Bình luận- phân tích toàn diện vụ án chai nước có ruồi
Tác giả: LS Lê Văn Luân
LS Luân Lê: Đây là nội dung tôi lên sóng đối thoại trực tiếp vào lúc 17h ngày 09.02.2015, trên sóng VOV.
1. VỀ THU THẬP, ĐÁNH GIÁ VÀ GIÁM ĐỊNH TANG VẬT, VẬT CHỨNG
Đến nay, Viện Khoa học hình sự Bộ Công an đã có kết luận giám định về chai nước. Và khi nhìn thấy Kết luận giám định đó mà tôi không dám tin đó là biên bản giám định khoa học. Để chính xác thì phải gọi nó là văn bản mô tả về tình trạng của chai nước đem đi giám định. Bởi lẽ, nó nêu ra các thông tin về tình trạng của chai nước cần giám định, nó nêu ra nắp chai bị làm sao, bị tác động bởi ngoại lực, mực nước thấp hơn các chai mẫu và cuối cùng là bên trong chai có các bộ phận con ruồi.
Xin thưa, Kết luận giám định phải là kết quả của một phép thực nghiệm của quá trình đối chiếu, so sánh, đánh giá giữa vật cần giám định và vật mẫu để khẳng định hoặc phủ định một vấn đề, tình tiết hoặc nhằm xác định, định lượng một nội dung cụ thể làm căn cứ. Trong khi đó, vấn đề cần giám định là chai nước có ruồi trước hay sau khi anh VVM có chai nước đó, thời gian tồn tại của xác ruồi (dựa vào mật độ, nồng độ chất hóa học ngấm vào xác, dựa vào mức độ phân hủy xác ruồi, dựa vào độ mủn của xác hữu cơ), đó chính là mấu chốt của vấn đề cần giám định để khẳng định rằng hành vi của anh VVM có đủ dấu hiệu cấu thành tội phạm hay không, thì lại không hề được thực hiện hay tồn tại trong kết luận giám định. Vậy là Kết luận giám định (tôi miễn cưỡng đành gọi là vậy) chẳng có ý nghĩa và giá trị pháp lý nào.
Trong khi đó, về mặt thực tế khách quan, rõ ràng là sẽ có rất nhiều trường hợp tạo ra trạng thái của chai nước như miêu tả. Bởi lẽ, có thể do vận chuyển, hoặc do chai nước đó đã được anh VVM đem ra để thương lượng với THP nên có thể trong quá trình đó THP yêu cầu anh Minh phải bật nắp, phải khui ra để kiểm tra để có căn cứ thương lượng. Lại nữa, chai nước là do khách của anh Minh phát hiện ra, nên có thể do khách này khi mở ra thì phát hiện có ruồi, hoặc do chính anh Minh thực hiện việc khui cho khách nhưng do tay ướt, trơn do bán quán ăn nhậu nên có thể đã dùng vật sắc nhọn để mở. Nên có thể có những biến đổi nhất định nào đó. Hơn nữa, đến khi cơ quan điều tra thu thập chứng cứ thì có làm đúng quy trình là niêm phong, lập biên bản tại chỗ nêu hiện trạng của chai nước hay không, việc bảo quản có đúng đắn và khách quan không hay có tác động từ người khác trong quá trình lưu giữ tại Cơ quan điều tra trong thời gian qua?
2. VỀ VẤN ĐỀ BẮT NGƯỜI
Cơ quan điều tra Công an Tiền Giang bắt anh VVM trong trường hợp phạm tội quả tang. Và hoàn toàn dựa trên sự tố giác của THP. Bắt người trong trường hợp phạm tội quả tang là trường hợp bắt một người đang thực hiện hành vi phạm tội hoặc đã thực hiện xong hành vi phạm tội nhưng bị phát hiện ngay sau đó. Hơn nữa, người ta chỉ được bắt người phạm tội quả tang khi hành vi đó là hành vi phạm tội hiển nhiên, thấy rõ. Như vậy, có thể khẳng định ngay rằng THP đã tố giác với cơ quan điều tra với những thông tin không trung thực, không chính xác, cụ thể là THP phải trình báo cho Cơ quan điều tra rằng chai nước có ruồi là do anh VVM ngụy tạo và từ đó thực hiện hành vi cưỡng đoạt tiền của THP, đồng thời cũng không cung cấp các bản thỏa thuận giữa hai bên. Bởi nếu THP nói rằng chai nước đó không biết có ruồi là do anh VVM tạo ra hay không hay do có từ trước đó, rồi trưng cả 3 bản thỏa thuận ra thì nghĩa là anh VVM không có dấu hiệu phạm tội dù anh Minh có nhận tiền của THP, và do đó thì Cơ quan điều tra không thể nào bắt được anh Minh. Cho nên, phải có sự tố giác không trung thực của THP thì hành vi của anh VVM mới trở thành tội phạm quả tang trong con mắt của Cơ quan điều tra được.
Do đó, trong trường hợp này Cơ quan điều tra đã bắt người vội vàng, chưa chuẩn theo nguyên tắc, do tin tố giác chưa phải là nguồn tin cậy, khách quan, có đúng sự thật hay không. Trong trường hợp này Cơ quan điều tra phải giám định trước rồi mới có căn cứ mà khởi tố và bắt tạm giam hay không thì mới đảm bảo đúng nguyên tắc và đúng pháp luật.
Vì Cơ quan điều tra bắt tạm giữ hình sự, rồi bắt tạm giam anh VVM rồi ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can trong khi Kết luận giám định còn chưa có, chưa kết luận gì về sự tồn tại ruồi trong chai nước như thế nào là vô hình chung đã mặc nhiên thừa nhận chai nước có ruồi là do anh VVM ngụy tạo ra. Nên bắt vậy thì quả thực không ổn.
3. VỀ BẢN CHẤT MỐI QUAN HỆ PHÁP LÝ
Anh VVM và THP là bên mua và bên bán trong một hợp đồng mua bán hàng hóa, hàng hóa giao dịch là nước ngọt đóng chai của THP. Bộ Luật Dân sự, Luật Thương mại, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa đều quy định trách nhiệm của bên bán là bảo đảm vật mua bán, và nếu hàng hóa bị lỗi, mất an toàn vệ sinh thì bên bán phải chịu trách nhiệm đổi, sửa chữa, khắc phục đối với hàng hóa đã bán và bồi thường thiệt hại nếu gây thiệt hại cho người mua, tương ứng trách nhiệm của bên bán về điều này thì đó là quyền của bên mua. Điều 30, 31, 32 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Điều 55, 59 Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa, Điều 605, 630 Bộ luật Dân sự đều quy định rằng trong trường hợp phát sinh tranh chấp do hàng hóa bị lỗi thì người mua, người tiêu dùng được quyền thương lượng với nhà sản xuất với mức thương lượng tùy các bên thỏa thuận và phải lập thành văn bản. Ở đây, người mua và nhà sản xuất đã thống nhất rằng hai bên thực hiện một hợp đồng dàn xếp, một hợp đồng trao đổi, theo đó bên bán khắc phục bằng 500 triệu đồng, và bên mua trả lại hàng bị lỗi. Số tiền nhỏ so với các thiệt hại cho bên bán nếu phải thu hồi, tiêu hủy toàn bộ lô hàng nên THP chấp nhận với anh VVM và xác lập thỏa thuận.
Như vậy, trong một cuộc chơi pháp lý này hai bên hoàn toàn công bằng về quyền và nghĩa vụ, và quan trọng là nó hoàn toàn tự nguyện về ý chí. Và có tới 3 lần THP cử 3 đoàn người đi thương lượng một cách chủ động với anh VVM kéo dài trong một khoảng thời gian, nên hoàn toàn không có việc THP bị uy hiếp tinh thần hay phải lo sợ gì. Lại nữa, THP chính là người chủ động lôi CA vào cuộc, chính THP đưa vụ việc ra báo chí và cho cả xã hội này biết, thì hiển nhiên không có chuyện THP lo sợ hay e ngại việc mà như THP nói rằng THP bị đe dọa, bị uy hiếp bởi hành vi anh VVM sẽ công bố với báo chí rằng chai nước có ruồi, mà thực tế đó lại là một quyền năng của người tiêu dùng theo đúng luật. Hơn nữa, ngược lại, nếu THP cứ để mặc anh VVM công bố ra báo chí thì anh VVM sẽ chịu trách nhiệm về hành vi đó, và THP sẽ có đủ các quyền năng để đối phó dù tin đó là thật hay được ngụy tạo đi nữa. Nên THP có bỏ mặc cho sự việc xảy ra thì cũng chẳng có vấn đề gì xảy ra cho THP cả.
Bởi sự thỏa thuận về một tranh chấp phát sinh trên cơ sở giao dịch trước đó được gọi là hợp đồng điều đình (hay dàn xếp) giữa các bên là được luật định, là vấn đề dân sự hoàn toàn và thuần túy theo đúng bản chất luật định của nó. Thì không có cớ gì để quy tội anh VVM, trừ khi chai nước có ruồi do chính anh Minh ngụy tạo ra. Nên khi người tiêu dùng khi sử dụng quyền luật định của mình mà lại bị bắt bớ và quy tội dựa trên sự bội tín của một bên trong thỏa thuận đã được xác lập tự nguyện thì có lẽ người tiêu dùng sẽ không còn ai dám tin vào luật pháp. Bởi vậy đề nghị cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện chuẩn tắc, cẩn thận và hợp pháp để làm sáng tỏ sự thật.
Ngày 09.02.2015
