Hiện nay không ít các doanh nghiệp thực hiện ký hợp đồng lao động (HĐLĐ) đối với người chưa thành niên, mặc dù vẫn có một số ngành nghề cho phép tuyển dụng người chưa thành niên.
Tuy nhiên, lại có một số doanh nghiệp không thuộc ngành nghề được tuyển dụng trẻ chưa thành niên mà vẫn thực hiện giao kết, vậy trường hợp vi phạm trên thì người bị phạt là cha mẹ hay là doanh nghiệp?
1. Lao động chưa thành niên là người bao nhiêu tuổi?
Căn cứ Điều 143 Bộ luật Lao động 2019 quy định lao động chưa thành niên là lao động chưa thành niên là người lao động chưa đủ 18 tuổi.
- Ngoài ra, người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không được làm công việc hoặc làm việc ở nơi làm việc quy định tại Điều 147 Bộ luật Lao động 2019.
- Người từ đủ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi chỉ được làm công việc nhẹ theo danh mục do Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành.
- Người chưa đủ 13 tuổi chỉ được làm các công việc theo quy định tại khoản 3 Điều 145 Bộ luật Lao động 2019.
Do đó, người được xem là chưa thành niên là người có độ tuổi từ 15 tuổi đến 18 tuổi và người trong độ tuổi này tham gia lao động được xem là lao động chưa thành niên.
2. Nguyên tắc khi sử dụng lao động chưa thành niên
Cụ thể Điều 144 Bộ luật Lao động 2019 nguyên tắc sử dụng lao động chưa thành niên đối với cá nhân, doanh nghiệp khi thực hiện tuyển dụng lao động chưa thành niên như sau:
- Lao động chưa thành niên chỉ được làm công việc phù hợp với sức khỏe để bảo đảm sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách.
- Người sử dụng lao động khi sử dụng lao động chưa thành niên có trách nhiệm quan tâm chăm sóc người lao động về các mặt lao động, sức khỏe, học tập trong quá trình lao động.
- Khi sử dụng lao động chưa thành niên, người sử dụng lao động phải có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ; lập sổ theo dõi riêng, ghi đầy đủ họ tên, ngày tháng năm sinh, công việc đang làm, kết quả những lần kiểm tra sức khỏe định kỳ và xuất trình khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu.
- Người sử dụng lao động phải tạo cơ hội để lao động chưa thành niên được học văn hóa, giáo dục nghề nghiệp, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề.
3. Trường hợp nghiêm cấm sử dụng người lao động từ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi
Công việc và nơi làm việc cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi được quy định tại Điều 147 Bộ luật Lao động 2019 bao gồm:
- Cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm các công việc sau đây:
+ Mang, vác, nâng các vật nặng vượt quá thể trạng của người chưa thành niên;
+ Sản xuất, kinh doanh cồn, rượu, bia, thuốc lá, chất tác động đến tinh thần hoặc chất gây nghiện khác;
+ Sản xuất, sử dụng hoặc vận chuyển hóa chất, khí gas, chất nổ;
+ Bảo trì, bảo dưỡng thiết bị, máy móc;
+ Phá dỡ các công trình xây dựng;
+ Nấu, thổi, đúc, cán, dập, hàn kim loại;
+ Lặn biển, đánh bắt thủy, hải sản xa bờ;
+ Công việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên.
- Cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm việc ở các nơi sau đây:
+ Dưới nước, dưới lòng đất, trong hang động, trong đường hầm;
+ Công trường xây dựng;
+ Cơ sở giết mổ gia súc;
+ Sòng bạc, quán bar, vũ trường, phòng hát karaoke, khách sạn, nhà nghỉ, cơ sở tắm hơi, cơ sở xoa bóp; điểm kinh doanh xổ số, dịch vụ trò chơi điện tử;
+ Nơi làm việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên.
4. Mức phạt đối với doanh nghiệp sử dụng lao động chưa thành niên
Căn cứ Điều 29 Nghị định 12/2022/NĐ-CP cá nhân tuyển dụng lao động chưa thành niên mà vi phạm quy định về lao động chưa thành niên thì sẽ bị xử phạt như sau:
- Phạt 01 triệu đồng đến 02 triệu đồng đối với người sử dụng lao động có hành vi không lập sổ theo dõi riêng hoặc có lập sổ theo dõi riêng nhưng không ghi đầy đủ nội dung khi sử dụng lao động chưa thành niên hoặc không xuất trình sổ theo dõi khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu.
- Phạt 20 triệu đồng đến 25 triệu đồng có một trong các hành vi sau đây:
+ Sử dụng lao động chưa thành niên mà chưa có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ của người chưa thành niên đó.
+ Sử dụng người chưa đủ 15 tuổi làm việc mà: giao kết hợp đồng lao động không bằng văn bản với người chưa đủ 15 tuổi và người đại diện theo pháp luật của người đó; bố trí thời giờ làm việc ảnh hưởng đến thời gian học tập của người chưa đủ 15 tuổi.
Không có giấy khám sức khỏe của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền xác nhận sức khỏe của người chưa đủ 15 tuổi phù hợp với công việc; không tổ chức kiểm tra sức khỏe định kỳ ít nhất 01 lần trong 06 tháng hoặc không bảo đảm điều kiện làm việc, an toàn, vệ sinh lao động phù hợp với lứa tuổi.
+ Sử dụng lao động chưa thành niên làm việc quá thời giờ làm việc quy định tại Điều 146 Bộ luật Lao động 2019.
+ Sử dụng người chưa đủ 15 tuổi làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm;
+ Sử dụng người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm thêm giờ hoặc làm việc vào ban đêm trong những nghề, công việc không được pháp luật cho phép.
- Phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 75 triệu đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
+ Sử dụng người từ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi làm công việc ngoài danh mục được pháp luật cho phép theo quy định tại khoản 3 Điều 143 Bộ luật Lao động 2019.
+ Sử dụng người chưa đủ 13 tuổi làm công việc ngoài danh mục được pháp luật cho phép theo quy định tại khoản 3 Điều 145 Bộ luật Lao động 2019 hoặc sử dụng người chưa đủ 13 tuổi làm công việc được pháp luật cho phép mà chưa được sự đồng ý của cơ quan chuyên môn về lao động thuộc UBND cấp tỉnh.
+ Sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm các công việc bị cấm hoặc làm việc tại nơi làm việc bị cấm quy định tại Điều 147 Bộ luật Lao động 2019 nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
Lưu ý: doanh nghiệp vi phạm nội dung trên thì bị xử phạt gấp 02 lần
Như vậy, trường hợp tuyển dụng lao động là trẻ chưa thành niên vào làm mà chưa được sự đồng ý của cha mẹ thì doanh nghiệp đó bị xử phạt. Đồng thời cũng phải đúng ngành nghề được tuyển dụng nhưng lỗi vẫn thuộc về doanh nghiệp ký hợp đồng dù trong trường hợp nào.
