Hiện nay, sau khoảng thời gian chống dịch dài hạn các thành phố lớn hoạt động mạnh trở lại, các công ty, doanh nghiệp đặc biệt cần nhu cầu về nhân lực để đáp ứng được năng suất lao động.
Bên cạnh đó, không ít các tổ chức vì muốn đẩy nhanh việc tuyển dụng đã chấp nhận giao kết hợp đồng sai phạm với người lao động (NLĐ) bằng việc ký hợp đồng lao động (HĐLĐ) bằng hồ sơ của người khác đối với những lao động chưa có đầy đủ giấy tờ.
Việc làm này gây ảnh hưởng đến nguyên tắc trung thực và vi phạm nghĩa vụ cung cấp thông tin khi giao kết hợp đồng lao động. Qua công tác rà soát của cơ quan chức năng nhiều doanh nghiệp đã vi phạm quy định này, điều này gây ảnh hưởng đến quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động (NSDLĐ) và người lao động (NLĐ).
Không những vậy, việc hồ sơ của bên thứ ba bị sử dụng nhằm mục đích khác cho dù có sự đồng ý, hay không đồng ý thì đã vi phạm các quy định về việc tiết lộ thông tin cá nhân.
Nguyên tắc khi giao kết hợp đồng lao động
Khi giao kết hợp đồng lao động ngoài các điều khoản thỏa thuận với nhau thì các bên cần tuân thủ các nguyên tắc theo pháp luật hiện hành về giao kết hợp đồng lao động. Cụ thể, Điều 15 Bộ luật Lao động 2019 quy định nguyên tắc giao kết hợp đồng lao động như sau:
Thứ nhất: Các bên phải tự nguyện, bình đẳng, thiện chí, hợp tác và trung thực.
Thứ hai: Tự do giao kết HĐLĐ nhưng không được trái pháp luật, thỏa ước lao động tập thể và đạo đức xã hội.
Đa phần các bên khi giao kết HĐLĐ thông thường xem nhẹ điều khoản này. Qua đó, vi phạm các nguyên tắc trên trong hợp đồng. Việc sử dụng hồ sơ của người khác để giao kết được xem là hành vi không trung thực và có thể đối mặt với việc hợp đồng bị tuyên bố vô hiệu. Vì thế để không bị vi phạm về lợi ích hợp pháp cũng như nghĩa vụ của NLĐ cần lưu ý sử dụng các thông tin chính chủ để giao kết hợp đồng.
Nghĩa vụ cung cấp thông tin trong HĐLĐ
Ngoài việc đáp ứng đủ các nguyên tắc khi giao kết của hai bên thì về mặt cung cấp thông tin khi giao kết hợp đồng lao động các bên cần thực hiện nghĩa vụ theo Điều 16 Bộ luật Lao động 2019. Việc quy định nghĩa vụ của NLĐ nhằm giúp bảo vệ quyền lợi của NLĐ trong việc giao kết HĐLĐ tránh sử dụng thông tin sai sự thật ảnh hưởng đến quyền lợi của mình và NSDLĐ.
(1) Nghĩa vụ cung cấp thông tin của NSDLĐ
NSDLĐ phải cung cấp thông tin trung thực cho NLĐ về công việc thực hiện cho NLĐ biết mình làm gì, địa điểm làm việc ở đâu, điều kiện làm việc trong môi trường như thế nào, thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi, an toàn, vệ sinh lao động, tiền lương, hình thức trả lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, quy định về bảo vệ bí mật kinh doanh, bảo vệ bí mật công nghệ và vấn đề khác liên quan trực tiếp đến việc giao kết hợp đồng lao động mà người lao động yêu cầu.
Việc cung cấp đầy đủ các thông tin trên cho NLĐ cần chính xác, trung thực và giải thích rõ cho NLĐ về các thắc mắc trong nội dung giao kết. Cần ngắn gọn nhưng phải đảm bảo thực hiện khi NLĐ xác định ký vào hợp đồng.
(2) Nghĩa vụ cung cấp thông tin của NLĐ
NLĐ phải cung cấp thông tin trung thực cho NSDLĐ về họ tên, ngày tháng năm sinh, giới tính, nơi cư trú, trình độ học vấn, trình độ kỹ năng nghề, xác nhận tình trạng sức khỏe và vấn đề khác liên quan trực tiếp đến việc giao kết hợp đồng lao động mà người sử dụng lao động yêu cầu.
Như vậy, trường hợp NLĐ mượn hồ sơ của người khác là vi phạm các nguyên tắc về nghĩa vụ. Qua đó, có thể ảnh hưởng đến NSDLĐ trong việc lựa chọn tay nghề, trình độ không đánh giá đúng năng lực. Còn NLĐ thì có thể bị mất việc mà không được hưởng trợ cấp nếu sử dụng các thông tin không chính chủ trong HĐLĐ.
HĐLĐ có vô hiệu khi sử dụng thông tin của người khác?
Việc hai bên giao kết HĐLĐ bằng việc sử dụng thông tin, hồ sơ của người khác đã vi phạm nguyên tắc giao kết hợp đồng. Qua đó, tại Điều 49 Bộ luật Lao động 2019 khi vi phạm một trong các trường hợp sau sẽ bị xem là HĐLĐ vô hiệu toàn bộ:
(1) Toàn bộ nội dung của hợp đồng lao động vi phạm pháp luật.
(2) Người giao kết HĐLĐ không đúng thẩm quyền hoặc vi phạm nguyên tắc giao kết HĐLĐ quy định tại khoản 1 Điều 15 Bộ luật Lao động 2019.
(3) Công việc đã giao kết trong HĐLĐ là công việc mà pháp luật cấm.
Theo đó, việc giao kết hợp đồng của NLĐ và NSDLĐ như đã nhắc ở trên là vi phạm nguyên tắc trung thực qua đó HĐLĐ này sẽ được xem là vô hiệu và NLĐ có thể bị mất rất nhiều quyền lợi nếu cung cấp thông tin sai sự thật
Lưu ý: Trong trường hợp chỉ vài phần trong HĐLĐ bị xem là vô hiệu thì chỉ vô hiệu phần nội dung vi phạm đó của hợp đồng. Những nội dung còn lại trong hợp đồng không vi phạm pháp luật về giao kết hợp đồng thì không ảnh hưởng đến các phần còn lại của hợp đồng. Thẩm quyền tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu sẽ do Tòa án nhân dân có quyền tuyên bố HĐLĐ vô hiệu.
Như vậy, khi giao kết HĐLĐ thì cả hai cần tuân thủ các nguyên tắc trong hợp đồng và thực hiện nghĩa vụ cung cấp thông tin một cách chính xác và chính thống. Việc này nhằm đảm bảo việc giao kết hợp đồng được diễn ra đúng quy định. Hồ sơ chính chủ sẽ giúp cho NLĐ được hưởng các loại bảo hiểm, bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ theo quy định pháp luật.
