Vừa qua hàng ngàn công nhân sắp phải nghỉ việc, trong số đó đa phần là lao động lớn tuổi. Với lý do doanh nghiệp thiếu đơn hàng nên phải cắt giảm nhân lực, trong tình hình kinh tế hiện nay việc tìm việc làm đối với những lao động lớn tuổi là vô cùng khó khăn bởi các doanh nghiệp chỉ tuyển dụng các lao động trẻ.
Sự việc ở nhà máy này đã làm hàng ngàn công nhân lớn tuổi rơi vào hoàn cảnh khó khăn buộc phải trở về quê sinh sống hoặc làm công nhân thời vụ. Vậy doanh nghiệp cắt giảm lao động do lỗ thì có đúng quy định và trong trường hợp này doanh nghiệp có thể cắt giảm lao động theo hình thức nào?
1. Thỏa thuận chấm dứt hợp đồng lao động
Chấm dứt hợp đồng lao động lao động theo thỏa thuận của hai bên là phương án tối ưu đối với doanh nghiệp. Theo khoản 3 Điều 34 Bộ luật Lao động 2019 quy định hai bên có thể chấm dứt hợp đồng lao động theo phương thức thỏa thuận.
Việc thỏa thuận này được xem là phương án tốt và giảm rủi ro về mặt pháp lý do doanh nghiệp cũng như người lao động. Theo đó, bên sử dụng lao động phải có văn bản thỏa thuận chấm dứt hợp đồng lao động đối với NLĐ.
Trong trường hợp doanh nghiệp chấm dứt hợp đồng lao động theo phương thức này phải thực hiện chi trả trợ cấp thôi việc cho NLĐ theo khoản 1 Điều 46 Bộ luật Lao động 2019.
Theo đó, doanh nghiệp trả trợ cấp thôi việc cho NLĐ đã làm việc thường xuyên từ đủ 12 tháng trở lên, mỗi năm làm việc được trợ cấp một nửa tháng tiền lương, trừ trường hợp đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định của pháp luật về BHXH và trường hợp NLĐ tự ý bỏ việc mà không có lý do chính đáng từ 05 ngày làm việc liên tục trở lên.
2. Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động
Trong trường hợp do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh nguy hiểm, địch họa hoặc di dời, thu hẹp sản xuất, kinh doanh theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền mà NSDLĐ đã tìm mọi biện pháp khắc phục nhưng vẫn buộc phải giảm chỗ làm việc. Thì doanh nghiệp có thể chấm dứt hợp đồng đối với NLĐ theo phương thức này.
Để áp dụng quy định này doanh nghiệp phải chứng minh được doanh nghiệp của mình phải do ảnh hưởng bởi các yếu tố bất khả kháng làm doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất, kinh doanh thì mới được chấm dứt hợp đồng.
Theo đó, doanh nghiệp phải có văn bản họp báo với công đoàn về những khó khăn buộc phải cắt giảm nhân sự. Ngoài ra, doanh nghiệp phải công khai với NLĐ về tình hình kinh doanh và lý do cắt giảm.
Người sử dụng lao động đơn phương thức chấm dứt hợp đồng lao động phải tuân theo quy định tại Điều 48 Bộ luật Lao động 2019 như sau:
- Trong thời hạn 14 ngày, hai bên có trách nhiệm thanh toán đầy đủ các khoản tiền có liên quan đến quyền lợi của mỗi bên.
- Tiền lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, trợ cấp thôi việc và các quyền lợi khác của người lao động theo thỏa ước lao động tập thể, hợp đồng lao động được ưu tiên thanh toán trong trường hợp bị chấm dứt hoạt động, bị giải thể, phá sản.
- Trả lại hồ sơ, giấy tờ, các loại bảo hiểm và xác định thời điểm chốt sổ bảo hiểm cho NLĐ.
3. Chấm dứt hợp đồng do thay đổi cơ cấu, lý do kinh tế
Thay đổi cơ cấu, công nghệ của doanh nghiệp hoặc vì lý do kinh tế thế giới cũng như Việt Nam bị ảnh hưởng nhiều đến doanh nghiệp buộc phải cắt giảm nhân sự thì theo Điều 42 Bộ luật Lao động 2019 xử lý như sau:
(1) Những trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ:
- Thay đổi cơ cấu tổ chức, tổ chức lại lao động.
- Thay đổi quy trình, công nghệ, máy móc, thiết bị sản xuất, kinh doanh gắn với ngành, nghề sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
- Thay đổi sản phẩm hoặc cơ cấu sản phẩm.
Trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ mà ảnh hưởng đến việc làm của nhiều NLĐ thì phải xây dựng và thực hiện phương án sử dụng lao động.
Trường hợp có chỗ làm việc mới thì ưu tiên đào tạo lại NLĐ để tiếp tục sử dụng.
(2) Những trường hợp sau đây được coi là vì lý do kinh tế:
- Khủng hoảng hoặc suy thoái kinh tế.
- Thực hiện chính sách, pháp luật của Nhà nước khi cơ cấu lại nền kinh tế hoặc thực hiện cam kết quốc tế.
Trường hợp vì lý do kinh tế mà nhiều NLĐ có nguy cơ mất việc làm, phải thôi việc thì người sử dụng lao động phải xây dựng và thực hiện phương án sử dụng lao động.
Lưu ý: Trong trường hợp doanh nghiệp không thể giải quyết được việc làm mà phải cho NLĐ thôi việc thì phải trả trợ cấp mất việc.
Đồng thời, việc cho thôi việc đối với NLĐ chỉ được tiến hành sau khi đã trao đổi ý kiến với tổ chức đại diện NLĐ và thông báo trước 30 ngày cho UBND cấp tỉnh và cho NLĐ.
Như vậy, việc doanh nghiệp cho NLĐ nghỉ việc vì lý do thiếu nguồn cầu qua đó làm ảnh hưởng đến tình hình kinh tế của doanh nghiệp buộc phải cắt giảm nhân công là hoàn toàn hợp lệ để đảm bảo sự duy trì của doanh nghiệp trong thời điểm khó khăn và có thông báo đến UBND cấp tỉnh.
