NHỮNG VƯỚNG MẮC TRONG TRANH CHẤP VỀ ĐẤT ĐAI

TRANH CHẤP ĐẤT ĐAI VÀ TRANH CHẤP VỀ ĐẤT ĐAI

Trước tiên, cần phân biệt tranh chấp về đất đai và tranh chấp đất đai. Hiểu nôm na, tranh chấp đất đai là tranh chấp về việc ai là người có quyền sử dụng đối với phần đất đang tranh chấp, ví dụ thửa đất số 10 ông A đứng tên đăng ký trong sổ địa chính năm 1999 nhưng ông B lại được cấp GCN năm 2006 từ đó phát sinh tranh chấp do cả 2 bên đều cho rằng mình là người có quyền sử dụng thửa đất số 10 và cơ quan có thẩm quyền giải quyết phải kết luận ông A hay ông B có quyền sử dụng thửa đất đó. Còn tranh chấp về đất đai là tất cả những tranh chấp gì có liên quan tới đất đai, tức bao gồm cả tranh chấp đất đai hay nói cách khác tranh chấp đất đai là một bộ phận của tranh chấp về đất đai, những bộ phận còn lại gồm tranh chấp các hợp đồng giao dịch liên quan tới đất đai, thừa kế di sản là quyền sử dụng đất, chia tài sản chung là quyền sử dụng đất...v..v....

Việc phân biệt tranh chấp về đất đai và tranh chấp đất đai như vừa nêu là không quá khó và được hướng dẫn khá chi tiết tại điều 3 Nghị quyết số 04/2017/NQ-HĐTP Tuy nhiên, trên thực tế có khá nhiều người, gồm cả những người tiến hành tố tụng, bị lẩn lộn. Ví dụ bà A yêu cầu ông B phải chia thừa kế cho bà đối với di sản là thửa đất số 20. Rõ ràng đây là tranh chấp thừa kế (nhưng có liên quan tới đất đai nên là tranh chấp về đất đai) chứ không phải tranh chấp đất đai, nhưng có khá nhiều Tòa vẫn yêu cầu các bên phải hòa giải tại UBND cấp xã trước thì mới đủ điều kiện khởi kiện. Hoặc, ông C yêu cầu bà D phải chia tài sản chung là thửa đất số 30 vì GCN ghi là cấp cho Hộ bà D mà ông C có tên trong hộ khẩu của bà D tại thời điểm được cấp GCN, đây là tranh chấp chia tài sản chung (nhưng có liên quan tới đất đai nên là tranh chấp về đất đai) chứ không phải tranh chấp đất đai, nhưng nhiều Tòa cũng yêu cầu phải hòa giải trước ở UBND cấp xã. Về phần mình, UBND cấp Xã thường cứ có Công văn hướng dẫn của Tòa án là sẽ tổ chức hòa giải  chứ không tìm hiểu việc tổ chức hòa giải của mình có đúng với qui định tại điều 202 Luật đất đai 2013 hay không.

Đừng nghĩ sai phạm nêu trên là sai phạm nhỏ. Ở cấp sơ thẩm hậu quả không lớn, chỉ gây phiền hà, tốn kém thì giờ và tiền bạc của người khởi kiện khi phải thực hiện một thủ tục "thừa" vì không phải là điều kiện để khởi kiện, nhưng ở cấp Phúc thẩm mà Thẩm phán bị "lẩn lộn" như  vậy thì hậu quả không nhỏ, bởi cấp Phúc thẩm có quyền hủy bản án sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án dân sự theo qui định tại khoản 4 điều 308 và điều 311 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 khi cho rằng người khởi kiện không đủ điều kiện khởi kiện (không hòa giải ở UBND cấp xã) mà Tòa sơ thẩm vẫn thụ lý giải quyết.

@TranTamDuc.1973

trường hợp này căn cứ pháp lý để xác định ngày chết của người để lại di sản nên theo Giấy chứng tử chứ nhỉ, và UBND cấp xã chỉ cải chính ngày chết trong Giấy chứng tử nếu có căn cứ chứng minh.

trong khi cơ sở để xác định ngày chết là ngày 04/6/2003 chỉ là theo lời khai của những người đi ăn đám giỗ (?!?) và nội dung khắc trên bia mộ.

tóm gọn lại câu chuyện là: Giấy chứng tử ghi ngày chết 22/6/2003; người dân đi ăn đám giỗ khai chết ngày 04/6/2003, bia mộ khắc chết ngày 04/6/2003; UBND xã nói là không biết... và Tòa xác định ngày chết theo lời khai và bia mộ (?!?).

hệ quả là hết thời hiệu khởi kiện.

@ hungmaiusa: bạn nói đúng nhưng chưa đủ. Ngày chết ghi trên mộ và ngày tổ chức đám giỗ có thể chỉ để tham khảo nếu bà C không thừa nhận, còn khi ông B cùng các nhân chứng dựa vào đó để khẳng định ông A chết ngày 04/6/2003 và được bà C thừa nhận thì nó không còn "chỉ để tham khảo" mà trở thành chứng cứ không cần chứng minh theo khoản 2 điều 80 BLTTDS 2004 như tôi đã viện dẫn.

Thông tin ngày chết ghi trong Giấy chứng tử không được nguyên đơn, bị đơn và nhân chứng thừa nhận, ngược lại thông tin ngày chết theo mộ chí và ngày tổ chức đám giỗ được tất cả các bên thừa nhận. Như vậy sau khi xem xét, đánh giá 2 chứng cứ cùng không phải chứng minh này, HĐXX phúc thẩm ra Bản án như vậy là hoàn toàn thuyết phục.

@TranTamDuc.1973

vụ án này rất thú vị vì nguyên đơn cũng đồng tình với bị đơn về ngày chết của người để lại di sản, mặc dù việc này sẽ dẫn đến hậu quả bất lợi cho bên nguyên đơn vì làm hết thời hiệu khởi kiện, trong khi nhà, đất thực tế đang do bên bị đơn quản lý sử dụng.

nếu như bên nguyên đơn không đồng ý về việc xác định ngày chết như trên mà yêu cầu xác định theo Giấy chứng tử thì liệu vụ án sẽ có kết quả khác đi hay không.

@ TranTamDuc.1973

sự kiện người để lại di sản chết đã diễn ra trên dưới 10 năm nên khả năng tìm lại các chứng cứ xác định ngày chết một cách chính xác là khá thấp.

trong vụ án này, nếu như bên nguyên đơn có sự chuẩn bị kỹ càng hơn, hoặc có người luật sư đại diện ứng biến tốt hơn thì có lẽ kết quả vụ án sẽ khác.

dù sao, mình rất vui là trong "thực tiễn" hiện nay, có những vụ án mà vai trò của người luật sư được tỏa sáng, có đất dụng võ và có ảnh hưởng đến kết quả vụ án như thế này.

Theo em thì phúc thẩm như thế là thuyết phục về lý nhưng về tình thì có gì đó không được công bằng cho bà C phải không LS TranTamDuc.1973? Nhà đất là của cha chung là ông A để lại mà ông B được hưởng hết, bà C không được gì.

Đúng như bạn nhận định: "Nhà đất là của cha chung là ông A để lại mà ông B được hưởng hết, bà C không được gì." là bất công.

Nên thời hiệu tranh chấp thừa kế theo luật dân sự mới đã là 30 năm do đó bà C hoàn toàn có quyền khởi kiện lại.

NGHỊ QUYẾT

HƯỚNG DẪN MỘT SỐ QUY ĐỊNH TẠI KHOẢN 1 VÀ KHOẢN 3 ĐIỀU 192 BỘ LUẬT TỐ TỤNG DÂN SỰ SỐ 92/2015/QH13 VỀ TRẢ LẠI ĐƠN KHỞI KIỆN, QUYỀN NỘP ĐƠN KHỞI KIỆN LẠI VỤ ÁN

@ nguoinhaque009: cậu có vẻ lười quá, thử tìm tòi, suy nghĩ thêm vài lần nữa xem như thế nào rồi hãy đưa ra kết luận. Đó là điều rất nên rèn luyện để có thể trở thành một Luật sư giỏi sau này.

@ hungmaiusa: quan điểm "Nên thời hiệu tranh chấp thừa kế theo luật dân sự mới đã là 30 năm do đó bà C hoàn toàn có quyền khởi kiện lại." chưa viện dẫn căn cứ pháp luật để chứng minh nên chưa bàn.

"3. "Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật" quy định tại điểm d khoản 3 Điều 192 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 là các trường hợp trong Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 chưa quy định nhưng đã được quy định trong Nghị quyết này, các văn bản quy phạm pháp luật khác hoặc trong các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

"Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật" quy định trong Nghị quyết này là:

a) Đối với những vụ án dân sự tranh chấp về thừa kế tài sản mà trước ngày 01-01-2017, Tòa án đã trả lại đơn khởi kiện hoặc ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án và trả lại đơn khởi kiện vì lý do "thời hiệu khởi kiện đã hết" nhưng theo quy định tại khoản 1 Điều 623, điểm d khoản 1 Điều 688 Bộ luật dân sự năm 2015 thời hiệu khởi kiện vụ án đó vẫn còn, thì người khởi kiện có quyền nộp đơn khởi kiện lại vụ án theo quy định tại điểm d khoản 1 Điều 688 Bộ luật dân sự năm 2015 và điểm d khoản 3 Điều 192 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015.

Đối với những vụ án dân sự tranh chấp về thừa kế tài sản mà trước ngày 01-01-2017 đã được Tòa án giải quyết bằng bản án, quyết định (trừ quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự vì thời hiệu khởi kiện đã hết) đã có hiệu lực pháp luật thì theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 192 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015, người khởi kiện không có quyền nộp đơn khởi kiện lại vụ án đó;"

Trong tất cả các bản án phúc thẩm, khi phát hiện thời hiệu đã hết thì bao giờ cấp phúc thẩm cũng HỦY BẢN ÁN SƠ THẨM VÀ "TRẢ LẠI ĐƠN KHỜI KIỆN."
Do đó sẽ thuộc trường hợp "Tòa án đã trả lại đơn khởi kiện" Hiểu theo câu chữ như bạn là không thuyết phục và chưa phù hợp với tinh thần của điều luật. 

@ tuphapq11: tập quán của Việt Nam không chỉ đám giỗ các cụ do con trai trưởng tổ chức mà còn nhiều cái khác như khi Cha chết tất cả các con phải để tang, chôn xong 3 ngày phải mở cửa mả, rồi phải cúng 49 ngày, 100 ngày, cúng giáp năm, xả tang, cúng mãn khó.... Đặc biệt, cũng theo tập quán, ngày giỗ Cha thì các con tự nhớ mà về, việc này thể hiện sự tôn kính của con cái đối với Cha, Mẹ nên không ai nhắc hay mời. Với ngần ấy việc mà bà C nói không nhớ rõ ngày chết của Cha mình và ngày giỗ tùy ý ông B muốn cúng ngày nào cũng được thì khó có ai tin.

Bà C không có quyền yêu cầu mà chỉ có quyền đề nghị Giám đốc thẩm (khoản 1 điều 327 BLTTDS 2015). Theo qui định tại khoản 1 điều 326 BLTTDS 2015 thì có 3 căn cứ để kháng nghị Giám đốc thẩm, trong vụ này loại trừ căn cứ qui định tại điểm b và c, chỉ còn căn cứ qui định tại điểm a là "Kết luận trong bản án, quyết định không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự". Tôi từng nói, ngày chết của ông A theo Giấy chứng tử không được tất cả các con của ông đồng ý, trong khi ngày chết của ông A theo mộ chí và ngày giỗ được tất cả các con của ông thừa nhận, như vậy tình tiết ông A mất ngày 04/6/2003 là khách quan. Bản án phúc thẩm đã dựa trên tình tiết khách quan này để đưa ra kết luận thì không có căn cứ để kháng nghị giám đốc thẩm.

Có thể kháng nghị Giám đốc thẩm theo điểm a khi nào bà C chứng minh được tại thời điểm bà thừa nhận ông A mất ngày 04/6/2003 bà không được minh mẫn, không làm chủ được hành vi và suy nghĩ hoặc bà bị ai đó đe dọa, cưỡng ép phải thừa nhận sai sự thật như vậy. Tuy nhiên diễn biến vụ án cho thấy hoàn toàn không có chuyện này.