nhiệm vụ mới”.

Lý do bỏ đoạn này: Câu trên chỉ có giá trị trong việc thay thế Hiến pháp 1980 còn đến nay không còn phù hợp với thực tiễn.

- Bỏ nguyên đoạn: “Hiến pháp này quy định chế độ chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an ninh, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, cơ cấu, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của các cơ quan Nhà nước, thể chế hoá mối quan hệ giữa Đảng lãnh đạo, nhân dân làm chủ, Nhà nước quản lý”.

Lý do bỏ đoạn này: Đoạn này dài dòng và không cần thiết.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.2.2 Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Điều này ghi nhận những vấn đề sau:

- Một là, nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, tức là Nhân dân phải thượng tôn pháp luật.

- Hai là, nhà nước ta là nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. Khẳng định việc xây dựng nhà nước là do Nhân dân vì vậy nhà nước thuộc về Nhân dân và nhà nước phải phục vụ lợi ích cho Nhân dân.

- Ba là, nhà nước ta do Nhân dân làm chủ.

- Bốn là, quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ tri thức.

- Năm là, quyền lực nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công, phối hợp, kiểm soát lẫn nhau trong việc lập pháp, hành pháp và tư pháp.

So với Hiến pháp 1992, điều này được sửa đổi, bổ sung trên điều 2 Hiến pháp 1992, theo đó, thêm từ “Kiểm soát” - từ ngữ mới được xuất hiện trong bản Hiến pháp này.

Với việc bổ sung quy định kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước nhằm tránh việc lạm quyền và nâng cao chất lượng làm việc của cơ quan nhà nước.

Hiện tại, chỉ có Quốc hội (cơ quan lập pháp) mới kiểm soát được cơ quan hành pháp và tư pháp còn hành pháp và tư pháp không thể kiểm soát Quốc hội. Như vậy, trong tương lai sẽ có văn bản hướng dẫn một cách chi tiết quy định này nhằm hiện thực hóa nó vào đời sống thực tế.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.2.4 Nguyên tắc Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 4 của Hiến pháp 1992, theo đó: Ngoài quy định “Đảng Cộng sản Việt Nam - Đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của Nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, Nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấy chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội” còn bổ sung quy định “Đảng Cộng sản Việt Nam gắn bó mật thiết với Nhân dân, phục vụ Nhân dân, chịu sự giám sát của Nhân dân, chịu trách nhiệm trước Nhân dân về những quyết định của mình”.

Đồng thời bổ sung quy định “Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”.

Là cơ sở pháp lý quan trọng để ban hành văn bản pháp luật quy định trách nhiệm của Đảng Cộng sản Việt Nam trong việc gắn bó mật thiết với Nhân dân, phục vụ Nhân dân. Đồng thời, tạo cơ chế để Nhân dân giám sát hoạt động của Đảng về những quyết định của Đảng.

Với quy định Đảng viên hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật nhằm khẳng định nguyên tắc pháp quyền xã hội chủ nghĩa, tất cả đều phải thượng tôn pháp luật và hoạt động trong khuôn khổ của pháp luật.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.2.6 Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước

Quy định việc thực hiện quyền lực nhà nước của Nhân dân, đó là:

- Dân chủ trực tiếp.

- Dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước.

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 6 của Hiến pháp 1992, theo đó, khẳng định Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng hai phương pháp: dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện.

So với Hiến pháp 1992, điều này được rút gọn súc tích hơn nhưng bổ sung thêm phương thức thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp. Như vậy, Hiến pháp 2013, nâng tầm hơn nữa quyền lực của Nhân dân, thể hiện toàn vẹn Nhà nước ta là nhà nước của dân, do dân và vì dân.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.2.7 Bầu cử đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân[1]

Quy định các vấn đề sau:

- Một là, về cách thức bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân. Theo đó, bầu cử theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín.

- Hai là, quy định về người có quyền bãi nhiệm đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân. Theo đó, Quốc hội, cử tri có quyền bãi nhiệm đại biểu Quốc hội khi không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của Nhân dân; Hội đồng nhân dân, cử tri có quyền bãi nhiệm đại biểu Hội đồng nhân dân khi không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của Nhân dân.

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 7 của Hiến pháp 1992, theo đó, khoản 2 được chỉnh sửa câu cú ngắn gọn lại.

Quy định về việc bầu cử và bãi nhiệm Đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.2.8 Tổ chức và hoạt động của Nhà nước

Điều này quy định các vấn đề sau:

- Một là, nguyên tắc tổ chức hoạt động của Nhà nước phải theo Hiến pháp và pháp luật.

- Hai là, nhà nước quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ.

- Ba là, các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức phải tôn trọng Nhân dân, tận tụy phục vụ Nhân dân, liên hệ chặt chẽ với Nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự giám sát của Nhân dân; kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí và mọi biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền.

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 8, 12 của Hiến pháp 1992.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.2.10 Công đoàn Việt Nam[1]

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 10 của Hiến pháp 1992, theo đó: bổ sung nguồn gốc hình thành và chức năng của Công đoàn Việt Nam đó là, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện cho người lao động, chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động.

Như vậy, đề cao vai trò chính trị và xã hội của Công đoàn Việt Nam.

Nguyên tắc tổ chức và hoạt động công đoàn như sau[2]:

- Một là, công đoàn được thành lập trên cơ sở tự nguyện, tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ.

- Hai là, công đoàn được tổ chức và hoạt động theo Điều lệ Công đoàn Việt Nam, phù hợp với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước.

Những hành vi nghiêm cấm[3]:

- Một là, cản trở, gây khó khăn trong việc thực hiện quyền công đoàn.

- Hai là, phân biệt đối xử hoặc có hành vi gây bất lợi đối với người lao động vì lý do thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn.

- Ba là, sử dụng biện pháp kinh tế hoặc biện pháp khác gây bất lợi đối với tổ chức và hoạt động công đoàn.

- Bốn là, lợi dụng quyền công đoàn để vi phạm pháp luật, xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.2.12 Chính sách đối ngoại

Điều này quy định về đường lối đối ngoại của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam:

- Một là, độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển.

- Hai là, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi.

- Ba là, tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

- Bốn là, là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 14 của Hiến pháp 1992, theo đó:

- Khẳng định chính sách đối ngoại lâu dài với việc thêm cụm “nhất quán đường lối đối ngoại”.

- Bỏ cụm “tăng cường tình đoàn kết hữu nghị và quan hệ hợp tác với các nước xã hội chủ nghĩa và các nước láng giềng” nhằm thể hiện Việt Nam không phân biệt thể chế chính trị của các quốc gia là xã hội chủ nghĩa hay không mà tất cả đều xem là bạn, là đối tác tin cậy.

- Việt Nam khẳng định tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

(Còn nữa - tiếp tục cập nhật cho đến khi hoàn thành)

2.3 Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân

2.3.1 Quy định rõ về việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân[1]

Quy định về việc Việt Nam công nhận và tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật đối với các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội. Tuy nhiên, quyền con người, quyền công dân sẽ bị hạn chế trong một số trường hợp nhất định theo quy định của pháp luật.

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 50 của Hiến pháp 1992, theo đó, bổ sung phần hạn chế “quyền con người, quyền công dân” điều này có ý nghĩa thực tiễn vô cùng quan trọng. Trong một số trường hợp quyền con người, quyền công dân sẽ bị hạn chế vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng nhưng phải theo quy định của pháp luật. Vì vậy, trên thực tế có trường hợp quyền con người, quyền công dân bị hạn chế không phải là vi phạm nhân quyền, vi phạm quyền công dân.

2.3.3 Bình đẳng trước pháp luật[1]

Điều này quy định các vấn đề sau:

Một là, mọi người đều bình đẳng trước pháp luật.

Hai là, không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội.

Điều này được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở điều 52 của Hiến pháp 1992. So với Hiến pháp 1992 thì điều này được bổ sung thêm cụm “Không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội” nhằm làm rõ việc mọi người đều bình đẳng mọi mặt và không bị phân biệt đối xử với bất kỳ lý do gì.