Pháp luật Việt Nam_Không thể thực hiện khi chỉ dừng ở chủ trương

      Trong thời gian qua xuất hiện nhiều vụ việc liên quan đền sai phạm của một số cơ quan hoặc người có thẩm quyền trong vấn đề kinh doanh của người dân.

Như vụ kinh doanh cà phê xin chào hay vụ kinh doanh phở chậm đăng ký kinh doanh bị khởi tố. Sau khí xem xét có nhiều quy định không phù hợp với thực tiễn, Thủ tướng đã họp và đưa ra yêu cầu không thực hiện những hoạt động gây khó khăn, cản trở cho hoạt động của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, chủ trương đã được đưa ra  nhưng thực tế thì như thế nào?

       Cụ thể ngày 8/8 vừa qua, báo chí có phản ánh thông tin anh Dương Trọng Tiến làm dịch vụ kinh doanh mua bán, sửa chữa điện thoại cũ tại quận 10 (TP HCM) bị công an bắt quả tang, khám xét khẩn cấp vì bị cho là kinh doanh trái phép.

Nhận thấy được sự vô lý của vấn đề này, Thủ tướng đã ra công văn yêu cầu cơ quan có thẩm quyền phải xem xét lại vụ việc này.

Như thế cho dù đã có văn bản từ cấp trên, nhưng cấp dưới vẫn chẳng quan tâm, dẫn đến tình trạng “trên bảo dưới không nghe”, và vấn đề này hiện đang tồn tại trong rất nhiều lĩnh vực của pháp luật Việt Nam.

       Đơn giản như nếu Nghị quyết hoặc Nghị định của Chính phủ quy định cụ thể một vấn đề chẳng hạn như giảm thuế suất thuế TNDN cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, với những người dân như chúng ta thì nhìn vào chả có gì phải gọi là vướng mắc. Tuy nhiên, để những cơ quan có thẩm quyền thực hiện được thì còn cần phải có Nghị định, Thông Tư hướng dẫn, thậm chí nhiều nơi còn phải chờ cả Công văn chỉ đạo mới “dám” thực hiện.

Thế mới biết, chúng ta ai cũng nghĩ rằng Hiến pháp là văn bản cao nhất và mọi người đều phải tuân thủ, tuy nhiên Hiến Pháp mà không có Luật thì chỉ là lý tưởng, Luật mà không có Nghị định thì chỉ là chủ trương và Nghị định đôi khi không có Thông tư thì chỉ là hình mẫu. 

Hay cho câu “Hiến Pháp mà không có Luật thì chỉ là lý tưởng, Luật mà không có Nghị định thì chỉ là chủ trương và Nghị định đôi khi không có Thông tư thì chỉ là hình mẫu.” Một câu nói chuẩn không chỉnh đối với pháp luật Việt Nam. Những tuởng nhiều văn bản khi ban hành đã có những quy định chuyển tiếp và thời điểm có hiệu lực cũng cách rất xa thời điểm ban hành sẽ giúp địa phuơng có thể huớng dẫn kịp thời và áp dụng. Thế nhưng không, lợi bất cập hại, văn bản càng cao thì lại càng khó áp dụng. 

Vấn đề của pháp luật nước ta chính là cái gì cũng đòi hỏi chỉ thị cụ thể, thông tư nghị định quy định rõ ràng thì mới thực hiện. Thậm chí có những vấn đề đã rất cụ thể và có thể áp dụng ngay được nhưng cơ quan có thẩm quyền lại nói là chưa có văn bản hướng dẫn, khiến cho sự việc bị ùn tắc và không giải quyết kịp thời, người dân bức xúc.

Pháp luật nếu không có gía trị thực thi thì chỉ là pháp luật trên giấy mà thôi.

Nói là dừng ở chủ trương chứ thực tế là cũng ban hành văn bản này nọ hết rồi, chẳng qua khi thực thi và áp dụng thì gặp vướng mắc khó khăn và khong có lợi nên không làm, hoặc alf nói không quan tâm, bỏ lơ đi. Khi nào trên thanh tra xuống thì nói do trong quá trình làm việc gặp pahir khó khăn vướng mắc, do hạn chế về đại hình, vùng miền ... đủ các lý do để trốn tránh việc. Văn bản hướng dẫn, công văn phúc đáp, trả lời thì chồng chéo, không hợp lý giữa văn bản này và văn bản kia gây tranh cãi và mâu thuẫn

Có một hiện thực mà xưa nay vẫn thế ở Việt Nam. Đúng ra, mình nói chung ở đây là những người đại diện cho dân quản lý đất nước, những người đề ra biện pháp, chính sách điều chỉnh xã hội thì chính sách phải đi trước cuộc sống, trước những phát sinh của xã hội. Bởi vì, chúng ta có những cơ quan, những con người được tuyển dụng, được bố trí, bổ nhiệm, đào tạo để làm những việc đó "để nghiên cứu chính sách". Trong quản lý chúng ta quá bị động, và nếu không nói là đi sau thời đại, như vậy về tổng thể, vô hình chung chính sách đã thiếu bản chất định hướng xã hội mà là bị xã hội định hướng (rất nhiều dự thảo luật, thậm chí chính sách phải thay đổi vì kiểu "đi dép lào lên tàu vũ trụ" hoặc đi sau xã hội). Tôi có một số năm làm bên nhà nước và nhận ra, quan đểm dùng người trọng hệ thống quản lý hành chính gặp rất nhiều vấn đề, cụ thể: Những sinh viên được đào tạo, học tập (rèn luyện cả về năng lực, tôi luyện cả về tư tưởng cách mạng) tại các trường "cái nôi của hành chính, chính trị" thì thiếu chế độ thu hút, thậm trí không được tuyển, bố trí, trọng dụng vì lý do "ông, cháu", số lượng rất nhiều đang thất nghiệp, nhảy sang các khối ngành kinh tế làm, trong khi đó lại bố trí ông kỹ sư xây dựng vào làm công tác cán bộ, ông quản trị kinh doanh vào làm lao động-thương binh, ông cử nhân văn học vào làm đất đai.... Những người này, bỏ qua vấn đề năng lực cá nhân, chỉ nói về trình độ chuyên môn thì khả năng nắm bắt, tiến bộ trong công việc sẽ chậm, bên cạnh đó nếu cân nhắc thăng chức vẫn phải đi học thêm "tại chức" các chuyên ngành về nhà nước (quá lãng phí ngân sách, lãng phí kinh phí đào tạo vì không đúng người, đúng việc). Tôi nghĩ đây cũng là một trong những lý do mà việc áp dụng pháp luật vào cuộc sống đôi khi rất chậm, phải cầm tay chỉ việc vì khả năng đọc hiểu, triển khai của cán bộ, kiểu "để đạo sĩ tụng kinh". Luật, nghị định, thông tư.... là đúng, nhưng người làm còn rất nhiều điều chưa đúng, vô vàn vấn đề cần có sự thay đổi.... Chúng ta gặp vấn đề về liệu đã "đúng người, đúng việc".

Đây là một vấn đề không phải mới trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Nhiều quy định pháp luật khiến người dân dở khóc, dở cười, pháp luật xa rời thực tế, chỉ mang tính lý thuyết mà không thể áp dụng được. Thêm vào đó là vấn đề chồng chéo về các quy định pháp luật, là sự không thống nhất trong điều chỉnh một quan hệ xã hội... dẫn tới pháp luật trở nên tùy nghi, tùy cách hiểu của mỗi người mà áp dụng pháp luật khác nhau.

Việc thực hiện các thủ tục và theo chỉ dẫn từ cấp trên xuống cấp địa phương thật sự chưa thống nhất. Nhiều khi ban hành là vậy, nhưng địa phương thực hiện khác. Hoặc một số thứ địa phương bất cập mà đợi câp trên ban hành thì không biết bao giờ mới giải quyết được vấn đề, cho nên việc thực hiện đôi lúc sai chỗ này sai chỗ kia không biết nên trách ai. Mà cuối cùng thì người thiệt hại cũng là dân, rắc rối từ thủ tục, cho đến chờ đợi vì thời gian. 

Một hiện trang của nền lập pháp nước ta không thế thông nhất và liên kết với cơ quan thi hành pháp luật. Ở trên ban hành luật phía dưới đợi văn bản hướng dẫn chứ không áp dụng luôn vì không biết cụ thể phải áp dụng giải quyết như thế nào?

Muôn vàn kiểu dở khóc dở cười về tình trạng này rồi, khi trên đưa xuống văn bản chỉ thị phải làm một vấn đề, dưới làm theo nhưng gặp vướng mắc pahri xin ý kiến chỉ đạo xem nên làm như thế nào cho ổn thỏa, giải quyết vướng mắc. Tuy nhiên trên đưa xuống cũng chỉ ns làm theo chủ trương của Đảng và Nhà nước và không giải thích gì thêm. Hiện nay thì đã rất ít, tuy nhiên vẫn còn sự yếu kém trong công tác truyền đạt và hướng dẫn thi hành

Chủ trương ban hành nhiều, thể hiện sự quyết tâm rất lớn của Bộ máy lãnh đạo nhưng có một thực tế là người ta chỉ thành lập "Ban Chỉ đạo" chứ ít khi nghe "Ban hành động". Vì chỉ đạo hơi nhiều mà thiếu hành động nên chủ trương chỉ mới biểu hiện ở dạng "biển hiệu". 

Quan điểm của mình thì vấn đề ở đây là do việc xây dựng một văn bản luật có tính chất bắt buộc áp dụng chung rất là khó khăn. Với thành phần xã hội đa dạng thì việc có thể điều chỉnh tất cả một cách nghiêm minh nhưng hợp tình hợp lý là rất tốn thời gian. Do đó không thể trách các nhà làm luật được.