Theo Điều 147 BLHS hiện hành thì tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng (trừ trường hợp đã bị xử phạt hành chính về hành vi này) chỉ phải chịu trách nhiệm khi có hậu quả nghiêm trọng. Nhưng mặt hạn chế của điều luật này là chưa có quy định cụ thể thế nào là hậu quả nghiêm trọng, do đó điều luật này gần như mất tính khả thi trong thực tế.
Khắc phục khiếm khuyết này, nay tại Điều 182 BLHS năm 2015 (sẽ có hiệu lực ngày 1/7/2016 tới đây), quy định về tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng đã được cụ thể hơn về hậu quả nghiêm trọng như sau:
1. Người nào đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác …., thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm:
a) Làm cho quan hệ hôn nhân của một hoặc hai bên dẫn đến ly hôn;
b) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Làm cho vợ, chồng hoặc con của một trong hai bên tự sát;
b) Đã có quyết định của Tòa án hủy việc kết hôn hoặc buộc phải chấm dứt việc chung sống như vợ chồng trái với chế độ một vợ, một chồng mà vẫn duy trì quan hệ đó.
Tuy nhiên, vấn đề này có thực thi hay không, theo Luật sư Nguyễn Văn Tuấn – (đại diện Công ty NewVision Law) cho rằng khái niệm “chung sống như vợ chồng” rất khó để xác định, mỗi người xem xét vấn đề này khác nhau nên rất khó để hình sự hóa, theo Thông tư 01/2001/TTLT-BTP-BCA-TANDTC-VKSNDTC hướng dẫn về việc xử lý các tội xâm phạm chế độ hôn nhân gia đình có nêu ra một số dấu hiệu của hành vi chung sống với người khác ví dụ: như có con chung với người khác, chung sống với nhau có chính quyền địa phương, hàng xóm xác nhận. Tuy nhiên, việc xác định quan hệ dựa vào yếu tố hàng xóm dân làng là rất khó, đồng thời sẽ rất xảy ra nhiều ý kiến quan điểm.
Thêm nữa, Luật sư Tuấn cũng bày tỏ: việc xác định hậu quả là dẫn đến ly hôn hay do tự sát cũng có thể dựa vào nhiều nguyên nhân chứ không chỉ riêng yếu tố ngoại tình, và nếu trong trường hợp vợ chồng có ngoại tình mà không ly hôn hay không tự sát, nhưng gia đình của họ vẫn xảy ra nhiều mâu thuẫn, tan nát thì điều luật này đã điều chỉnh được hết hay chưa…?
Bên cạnh sự đồng tình với chế tài xử phạt “Tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng” thì vẫn còn không ít băn khoăn về tính khả thi của quy định mới. Theo một chuyên gia tâm lý: Việc thu thập bằng chứng vi phạm có thể gây ra rất nhiều những vấn đề đổ vỡ, căng thẳng trong mối quan hệ hoặc vấn đề đạo đức văn hóa cũng cần phải cân nhắc. Mặc dù luật pháp quy định những người đã có vợ, có chồng mà lại có quan hệ chung sống như vợ chồng với người khác là vi phạm pháp luật. Trên thực tế, đòi hỏi cần phải xác định, thế nào là hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này.
Theo Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, trên thực tế, sẽ có một số vấn đề không dễ dàng xác minh, ví dụ như trong trường hợp cụ thể nào thì xác định “làm cho quan hệ hôn nhân của một hoặc hai bên dẫn đến ly hôn”, hoặc “làm cho vợ, chồng hoặc con của một trong hai bên tự sát”?
Theo Luật sư, việc cụ thể hóa hành vi thế nào là sống chung như vợ chồng cần được quy định hướng dẫn rõ ràng hơn là hết sức cần thiết nhằm bảo vệ được các mối quan hệ hôn nhân hợp pháp, bảo vệ được hạnh phúc của các gia đình bằng pháp luật.
Luật sư Nguyễn Văn Tuấn khẳng định, quy định này đã tồn tại từ lâu. Bộ luật hình sự năm 2015 chỉ cụ thể hơn hành vi vi phạm mà không cần thông qua thông tư hướng dẫn. Hiện nay, nhiều người đang hiểu sai về điều luật này khi cho rằng ngoại tình sẽ bị phạt tù.
“Tôi nhấn mạnh, chỉ bị xử lý theo hình thức phạt tù khi ngoại tình phải dẫn tới hậu quả”, đó là ý kiến của luật sư Nguyễn Văn Tuấn.
Còn về khung hình phạt, theo Luật sư Tuấn không có sự thay đổi. Trả lời cho câu hỏi, lý do vì sao, điều luật này vẫn khó xử lý hình sự những người vi phạm? Luật sư Nguyễn Văn Tuấn nói: “Điều luật này đã có rồi chứ không phải bây giờ mới có nhưng tôi cho rằng cơ quan thi hành tố tụng, người có trách nhiệm phải nghiêm khắc về vấn đề này. Trong thực tế ngoại tình làm cho quan hệ hôn nhân của một hoặc hai bên dẫn đến ly hôn nhưng vợ hoặc chồng thường không muốn kiện ra pháp luật, vì cho rằng việc để cho người tình của vợ hoặc chồng đi tù cũng vất vả, tốn thời gian và phía sau đó là rất nhiều chuyện thị phi”.
