Tòa không thụ lý khi 1 đồng thừa kế không đồng ý chia tài sản

Tại mục 2.4. nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP  ngày 10 tháng 8 năm 2004 của HĐTP TANDTC Không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế: “a. Trường hợp trong thời hạn mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về quyền thừa kế và có văn bản cùng xác nhận là đồng thừa kế hoặc sau khi kết thúc thời hạn mười năm mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về hàng thừa kế và đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Khi có tranh chấp và yêu cầu Tòa án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết”. 
 Hiện nay có một số Tòa án không thụ lý đơn khởi kiện chia tài sản chung theo nghị quyết 02/2004 của HĐTP TAND TC với lý do có một đồng thừa kế  không đồng ý chia. một số vụ đã thụ lý thì Tòa xử bác đơn lý do không đủ điều kiện khởi kiện. Điều luật viện dẫn trên không xác định rõ việc này. Đây là việc rất bức xúc của người dân.
xin chao đổi trường hợp này với các Luật gia. Tòa án xử như vậy có đúng không?

Một vấn đề đã cũ xưa, nhưng giá trị thực tại hiện vẫn còn nguyên vẹn!

1/ Theo thông tin bài viết, việc Tòa án từ chối thụ lý vì lý do một người không đồng ý chia theo tôi là không đúng, bởi NQ 02 quy định:

a.1. Trường hợp có di chúc mà các đồng thừa kế không có tranh chấp và thoả thuận việc chia tài sản sẽ được thực hiện theo di chúc khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo di chúc.

a.2. Trường hợp không có di chúc mà các đồng thừa kế thảo thuận về phần mỗi người được hưởng khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo thoả thuận của họ.

a.3. Trường hợp không có di chúc và các đồng thừa kế không có thoả thuận về phần mỗi người được hưởng khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo quy định của pháp luật về chia tài sản chung.

- Theo quy định của BLDS về chia tài sản chung:

Ðiều 224. Chia tài sản thuộc hình thức sở hữu chung

1. Trong trường hợp sở hữu chung có thể phân chia thì mỗi chủ sở hữu chung đều có quyền yêu cầu chia tài sản chung; nếu các chủ sở hữu chung đã thỏa thuận không phân chia tài sản chung trong một thời hạn thì mỗi chủ sở hữu chung chỉ có quyền yêu cầu chia tài sản chung khi hết thời hạn đó; khi tài sản chung không thể chia được bằng hiện vật thì được trị giá thành tiền để chia.

2. Trong trường hợp có người yêu cầu một người trong số các chủ sở hữu chung thực hiện nghĩa vụ thanh toán khi người đó không có tài sản riêng hoặc tài sản riêng không đủ để thanh toán thì người yêu cầu có quyền yêu cầu chia tài sản chung để nhận tiền thanh toán và được tham gia vào việc chia tài sản chung, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Nếu không thể chia phần quyền sở hữu bằng hiện vật hoặc việc chia này bị các chủ sở hữu chung còn lại phản đối thì người có quyền có quyền yêu cầu người có nghĩa vụ bán phần quyền sở hữu của mình để thực hiện nghĩa vụ thanh toán.

2/ Riêng việc bác đơn kiện do không đủ điều kiện khởi kiện, chưa rõ nên không không biết thế nào.

Chào mọi người,

Đối với trường hợp "sau khi kết thúc thời hạn mười năm", theo quan điểm của tôi, nếu Tòa chỉ dựa vào việc có một đồng thừa kế không đồng ý chia tài sản của người chết để lại để cho rằng không thỏa mãn điều kiện "đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia" là chưa xem xét vấn đề một cách toàn diện.

Có hai thời điểm cần phân biệt rõ: 1) thời điểm "di sản chuyển thành tài sản chung" và 2) thời điểm "một trong các đồng thừa kế nộp đơn khởi kiện yêu cầu Tòa án chia tài sản chung (tranh chấp đã hoặc phát sinh)". Tôi thấy đa số mọi người thường đồng nhất hai thời điểm này làm một , như vậy là không chính xác bởi điều kiện để "di sản chuyển thành tài sản chung" phải có là sự thống nhất của các đồng thừa kế về việc di sản chưa được chia; trong khi đó, điều kiện dẫn đến việc một trong các đồng thừa kế nộp đơn khởi kiện yêu cầu Tòa chia tài sản chung là giữa các bên phát sinh tranh chấp không thể tự thỏa thuận. Rõ ràng, 2 điều kiện là cơ sở xuất hiện của 2 sự kiện hoàn toàn đối lập. Đó là lý do tôi cho rằng, hai thời điểm mà tôi tạm phân biệt không thể cùng xuất hiện ! Nếu đồng nhất 2 thời điểm nêu trên, sẽ không bao giờ có một vụ án chia tài sản chung nào giữa các đồng thừa kế, như vậy quy định "Khi có tranh chấp và yêu cầu Tòa án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết” sẽ trở thành vô nghĩa. Vì thế có thể dẫn đến 2 trường hợp như sau:

- TH1: Các đồng thừa kế thống nhất về việc di sản chưa được chia, khi đó, ngay lập tức, di sản của người chết tự động chuyển hóa thành tài sản chung của các đồng thừa kế. Sau này, nếu một trong các đồng thừa kế nộp đơn yêu cầu Tòa án chia tài sản chung thì Tòa buộc phải giải quyết mà không thể viện dẫn việc có một đồng thừa kế không đồng ý để trả lại đơn. Mặc dù Nghị quyết không hướng dẫn rõ, nhưng tôi cho rằng cần có một văn bản thỏa thuận rõ ràng về việc các đồng thừa kế xác nhận di sản chưa chia chứng minh việc di sản đã được chuyển hóa thành tài sản chung,

-TH2: Đồng thừa kế thực hiện việc nộp đơn khởi kiện yêu cầu Tòa giải quyết việc chia tài sản chung không chứng minh được trước đó đã có sự thống nhất giữa các đồng thừa kế về việc di sản của người chết chưa chia, tôi cũng đồng ý với hướng giải quyết là trả lại Đơn khởi kiện của Tòa.

Tất nhiên chúng ta đang bàn luận trên tinh thần trao đổi, căn cứ vào quy định của pháp luật và thực tiễn, TH1 mà tôi đưa ra có được Tòa chấp nhận giải quyết hay không lại là một vấn đề khác, tùy thuộc vào nhận thức của thẩm phán đối với vấn đề liên quan.

Cám ơn các bạn đã tham gia chia sẻ và thảo luận tại chủ đề này dù đã hơi lâu từ tháng 06/2012, nhưng với những vấn đề mang tính thực tiễn thì việc chia sẻ kinh nghiệm và quan điểm là điều không thể thiếu.

Thành viên lsvthap cũng đã có bài viết phản hồi tới mọi người như sau:

Rất cám ơn các ý kiến của các bạn đã tham gia trao đổi về chủ đề "Tòa không thụ lý khi một đồng thừa kế không đồng ý chia tài sản". Đây là quyết định của Tòa làm cho cả nguyên đơn và bị đơn trong vụ án dân sự phải dở khóc, dở cười.

Tại mục 2.4. Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP  ngày 10 tháng 8 năm 2004 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC quy định không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế. Với quy định này phần còn trong thời hạn 10 năm ta bỏ qua. ở đây cần tập trung vào: “ sau khi kết thúc thời hạn mười năm mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về hàng thừa kế và đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Khi cú tranh chấp và yêucầu Tòa án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết”. Lời văn Nghị Quyết  không quy định bắt buộc các đồng thừa kế phải có văn bản cùng ký kết là (đều thừa nhận – chưa chia), do đó nếu có một trong số các đồng thừa kế không thừa nhận thì phải có căn cứ pháp lý để chứng minh là đã được (chia rồi) nếu không có cơ sở để chứng minh là đã được (chia rồi)  thì đương nhiên (phải thừa nhận là chưa chia). Toà án không thể căn cứ vào một lời khai không có chứng cứ pháp lý của một trong số các đồng thừa kế để rồi bác hoặc trả lại đơn khởi kiện của tất cả các đồng thừa kế khác với lý do là có một đồng thừa kế không đồng ý chia.

Bị đơn thường không thừa nhận di sản là tài sản chung để đem chia cho các đồng thừa kế. ViệcTòa án nương theo ý kiến phản đối của bị đơn để từ chối chia tài sản đó vô tình đã khoét sâu tranh chấp, làm sứt mẻ tình cảm gia đình, tăng thêm sự mâu thuẫn trong nội bộ dẫn đến việc gây mất trật tự an ninh ở địa phương. Cho dù Tòa án có  có bác hoặc trả lại đơn khởi kiện chia tài sản chung thì tài sản đó vẫn là tài sản chung của các đồng thừa kế, vì Toà án không phân định tài sản tranh chấp thuộc về ai. Nếu một đồng thừa kế có chiếm quyền quản lý, sử dụng tài sản vượt quá phần quyền của mình. Nhưng về góc độ hành chính di sản thừa kế của các đồng thừa kế, không thể nhượng bán, tặng cho được.

Bạn PhanTanTai có bài phản hồi  "Nguyên đơn phải có nghĩa vụ chứng minh, muốn chứng minh phải có văn bản cùng xác nhận". Rất đồng tình với quan điểm của bạn. Nhưng đó là diễn biến tại phiên Tòa. Ở đây đang bàn việc Tòa không thu lý. Khi đương sự có đơn khởi kiện thường là họ đã trình bầy rõ là không có văn bản, chứng cứ nào xác định là tài sản đã chia rồi. Vậy Tòa căn cứ vào đâu để xác định là TS đã được chia mà không thụ lý đơn?

Điểm a Khoản 1 Điều 80 BLTTDS quy định những tình thiết sự kiện không phải chứng minh: "Những tình tiết sự kiện mà mọi người đều biết và được Tòa án thừa nhận". K2 Điều 80 BLTTDS quy định "Một bên đương sự thừa nhận hoặc không phản đối những tình tiết sự kiện mà bên kia đưa ra thì bên đương sự đó không phải chứng minh".  Đã không có chứng cứ để chứng minh đã được chia rồi thì nó là chưa chia. Ở đây không phải là suy đoán đâu.

Chào bạn lsvthap !

bạn viết "Rất đồng tình với quan điểm của bạn. Nhưng đó là diễn biến tại phiên Tòa."

 Bạn nói rất đúng! ý tôi nói đến diễn biến tại phiên tòa là như vậy. Theo tôi thì Tòa án phải thụ lý rồi sau đó sẽ đình chỉ theo tinh thần quyết số 02/2004/NQ-HĐTP.

 Việc bạn nói "Tòa không thụ lý" tức là trả đơn khởi kiện

 Theo tôi được biết nếu tòa án trả đơn là không đúng. Lý do :

Trả đơn khởi kiện thì tòa án chỉ có thể viện dẫn hai lý do (các trường hợp khác theo điều 168 của Bộ Luật Tố Tụng Dân sự đều rỏ ràng không phù hợp) : 

-Người khởi kiện không có quyền khởi kiện : trường hợp này, theo "tài liệu tập huấn hướng dẫn thi hành bộ luật tố tụng dân sự (sửa đổi bổ sung) của Tòa Án Tối Cao thì "Nếu nói một cách tổng quát thì người khởi kiện không có quyền khởi kiện là người không thuộc một trong các chủ thể quy định tại điều 161 và điều 162 Bộ Luật Tố Tụng Dân Sự.

-Chưa đủ điều kiện khởi kiện : Theo tài liệu tập huấn hướng dẫn thi hành bộ luật tố tụng dân sự (sửa đổi bổ sung) của Tòa Án Tối Cao phải là trường hợp "người" đó có quyền khởi kiện , nhưng vì chưa đủ điều kiện do pháp luật quy định hoặc do các bên thỏa thuận nên chưa được khởi kiện vụ án dân sự.Ví dụ : người vợ đang mang thai thì người chồng chưa được khởi kiện vụ án ly hôn ; trường hợp tranh chấp đất đai mà chưa qua hòa giải ở cơ sở theo quy định của luật đất đai 2003 ; người khởi kiện không cung cấp được địa chỉ của bị đơn ở thời điểm khởi kiện v v...hoặc trong hợp đồng, hai bên thỏa thuận nếu xãy ra tranh chấp phải qua hòa giải ở Ủy ban nhân dân xã nơi cả hai bên cư trú, nếu không hòa giải được mới khởi kiện ra tòa án. khi xãy ra tranh chấp, hai bên chưa yêu cầu Ủy ban nhân dân xã hòa giải mà đã khởi kiện thì tòa án trả lại đơn khởi kiện.

       Như vậy, nếu làm đúng tố tụng thì Tòa án không được trả đơn khởi kiện; Phải thụ lý, rồi sau đó sẽ đình chỉ vụ kiện nếu trong quá trình gỉai quyết vụ án nguyên đơn không cung cấp được chứng cứ theo yêu cầu của quyết số 02/2004/NQ-HĐTP.

       Tôi hoàn toàn đồng ý với bạn : "Điểm a Khoản 1 Điều 80 BLTTDS quy định những tình thiết sự kiện không phải chứng minh: "Những tình tiết sự kiện mà mọi người đều biết và được Tòa án thừa nhận". K2 Điều 80 BLTTDS quy định "Một bên đương sự thừa nhận hoặc không phản đối những tình tiết sự kiện mà bên kia đưa ra thì bên đương sự đó không phải chứng minh".

   Điều này chỉ thực hiện được sau khi vụ án đã được thụ lý, chưa thụ lý thì làm sao biết đương sư có thừa nhận hay phản đối không ? Trả đơn khởi kiện là sai tố tụng.

    Tuy nhiên tôi không đồng ý với bạn là :"Đã không có chứng cứ để chứng minh đã được chia rồi thì nó là chưa chia."

   Điều này không có cơ sở và trái với nguyên tắc Người khởi kiện phải có nghĩa vụ chứng minh yêu cầu của mình.

   Nếu tôi khởi kiện đòi nợ bạn, bạn không chứng minh được là không có nợ, thì là có nợ hay sao ?

   Thật ra, Văn bản cùng xác nhận là tài sản "chưa chia" không phải nhằm xác định "chưa chia" thì "chia" đâu bạn. Quan trọng là người khởi kiện xác định di sản đó là tài sản chung thì phải chứng minh. Luật dân sự 2005 cũng quy định căn cứ để xác định tài sản chung như sau :

"Điều 215. Xác lập quyền sở hữu chung

Quyền sở hữu chung được xác lập theo thoả thuận của các chủ sở hữu, theo quy định của pháp luật hoặc theo tập quán."

Không xác định đó là tài sản chung thì làm sao chia tài sản chung được.

Chào Chị nguyetnm15251963 !

Trước tiên tôi xin chúc mừng sinh nhật chị !

    Chị viết "vấn đề quan trọng đó là Ý CHÍ CỦA NGƯỜI ĐÃ MẤT",  Tôi nghĩ tất cả mọi người đều công nhận điều này đó chị; Luật pháp củng thừa nhận và bảo vệ điều này.

    Tuy nhiên, vấn đề là chủ đề đang bàn về trường hợp không có di chúc hoặc di chúc vô hiệu đối với phần tài sản thừa kế. Do không có di chúc nên không biết được ý chí của người đã mất như thế nào?

     Nếu biết được ý chí người đã mất thì tôi không dám có ý kiến đâu ! Tôi rất sợ tối bị "họ" về bóp cổ.