Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những quyền lợi cơ bản mà người lao động (NLĐ) nhận được khi tham gia ký kết Hợp đồng lao động. Vậy Bảo hiểm xã hội là gì? Những trường hợp nào thuộc đối tượng bắt buộc phải tham gia Bảo hiểm xã hội? Hợp đồng lao động có thời gian thử việc trong đó có phải đóng BHXH hay không?
(1) Bảo hiểm xã hội là gì?
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội 2014 thì “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội.”
(2) Những trường hợp nào thuộc đối tượng bắt buộc phải tham gia Bảo hiểm xã hội?
Căn cứ theo Điều 2 Luật bảo hiểm xã hội 2014 được hướng dẫn thi hành bởi Nghị định 33/2016/NĐ-CP thì tính thời điểm hiện tại có tất cả là 05 đối tượng thuộc diện bắt buộc phải tham gia Bảo hiểm xã hội. Tuy nhiên, với đối tượng là người lao động thì chỉ bao gồm những trường hợp sau đây:
- Người lao động là công dân Việt Nam làm việc theo hợp đồng lao động (Khoản 1 Điều 2 Luật bảo hiểm xã hội 2014):
+ HĐLĐ không xác định thời hạn;
+ HĐLĐ xác định thời hạn;
+ HĐLĐ theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 3 tháng đến dưới 12 tháng;
+ Bao gồm cả hợp đồng lao động được ký kết giữa người sử dụng lao động với người đại diện theo pháp luật của người dưới 15 tuổi theo quy định của pháp luật về lao động;
+ Người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng đến dưới 03 tháng;
+ Cán bộ, công chức, viên chức;
+ Công nhân quốc phòng, công nhân công an, người làm công tác khác trong tổ chức cơ yếu;
+ Hạ sĩ quan, chiến sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ công an nhân dân phục vụ có thời hạn; học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí;
+ Người đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng quy định tại Luật người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng;
+ Người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã có hưởng tiền lương;
+ Người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn.
- Đối với người lao động là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc (Khoản 2 Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội 2014 được hướng dẫn bởi Nghị định 143/2018/NĐ-CP)
+ Khi có giấy phép lao động hoặc chứng chỉ hành nghề, hoặc;
+ Giấy phép hành nghề do cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp và có hợp đồng lao động không xác định thời hạn;
+ Hợp đồng lao động xác định thời hạn từ đủ 01 năm trở lên với người sử dụng lao động tại Việt Nam.
- Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng quy định tại không thuộc đối tượng quy định tại Khoản 1 Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội 2014.
(3) Hợp đồng lao động có thời gian thử việc phải đóng BHXH hay không?
Dựa trên giải thích tại mục 2 về các trường hợp bắt buộc phải đóng BHXH thì trường hợp người lao động hiện đang làm hình thức dưới hình thức thử việc có được đóng BHXH hay không còn phụ thuộc vào loại hợp đồng lao động và thời gian thử việc:
- Trường hợp hợp đồng lao động không xác định thời hạn: người lao động được tham gia BHXH bắt buộc từ ngày bắt đầu làm việc, bao gồm cả thời gian thử việc.
- Trường hợp hợp đồng lao động có thời gian xác định thời hạn:
+ Từ đủ 03 tháng đến dưới 12 tháng: được BHXH bắt buộc từ ngày bắt đầu làm việc, bao gồm cả thời gian thử việc.
+ Dưới 03 tháng: không được tham gia BHXH bắt buộc trong thời gian thử việc.
- Trường hợp hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo công việc nhất định: được tham gia BHXH bắt buộc từ ngày bắt đầu làm việc, bao gồm cả thời gian thử việc.
- Trường hợp hợp đồng lao động được ký kết giữa người sử dụng lao động Việt Nam và người lao động Việt Nam làm việc tại cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài: được tham gia BHXH bắt buộc từ ngày bắt đầu làm việc, bao gồm cả thời gian thử việc.
Lưu ý:
- Các trường hợp người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn dưới 03 tháng nhưng được người sử dụng lao động đóng BHXH tự nguyện thì vẫn được hưởng các quyền lợi BHXH theo quy định.
- Mức đóng BHXH cho người lao động trong thời gian thử việc được thực hiện theo quy định chung của pháp luật về BHXH.
Để tổng kết lại, việc có bắt buộc đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động làm việc dưới hình thức thử việc hay không còn phụ thuộc vào loại hợp đồng lao động và thời gian thử việc.
