Tập hợp dự thảo án lệ

Nguồn án lệ:

Quyết định giám đốc thẩm số 12/2012/DS-GĐT ngày 13-01-2012 của Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao về vụ án “Đòi tài sản” tại tỉnh Long An, giữa nguyên đơn là cụ Trần Thị Xăng, cụ Nguyễn Văn Hiển với bị đơn là chị Phan Thị Cẩm Vân; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là anh Nguyễn Thanh Dũng và cháu Nguyễn Phú Điền.

Vị trí nội dung án lệ:

Đoạn 2 và đoạn 3 phần “Xét thấy” của quyết định giám đốc thẩm nêu trên.

Khái quát nội dung của án lệ:

- Tình huống án lệ (Sự kiện pháp lý):

Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất đã hoàn thành và bên được tặng cho (là con, cháu) đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tuy hợp đồng không có thỏa thuận về điều kiện tặng cho nhưng thực tế bên tặng cho (là ông bà, cha mẹ) không còn chỗ ở nào khác và có yêu cầu đòi lại quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất.

- Giải pháp pháp lý:

Trường hợp này bên được tặng cho có trách nhiệm trong việc bảo đảm chỗ ở cho bên tặng cho (nếu bên tặng cho yêu cầu được bố trí một diện tích đất hợp lý để sống độc lập), chăm sóc, nuôi dưỡng bên tặng cho đến khi qua đời. Quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất vẫn thuộc về bên được tặng cho.

Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ:

- Các điều 465, 467 và khoản 1 Điều 470 Bộ luật dân sự năm 2005 (tương ứng với các điều 457, 459 và khoản 1 Điều 462 Bộ luật dân sự năm 2015);

- Điều 3 Luật Người cao tuổi năm 2009;

- Điều 47 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 (tương ứng với Điều 104 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014).

Từ khóa của án lệ:

“Hợp đồng tặng cho tài sản”; “Tặng cho tài sản có điều kiện”; “Quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất”; “Bảo đảm chỗ ở”; “Chăm sóc, nuôi dưỡng bên tặng cho”.

NỘI DUNG VỤ ÁN

Theo đơn khởi kiện ngày 30-3-2010 và trong quá trình tố tụng, cụ Trần Thị Xăng và cụ Nguyễn Văn Hiển do bà Nguyễn Thị Ngăn đại diện, trình bày:

Do cụ Xăng và cụ Hiển già yếu, không còn sức lao động nên chị Phan Thị Cẩm Vân là cháu ngoại của hai cụ về sống chung nhà, chị Vân hứa với hai cụ sẽ chăm sóc phụng dưỡng hai cụ đến khi qua đời. Vì vậy, hai cụ làm hợp đồng tặng cho chị Vân toàn bộ diện tích đất 297m² thuộc thửa 574, tờ bản đồ số 16 thị trấn Hậu Nghĩa cùng với nhà cửa gắn liền trên đất vào năm 2007. Thế nhưng sau khi cho đất và nhà xong thì chị Vân ngược đãi, thậm chí đánh đuổi hai cụ ra khỏi nhà, không nuôi dưỡng hai cụ như lời hứa ban đầu.

Hiện tại cụ Hiển, cụ Xăng không có nơi nương tựa nên hai cụ yêu cầu chị Vân trả lại quyền sử dụng đất và nhà cất trên đất cho hai cụ.

Bị đơn chị Phan Thị Cẩm Vân trình bày: Do chị sống chung nhà với ông bà ngoại là cụ Xăng và cụ Hiển nên vào năm 2007, cụ Hiển, cụ Xăng có cho chị diện tích đất và tài sản trên đất như cụ Xăng, cụ Hiển trình bày. Việc hai cụ cho chị nhà đất có làm hợp đồng tặng cho theo quy định của pháp luật.

Từ trước khi cho đất cũng như sau khi cho đất, hai cụ cùng sống chung với gia đình vợ chồng chị. Nay do những lời xúi giục, tác động của người khác thì hai cụ trở ngược đòi lấy lại đất với lý do chị ngược đãi ông bà là hoàn toàn sai sự thật. Do đó, chị không đồng ý trả lại đất và nhà mà cụ Hiển cụ Xăng đã cho chị.

Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan:

Anh Nguyễn Thanh Dũng trình bày: Anh là chồng chị Vân, việc cụ Hiển, cụ Xăng đòi lại nhà và đất đã cho vợ chồng anh, anh không có ý kiến gì, mọi việc chị Vân quyết định.

Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 95/2010/DS-ST ngày 26-8-2010, Tòa án nhân dân huyện Đức Hòa, tỉnh Long An đã bác yêu cầu khởi kiện của cụ Trần Thị Xăng và cụ Nguyễn Văn Hiển do bà Nguyễn Thị Ngăn đại diện đòi chị Phan Thị Cẩm Vân trả lại quyền sử dụng đất 297m² và tài sản gắn liền trên đất thuộc thửa 574, tờ bản đồ 16 tọa lạc tại Ô6, khu B, thị trấn Hậu Nghĩa, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An do chị Vân đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Ngày 04-9-2010 cụ Hiển, cụ Xăng có đơn kháng cáo.

Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 315/2010/DS-PT ngày 01-12-2010, Tòa án nhân dân tỉnh Long An đã sửa bản án sơ thẩm, như sau:

Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của cụ Trần Thị Xăng và cụ Nguyễn Văn Hiển do bà Nguyễn Thị Ngăn đại diện đòi chị Phan Thị Cẩm Vân trả lại quyền sử dụng đất 297m² và tài sản gắn liền trên đất.

Buộc chị Phan Thị Cẩm Vân và anh Nguyễn Thanh Dũng trả lại cho cụ Trần Thị Xăng và cụ Nguyễn Văn Hiển 297m² đất và căn nhà, tài sản gắn liền trên đất thuộc thửa 574, tờ bản đồ 16 tọa lạc tại Ô6, khu B, thị trấn Hậu Nghĩa, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An.

Ngoài ra, bản án còn tuyên về án phí.

Sau khi có bản án phúc thẩm, chị Phan Thị Cẩm Vân có đơn khiếu nại.

Tại Quyết định kháng nghị số 153/QĐ-KNGĐT-V5 ngày 15-11-2011 đối với Bản án dân sự phúc thẩm số 315/2010/DS-PT ngày 01-12-2010 của Tòa án nhân dân tỉnh Long An, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm, hủy Bản án dân sự phúc thẩm nêu trên và giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tỉnh Long An xét xử phúc thẩm lại.

Tại phiên tòa giám đốc thẩm, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

Sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án, kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, ý kiến của Kiểm sát viên và sau khi thảo luận.

Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao nhận định:

Căn cứ các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án thì nhà đất đang tranh chấp nguyên là của vợ chồng cụ Nguyễn Văn Hiển, Trần Thị Xăng. Ngày 10-5-2007 cụ Xăng, cụ Hiển lập hợp đồng tặng cho cháu ngoại là chị Phan Thị Cẩm Vân nhà và đất nói trên. Chị Vân đã làm thủ tục chuyển dịch tài sản từ cụ Xăng, cụ Hiển sang chị Vân và ngày 18-6-2007 chị Vân được Uỷ ban nhân dân huyện Đức Hòa cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng thửa đất số 574, tờ bản đồ số 16 diện tích 297m². Theo quy định tại Điều 467, các điều từ Điều 722 đến Điều 726 Bộ luật dân sự thì hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất giữa cụ Xăng, cụ Hiển với chị Vân là hợp đồng hợp pháp và các bên đã thực hiện xong, chị Vân có quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật. Tòa án cấp sơ thẩm bác yêu cầu của cụ Hiển, cụ Xăng đòi chị Vân trả lại nhà đất đã tặng cho chị Vân là có căn cứ, Tòa án cấp phúc thẩm chấp nhận yêu cầu đòi tài sản của cụ Hiển, cụ Xăng là không có căn cứ.

Tuy hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất ngày 10-5-2007 không có quy định về điều kiện của bên tặng cho đối với bên được tặng cho, nhưng thực tế thì cụ Hiển, cụ Xăng ngoài nhà đất đã tặng cho chị Vân thì hai cụ không còn nhà đất nào khác, nên lời khai của cụ Hiển, cụ Xăng về điều kiện hai cụ đặt ra khi cho chị Vân nhà đất là chị Vân phải có nghĩa vụ chăm sóc, phụng dưỡng, hiếu kính với cụ Xăng, cụ Hiển là có cơ sở và cũng phù hợp với tập quán đạo đức xã hội. Mặt khác, cụ Xăng, cụ Hiển và vợ chồng, con cái chị Vân vẫn chung một hộ tịch và do cụ Xăng là chủ hộ; nên theo quy định tại các điểm a, b khoản 1 Điều 3 Luật Người cao tuổi năm 2009 (có hiệu lực từ ngày 01-7-2010); khoản 2 Điều 47 Luật Hôn nhân và Gia đình thì hai cụ có quyền được đảm bảo về chỗ ở, có quyền quyết định sống chung với con, cháu hoặc sống riêng theo ý muốn; cháu có bổn phận kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà ngoại. Do đó, việc Tòa án cấp sơ thẩm nhận xét rằng chị Vân vẫn tha thiết mong ông bà sống vui vẻ với chị, chị vẫn làm tròn trách nhiệm của người cháu đối với ông bà ngoại cho đến khi ông bà qua đời mà không ràng buộc pháp lý bằng quyết định của bản án đối với chị Vân, người được hưởng lợi về tài sản do được ông bà ngoại cho phải có nghĩa vụ, trách nhiệm kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà ngoại là cụ Xăng, cụ Hiển như tự nguyện của chị Vân là không đúng, vì sự tự nguyện này của chị Vân vừa là trách nhiệm pháp lý theo luật định, vừa là trách nhiệm theo đạo lý.

Vì vậy, Hội đồng giám đốc thẩm Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao xét thấy cần phải hủy cả bản án dân sự sơ thẩm và bản án dân sự phúc thẩm để xét xử sơ thẩm lại vụ án để đảm bảo quyền lợi cho cụ Xăng, cụ Hiển. Nếu hai cụ yêu cầu được sống riêng thì cần buộc chị Vân phải dành cho hai cụ một diện tích nhà đất hợp lý để hai cụ sống độc lập tại nhà đất nói trên cho đến khi hai cụ qua đời (quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất phần dành cho hai cụ vẫn thuộc của chị Vân).

Vì các lẽ trên và căn cứ vào khoản 2 Điều 291, khoản 1 Điều 296, khoản 3 Điều 297 và Điều 299 của Bộ luật tố tụng dân sự;

QUYẾT ĐỊNH

Chấp nhận Kháng nghị số 153/QĐ-KNGĐT-V5 ngày 15-11-2011 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đối với Bản án dân sự phúc thẩm
số 315/2010/DS-PT ngày 01-12-2010 của Tòa án nhân dân tỉnh Long An.

Hủy Bản án dân sự phúc thẩm số 315/2010/DS-PT ngày 01-12-2010 của Tòa án nhân dân tỉnh Long An và hủy bản án dân sự sơ thẩm số 95/2010/DS-ST ngày 26-8-2010 của Tòa án nhân dân huyện Đức Hòa, tỉnh Long An về vụ án “Đòi tài sản” giữa nguyên đơn là cụ Trần Thị Xăng, cụ Nguyễn Văn Hiển với bị đơn là chị Phan Thị Cẩm Vân và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan khác.

Giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân huyện Đức Hòa, tỉnh Long An xét xử sơ thẩm lại vụ án theo đúng quy định của pháp luật.

NỘI DUNG ÁN LỆ

 “Tuy hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất ngày 10-5-2007 không có quy định về điều kiện của bên tặng cho đối với bên được tặng cho, nhưng thực tế thì cụ Hiển, cụ Xăng ngoài nhà đất đã tặng cho chị Vân thì hai cụ không còn nhà đất nào khác, nên lời khai của cụ Hiển, cụ Xăng về điều kiện hai cụ đặt ra khi cho chị Vân nhà đất là chị Vân phải có nghĩa vụ chăm sóc, phụng dưỡng, hiếu kính với cụ Xăng, cụ Hiển là có cơ sở và cũng phù hợp với tập quán đạo đức xã hội. Mặt khác, cụ Xăng, cụ Hiển và vợ chồng, con cái chị Vân vẫn chung một hộ tịch và do cụ Xăng là chủ hộ; nên theo quy định tại các điểm a, b khoản 1 Điều 3 Luật Người cao tuổi năm 2009 (có hiệu lực từ ngày 01-7-2010); khoản 2 Điều 47 Luật Hôn nhân và Gia đình thì hai cụ có quyền được đảm bảo về chỗ ở, có quyền quyết định sống chung với con, cháu hoặc sống riêng theo ý muốn; cháu có bổn phận kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà ngoại. Do đó, việc Tòa án cấp sơ thẩm nhận xét rằng chị Vân vẫn tha thiết mong ông bà sống vui vẻ với chị, chị vẫn làm tròn trách nhiệm của người cháu đối với ông bà ngoại cho đến khi ông bà qua đời mà không ràng buộc pháp lý bằng quyết định của bản án đối với chị Vân, người được hưởng lợi về tài sản do được ông bà ngoại là cụ Xăng, cụ Hiển như tự nguyện của chị Vân là không đúng, vì sự tự nguyện này của chị Vân vừa là trách nhiệm pháp lý theo luật định, vừa là trách nhiệm theo đạo lý.

Vì vậy, Hội đồng giám đốc thẩm Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao xét thấy cần phải hủy cả bản án dân sự sơ thẩm và bản án dân sự phúc thẩm để xét xử sơ thẩm lại vụ án để đảm bảo quyền lợi cho cụ Xăng, cụ Hiển. Nếu hai cụ yêu cầu được sống riêng thì cần buộc chị Vân phải dành cho hai cụ một diện tích nhà đất hợp lý để hai cụ sống độc lập tại nhà đất nói trên cho đến khi hai cụ qua đời (quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất phần dành cho hai cụ vẫn thuộc của chị Vân)”.

Nguồn án lệ:

Quyết định giám đốc thẩm số 12/2012/DS-GĐT ngày 13-01-2012 của Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao về vụ án “Đòi tài sản” tại tỉnh Long An, giữa nguyên đơn là cụ Trần Thị Xăng, cụ Nguyễn Văn Hiển với bị đơn là chị Phan Thị Cẩm Vân; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là anh Nguyễn Thanh Dũng và cháu Nguyễn Phú Điền.

Vị trí nội dung án lệ:

Đoạn 2 và đoạn 3 phần “Xét thấy” của quyết định giám đốc thẩm nêu trên.

Khái quát nội dung của án lệ:

- Tình huống án lệ (Sự kiện pháp lý):

Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất đã hoàn thành và bên được tặng cho (là con, cháu) đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tuy hợp đồng không có thỏa thuận về điều kiện tặng cho nhưng thực tế bên tặng cho (là ông bà, cha mẹ) không còn chỗ ở nào khác và có yêu cầu đòi lại quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất.

- Giải pháp pháp lý:

Trường hợp này bên được tặng cho có trách nhiệm trong việc bảo đảm chỗ ở cho bên tặng cho (nếu bên tặng cho yêu cầu được bố trí một diện tích đất hợp lý để sống độc lập), chăm sóc, nuôi dưỡng bên tặng cho đến khi qua đời. Quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất vẫn thuộc về bên được tặng cho.

Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ:

- Các điều 465, 467 và khoản 1 Điều 470 Bộ luật dân sự năm 2005 (tương ứng với các điều 457, 459 và khoản 1 Điều 462 Bộ luật dân sự năm 2015);

- Điều 3 Luật Người cao tuổi năm 2009;

- Điều 47 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 (tương ứng với Điều 104 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014).

Từ khóa của án lệ:

“Hợp đồng tặng cho tài sản”; “Tặng cho tài sản có điều kiện”; “Quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất”; “Bảo đảm chỗ ở”; “Chăm sóc, nuôi dưỡng bên tặng cho”.

NỘI DUNG VỤ ÁN

Theo đơn khởi kiện ngày 30-3-2010 và trong quá trình tố tụng, cụ Trần Thị Xăng và cụ Nguyễn Văn Hiển do bà Nguyễn Thị Ngăn đại diện, trình bày:

Do cụ Xăng và cụ Hiển già yếu, không còn sức lao động nên chị Phan Thị Cẩm Vân là cháu ngoại của hai cụ về sống chung nhà, chị Vân hứa với hai cụ sẽ chăm sóc phụng dưỡng hai cụ đến khi qua đời. Vì vậy, hai cụ làm hợp đồng tặng cho chị Vân toàn bộ diện tích đất 297m² thuộc thửa 574, tờ bản đồ số 16 thị trấn Hậu Nghĩa cùng với nhà cửa gắn liền trên đất vào năm 2007. Thế nhưng sau khi cho đất và nhà xong thì chị Vân ngược đãi, thậm chí đánh đuổi hai cụ ra khỏi nhà, không nuôi dưỡng hai cụ như lời hứa ban đầu.

Hiện tại cụ Hiển, cụ Xăng không có nơi nương tựa nên hai cụ yêu cầu chị Vân trả lại quyền sử dụng đất và nhà cất trên đất cho hai cụ.

Bị đơn chị Phan Thị Cẩm Vân trình bày: Do chị sống chung nhà với ông bà ngoại là cụ Xăng và cụ Hiển nên vào năm 2007, cụ Hiển, cụ Xăng có cho chị diện tích đất và tài sản trên đất như cụ Xăng, cụ Hiển trình bày. Việc hai cụ cho chị nhà đất có làm hợp đồng tặng cho theo quy định của pháp luật.

Từ trước khi cho đất cũng như sau khi cho đất, hai cụ cùng sống chung với gia đình vợ chồng chị. Nay do những lời xúi giục, tác động của người khác thì hai cụ trở ngược đòi lấy lại đất với lý do chị ngược đãi ông bà là hoàn toàn sai sự thật. Do đó, chị không đồng ý trả lại đất và nhà mà cụ Hiển cụ Xăng đã cho chị.

Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan:

Anh Nguyễn Thanh Dũng trình bày: Anh là chồng chị Vân, việc cụ Hiển, cụ Xăng đòi lại nhà và đất đã cho vợ chồng anh, anh không có ý kiến gì, mọi việc chị Vân quyết định.

Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 95/2010/DS-ST ngày 26-8-2010, Tòa án nhân dân huyện Đức Hòa, tỉnh Long An đã bác yêu cầu khởi kiện của cụ Trần Thị Xăng và cụ Nguyễn Văn Hiển do bà Nguyễn Thị Ngăn đại diện đòi chị Phan Thị Cẩm Vân trả lại quyền sử dụng đất 297m² và tài sản gắn liền trên đất thuộc thửa 574, tờ bản đồ 16 tọa lạc tại Ô6, khu B, thị trấn Hậu Nghĩa, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An do chị Vân đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Ngày 04-9-2010 cụ Hiển, cụ Xăng có đơn kháng cáo.

Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 315/2010/DS-PT ngày 01-12-2010, Tòa án nhân dân tỉnh Long An đã sửa bản án sơ thẩm, như sau:

Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của cụ Trần Thị Xăng và cụ Nguyễn Văn Hiển do bà Nguyễn Thị Ngăn đại diện đòi chị Phan Thị Cẩm Vân trả lại quyền sử dụng đất 297m² và tài sản gắn liền trên đất.

Buộc chị Phan Thị Cẩm Vân và anh Nguyễn Thanh Dũng trả lại cho cụ Trần Thị Xăng và cụ Nguyễn Văn Hiển 297m² đất và căn nhà, tài sản gắn liền trên đất thuộc thửa 574, tờ bản đồ 16 tọa lạc tại Ô6, khu B, thị trấn Hậu Nghĩa, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An.

Ngoài ra, bản án còn tuyên về án phí.

Sau khi có bản án phúc thẩm, chị Phan Thị Cẩm Vân có đơn khiếu nại.

Tại Quyết định kháng nghị số 153/QĐ-KNGĐT-V5 ngày 15-11-2011 đối với Bản án dân sự phúc thẩm số 315/2010/DS-PT ngày 01-12-2010 của Tòa án nhân dân tỉnh Long An, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm, hủy Bản án dân sự phúc thẩm nêu trên và giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tỉnh Long An xét xử phúc thẩm lại.

Tại phiên tòa giám đốc thẩm, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

Sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án, kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, ý kiến của Kiểm sát viên và sau khi thảo luận.

Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao nhận định:

Căn cứ các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án thì nhà đất đang tranh chấp nguyên là của vợ chồng cụ Nguyễn Văn Hiển, Trần Thị Xăng. Ngày 10-5-2007 cụ Xăng, cụ Hiển lập hợp đồng tặng cho cháu ngoại là chị Phan Thị Cẩm Vân nhà và đất nói trên. Chị Vân đã làm thủ tục chuyển dịch tài sản từ cụ Xăng, cụ Hiển sang chị Vân và ngày 18-6-2007 chị Vân được Uỷ ban nhân dân huyện Đức Hòa cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng thửa đất số 574, tờ bản đồ số 16 diện tích 297m². Theo quy định tại Điều 467, các điều từ Điều 722 đến Điều 726 Bộ luật dân sự thì hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất giữa cụ Xăng, cụ Hiển với chị Vân là hợp đồng hợp pháp và các bên đã thực hiện xong, chị Vân có quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật. Tòa án cấp sơ thẩm bác yêu cầu của cụ Hiển, cụ Xăng đòi chị Vân trả lại nhà đất đã tặng cho chị Vân là có căn cứ, Tòa án cấp phúc thẩm chấp nhận yêu cầu đòi tài sản của cụ Hiển, cụ Xăng là không có căn cứ.

Tuy hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất ngày 10-5-2007 không có quy định về điều kiện của bên tặng cho đối với bên được tặng cho, nhưng thực tế thì cụ Hiển, cụ Xăng ngoài nhà đất đã tặng cho chị Vân thì hai cụ không còn nhà đất nào khác, nên lời khai của cụ Hiển, cụ Xăng về điều kiện hai cụ đặt ra khi cho chị Vân nhà đất là chị Vân phải có nghĩa vụ chăm sóc, phụng dưỡng, hiếu kính với cụ Xăng, cụ Hiển là có cơ sở và cũng phù hợp với tập quán đạo đức xã hội. Mặt khác, cụ Xăng, cụ Hiển và vợ chồng, con cái chị Vân vẫn chung một hộ tịch và do cụ Xăng là chủ hộ; nên theo quy định tại các điểm a, b khoản 1 Điều 3 Luật Người cao tuổi năm 2009 (có hiệu lực từ ngày 01-7-2010); khoản 2 Điều 47 Luật Hôn nhân và Gia đình thì hai cụ có quyền được đảm bảo về chỗ ở, có quyền quyết định sống chung với con, cháu hoặc sống riêng theo ý muốn; cháu có bổn phận kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà ngoại. Do đó, việc Tòa án cấp sơ thẩm nhận xét rằng chị Vân vẫn tha thiết mong ông bà sống vui vẻ với chị, chị vẫn làm tròn trách nhiệm của người cháu đối với ông bà ngoại cho đến khi ông bà qua đời mà không ràng buộc pháp lý bằng quyết định của bản án đối với chị Vân, người được hưởng lợi về tài sản do được ông bà ngoại cho phải có nghĩa vụ, trách nhiệm kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà ngoại là cụ Xăng, cụ Hiển như tự nguyện của chị Vân là không đúng, vì sự tự nguyện này của chị Vân vừa là trách nhiệm pháp lý theo luật định, vừa là trách nhiệm theo đạo lý.

Vì vậy, Hội đồng giám đốc thẩm Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao xét thấy cần phải hủy cả bản án dân sự sơ thẩm và bản án dân sự phúc thẩm để xét xử sơ thẩm lại vụ án để đảm bảo quyền lợi cho cụ Xăng, cụ Hiển. Nếu hai cụ yêu cầu được sống riêng thì cần buộc chị Vân phải dành cho hai cụ một diện tích nhà đất hợp lý để hai cụ sống độc lập tại nhà đất nói trên cho đến khi hai cụ qua đời (quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất phần dành cho hai cụ vẫn thuộc của chị Vân).

Vì các lẽ trên và căn cứ vào khoản 2 Điều 291, khoản 1 Điều 296, khoản 3 Điều 297 và Điều 299 của Bộ luật tố tụng dân sự;

QUYẾT ĐỊNH

Chấp nhận Kháng nghị số 153/QĐ-KNGĐT-V5 ngày 15-11-2011 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đối với Bản án dân sự phúc thẩm
số 315/2010/DS-PT ngày 01-12-2010 của Tòa án nhân dân tỉnh Long An.

Hủy Bản án dân sự phúc thẩm số 315/2010/DS-PT ngày 01-12-2010 của Tòa án nhân dân tỉnh Long An và hủy bản án dân sự sơ thẩm số 95/2010/DS-ST ngày 26-8-2010 của Tòa án nhân dân huyện Đức Hòa, tỉnh Long An về vụ án “Đòi tài sản” giữa nguyên đơn là cụ Trần Thị Xăng, cụ Nguyễn Văn Hiển với bị đơn là chị Phan Thị Cẩm Vân và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan khác.

Giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân huyện Đức Hòa, tỉnh Long An xét xử sơ thẩm lại vụ án theo đúng quy định của pháp luật.

NỘI DUNG ÁN LỆ

 “Tuy hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất ngày 10-5-2007 không có quy định về điều kiện của bên tặng cho đối với bên được tặng cho, nhưng thực tế thì cụ Hiển, cụ Xăng ngoài nhà đất đã tặng cho chị Vân thì hai cụ không còn nhà đất nào khác, nên lời khai của cụ Hiển, cụ Xăng về điều kiện hai cụ đặt ra khi cho chị Vân nhà đất là chị Vân phải có nghĩa vụ chăm sóc, phụng dưỡng, hiếu kính với cụ Xăng, cụ Hiển là có cơ sở và cũng phù hợp với tập quán đạo đức xã hội. Mặt khác, cụ Xăng, cụ Hiển và vợ chồng, con cái chị Vân vẫn chung một hộ tịch và do cụ Xăng là chủ hộ; nên theo quy định tại các điểm a, b khoản 1 Điều 3 Luật Người cao tuổi năm 2009 (có hiệu lực từ ngày 01-7-2010); khoản 2 Điều 47 Luật Hôn nhân và Gia đình thì hai cụ có quyền được đảm bảo về chỗ ở, có quyền quyết định sống chung với con, cháu hoặc sống riêng theo ý muốn; cháu có bổn phận kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà ngoại. Do đó, việc Tòa án cấp sơ thẩm nhận xét rằng chị Vân vẫn tha thiết mong ông bà sống vui vẻ với chị, chị vẫn làm tròn trách nhiệm của người cháu đối với ông bà ngoại cho đến khi ông bà qua đời mà không ràng buộc pháp lý bằng quyết định của bản án đối với chị Vân, người được hưởng lợi về tài sản do được ông bà ngoại là cụ Xăng, cụ Hiển như tự nguyện của chị Vân là không đúng, vì sự tự nguyện này của chị Vân vừa là trách nhiệm pháp lý theo luật định, vừa là trách nhiệm theo đạo lý.

Vì vậy, Hội đồng giám đốc thẩm Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao xét thấy cần phải hủy cả bản án dân sự sơ thẩm và bản án dân sự phúc thẩm để xét xử sơ thẩm lại vụ án để đảm bảo quyền lợi cho cụ Xăng, cụ Hiển. Nếu hai cụ yêu cầu được sống riêng thì cần buộc chị Vân phải dành cho hai cụ một diện tích nhà đất hợp lý để hai cụ sống độc lập tại nhà đất nói trên cho đến khi hai cụ qua đời (quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất phần dành cho hai cụ vẫn thuộc của chị Vân)”.

Xin vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký thành viên để tải file 'Dự thảo án lệ số 01'

Nguồn án lệ:

DS-GĐT ngày 23-9-2013 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về vụ án dân sự “Tranh chấp quyền sở hữu, sử dụng nhà” tại thành phố Hà Nội giữa nguyên đơn là các ông, bà Nguyễn Đình Sông, Nguyễn Thị Hồng, Nguyễn Thị Hương với bị đơn là các ông, bà Đỗ Trọng Thành, Đỗ Thị Nguyệt, Vương Chí Tường, Vương Chí Thắng, Vương Bích Vân, Vương Bích Hợp; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan gồm các ông, bà Nguyễn Thị Lan, Nguyễn Thị Hay, Tô Thị Lâm, Nguyễn Đình Uân, Nguyễn Thị Hợp, Nguyễn Đình Hòa, Nguyễn Thị Minh Nguyệt, Trần Thị Bích, Vũ Đình Hậu.

Vị trí nội dung án lệ:

Đoạn 4 phần “Xét thấy” của quyết định giám đốc thẩm nêu trên.

Khái quát nội dung của án lệ:

- Tình huống án lệ (Sự kiện pháp lý):

Hợp đồng mua bán nhà được lập thành văn bản trước ngày 01-7-1991, có chữ ký của bên bán, ghi rõ bên bán đã nhận đủ tiền, bên mua tuy chưa ký tên trên hợp đồng nhưng là người giữ hợp đồng và đã quản lý, sử dụng nhà ở ổn định trong thời gian dài mà bên bán không có tranh chấp đòi tiền mua nhà.

- Giải pháp pháp lý:

Trường hợp này hợp đồng vẫn có giá trị xác định bên mua đã trả đủ tiền cho bên bán và ý chí của bên mua đồng ý với hợp đồng mua bán nhà đó.

Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ:

Các điều 81, 82, 83 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (tương ứng với các điều 93, 94, 95 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015);

Nghị quyết 58/1998/NQ-UBTVQH10 ngày 20-8-1998 của Ủy ban thường vụ Quốc hội về giao dịch dân sự về nhà ở được xác lập trước ngày 1 tháng 7 năm 1991.

Từ khóa của án lệ:

“Hợp đồng mua bán nhà”; “Một bên không ký tên trong hợp đồng”; “Xác định chứng cứ”.

NỘI DUNG VỤ ÁN

Tại đơn khởi kiện ngày 06-3-2006 và trong quá trình giải quyết vụ án, nguyên đơn là ông Nguyễn Đình Sông trình bày: Bố ông là cụ Nguyễn Đình Chiện (chết năm 1998), mẹ ông là cụ Nguyễn Thị Mở (chết năm 2005). Bố mẹ ông có 04 người con gồm ông, bà Nguyễn Thị Hồng, bà Nguyễn Thị Hương, bà Nguyễn Thị Lan. Trước đây gia đình ông ở số 2 Hàng Bún, còn bác ông là Nguyễn Đình Nhuần ở số 10 Hàng Bún. Khi đi sơ tán về thì nhà của bác bị Nhà nước lấy giao cho người khác sử dụng, nên bố ông đã nhường nhà số 2 Hàng Bún cho cụ Nhuần ở, gia đình ông đi thuê nhà, ông Đỗ Trọng Thành là người ký hợp đồng cho bố ông thuê tầng 2 nhà 19 phố Thuốc Bắc ngày 01-2-1972. Nhà 19 Thuốc Bắc thuộc quyền sở hữu của 05 anh chị em ông Thành gồm ông Đỗ Trọng Thành, bà Đỗ Thị Ngà, bà Đỗ Song Toàn, bà Đỗ Thị Nguyệt, ông Đỗ Trọng Cao. Do ông Cao cần tiền chữa bệnh nên đã bán 01 buồng 38m² tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc cho gia đình ông, hợp đồng ông Cao ký bán không ghi ngày tháng năm, giá bán là 6550 đồng, ông Cao đã nhận đủ tiền. Khi ông Cao bán gian buồng 38m² có đưa cho bố ông bằng khoán nhà 19 Thuốc Bắc, trong bằng khoán nói rõ ông Cao được hưởng 8/12 phần căn nhà, còn ông Thành, bà Ngà, bà Nguyệt, bà Toàn được hưởng 4/12 phần căn nhà; tầng 1 căn nhà 19 Thuốc Bắc thì trước đó anh em ông Thành đã bán cho vợ chồng ông Vũ Đình Tiệp, bà Trần Thị Bích; ông Cao sửa gian bếp 07m² tầng 2 để ở. Sau khi ông Cao chết ngày 05-11-1972 thì anh em ông Thành, bà Ngà, bà Nguyệt đã ký bán nốt 07m² tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc cho gia đình ông giá 3000 đồng và bên bán đã hợp thức hóa bằng hợp đồng bán đứt tầng 2 ngày 05-11-1972 là ngày ông Cao chết. Anh em ông Thành cùng ký tên vào văn tự ghi rõ bên bán đã nhận đủ tiền. Ông Thành đã giao cả giấy ủy quyền của ông Cao viết ngày 09-9-1972 có nội dung ông Cao là chủ sở hữu nhà 19 Thuốc Bắc, do bị bệnh nên viết ủy quyền phòng khi bị mất, để ông Thành có quyền thay ông Cao bán gian buồng phụ thuộc nhà 19 Thuốc Bắc. Giấy tờ mua bán 02 gian nhà tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc gia đình ông giữ nên cha mẹ ông ký vào giấy này lúc nào cũng được. Ông Thành cho rằng cha mẹ ông không ký vào giấy mua bán để cho rằng chưa trả tiền là không đúng.

Cụ Nhuần đã chết năm 2000, vợ của cụ Nhuần là cụ Tô Thị Lâm và các con của cụ Nhuần là các ông, bà Nguyễn Đình Uân, Nguyễn Đình Hòa, Nguyễn Đình Hợp, Nguyễn Thị Minh Nguyệt đều xác nhận là cụ Chiện mua căn buồng tầng 2 của ông Cao chứ không phải cụ Nhuần mua, cụ Nhuần chỉ là người đứng tên hộ.

Gia đình ông Thành (ở tại nhà 17 Thuốc Bắc) luôn gây khó khăn trong sinh hoạt cho gia đình ông. Ông Thành sang chiếm nóc tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc nên cha ông có sang trao đổi với ông Thành không được sử dụng nóc nhà nhưng ông Thành không nghe, nên hai bên buộc phải có văn bản ngày 20-12-1987 đồng ý cho ông Thành được sử dụng chung nóc nhà nhưng hai gia đình ngày càng mâu thuẫn. Sau đó gia đình ông đi kê khai sang tên sở hữu tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc nhưng ông Thành luôn gây khó khăn. Nay ông yêu cầu Tòa án công nhận hợp đồng mua bán tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc.

Ngoài ra, ông cũng yêu cầu một số vấn đề sau:

- Nhà 19 Thuốc Bắc tầng 1 ông Thành đã bán cho gia đình ông Tiệp, tầng 2 đã bán cho gia đình ông, nên ông Thành không còn quyền lợi gì của nhà 19 Thuốc Bắc, do đó ông Thành không được sử dụng nóc nhà tầng 2 và khu phụ nhà 19 Thuốc Bắc.

Gia đình ông mua tầng 2, khi đó thỏa thuận miệng là đi ra đường bằng lối đi qua tầng 1 nhà 17 Thuốc Bắc của ông Thành, nên ông yêu cầu ông Thành không được để hàng hóa tại lối đi từ đường Hàng Cá vào đi qua nhà 17, 19 Thuốc Bắc lên tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc.

- Yêu cầu ông Thành bồi thường thiệt hại do đã chiếm hữu nóc nhà, sử dụng lối đi để hàng hóa từ năm 1987 đến nay với số tiền là 540.000.000 đồng (2.500.000đ/tháng x 18 năm).

- Bồi thường thương tích cho ông và vợ ông do con ông Thành gây ra là 5.000.000đ/người.

- Bồi thường thiệt hại về tinh thần do ông Thành tranh chấp gây bất ổn cho cuộc sống của gia đình ông, số tiền là 800.000.000 đồng.

- Ông Thành phải trả chi phí cải tạo nóc nhà ông do ông Thành để đồ đạc làm hỏng, dự kiến sửa hết 120.000.000 đồng.

- Việc khiếu kiện kéo dài làm mất việc làm của ông do ông Thành gây ra nên ông Thành phải trả 108.000.000 đồng (12.000.000đ/năm x 9 năm).

Bị đơn là ông Đỗ Trọng Thành trình bày: Nhà 19 Thuốc Bắc mang bằng khoán điền thổ số 1577 khu Đồng Xuân, diện tích 69m² do cụ Đỗ Huy Ngọc và cụ Lê Thị Hữu (là cha mẹ của ông) đứng tên sở hữu; ngày 21-4-1959 đã sang tên cho các con được thừa hưởng, cụ thể: ông Cao hưởng 8/12, còn lại 04 người con là bà Nga, bà Nguyệt, bà Toàn và ông hưởng chung 4/12 phần căn nhà. Năm 1971, các anh chị em ông có cho vợ chồng cụ Chiện, cụ Mở (là bố mẹ ông Sông) thuê tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc. Sau đó cũng năm 1971, ông Cao bán đứt 01 buồng 38m² nhà 19 Thuốc Bắc cho cụ Nguyễn Đình Nhuần, nhưng cụ Chiện lại ký thay trong giấy mua bán, giá bán là 6550 đồng, giấy không ghi ngày tháng năm.

Ngày 9-9-1972, ông Cao lập giấy ủy quyền cho ông bán 01 buồng 7,8m² tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc. Ngày 05-11-1972, ông Cao chết. Căn cứ giấy ủy quyền của ông Cao, ông đã viết giấy bán buồng 07m² cho cụ Chiện, nhưng cụ Chiện đề nghị ông viết gộp cả buồng 38m² mà cụ Chiện đã mua của ông Cao, nên ông đã viết văn tự bán đứt tầng 2, chị em ông đã ký vào văn tự, nhưng khi đưa văn tự sang cho cụ Chiện, cụ Mở ký thì cụ Nhuần có mặt ở đó mắng và không cho vợ chồng cụ Chiện ký, nên vợ chồng cụ Chiện không ký được. Ông không đồng ý yêu cầu của ông Sông vì ông Sông chỉ ở nhờ nhà của cụ Nhuần.

Ông Thành còn có lời khai khác, cụ thể là: Ông Cao bán 01 buồng nhưng đến năm 1998 ông mới biết và khi đó ông mới biết ông có phần trong nhà này, trước đó ông hiểu là nhà thuộc phần của ông Cao. Ông Cao có ủy quyền cho ông bán buồng 07m², trong giấy mua bán viết bên mua đã nhận nhà, bên bán đã giao tiền, nhưng thống nhất bên mua ký mới giao tiền. Ông Cao ủy quyền cho ông là sai vì đây là tài sản chung của mấy anh chị em; nhà 19 Thuốc Bắc ông chưa kê khai vì còn đang tranh chấp; nhà 17 Thuốc Bắc ông đã kê khai là trên cơ sở ông được hưởng theo bản án chia thừa kế năm 1992. Giấy ông Cao bán nhà cho cụ Nhuần 38m² ông áng chừng viết khoảng năm 1971. Ông chỉ lưu bản chính ông Cao bán nhà cho cụ Nhuần, còn các văn bản khác ông không giữ. Khi bán nhà cho cụ Nhuần, ông Cao có đưa bằng khoán nhà 19 Thuốc Bắc cho cụ Nhuần.

Ông không đồng ý yêu cầu của ông Sông vì không có việc mua bán tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc, bố mẹ ông Sông chưa ký vào giấy mua bán và chưa trả tiền; hợp đồng mua bán nhà không hợp pháp, nên ông Sông không có quyền đòi nóc nhà tầng 2; lối đi qua tầng 1 nhà 17 Thuốc Bắc, ông Sông chỉ đi nhờ (Bl 586). Diện tích phụ nhà 19 Thuốc Bắc, anh chị em ông không bán nên ông vẫn có quyền sử dụng. Ông cũng không chấp nhận yêu cầu của ông Sông đòi bồi thường thiệt hại về thu nhập vì ông Sông là người tranh chấp chứ không phải ông. Đánh nhau thì hai bên cũng có thương tích, Công an không giải quyết gì nên ông không đồng ý bồi thường.

Ngày 07-4-2009, ông Thành có đơn phản tố đề nghị gia đình ông Sông phải đi ra đường trên diện tích nhà 19 Thuốc Bắc, có nghĩa là nhà tầng 1 số 19 Thuốc Bắc phải mở lối đi ra đường cho gia đình ông Sông. Nhà 17 Thuốc Bắc thuộc quyền sở hữu của ông, khi anh chị em ông bán tầng 1 nhà 19 Thuốc Bắc cho gia đình ông Tiệp cũng đã ghi rõ ở như diện tích đang ở, trừ lối đi.

Ngày 23-9-2009, ông Thành có đơn xin rút yêu cầu phản tố về lối đi.

- Bà Đỗ Thị Nguyệt và các con bà Đỗ Thị Nga là Vương Chí Tường, Vương Chí Thắng, Vương Bích Vân, Vương Bích Hợp có đơn trình bày: Buồng 38m² ông Cao viết bán, nhưng nhà thuộc các đồng sở hữu nên không có quyền, còn bà Ngà, bà Nguyệt có ký bán buồng 7m² cho cụ Chiện nhưng bên mua chưa trả tiền nên yêu cầu trả lại nhà.

Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan:

­- Cụ Tô Thị Lâm trình bày: Chồng cụ là cụ Nguyễn Đình Nhuần (chết năm 2000). Trước đây vợ chồng cụ sống ở số 10 phố Hàng Bún, vợ chồng cụ Chiện sống cùng vợ chồng cụ. Năm 1970, vợ chồng cụ Chiện chuyển sang nhà số 19 Thuốc Bắc ở. Vợ chồng cụ Chiện mua nhà thế nào cụ không biết, cụ chỉ nhớ là năm 1972 cụ Nhuần về nói với cụ là cụ Chiện mua nhà, nhờ cụ Nhuần đứng tên. Nhà 19 Thuốc Bắc là do vợ chồng cụ Chiện mua và trả tiền, vợ chồng cụ không tham gia giao dịch mua bán với ông Thành, gia đình cụ cũng không có quyền lợi gì liên quan đến nhà 19 Thuốc Bắc.

- Các con của cụ Lâm là ông Nguyễn Đình Uân, ông Nguyễn Đình Hòa, bà Nguyễn Quỳnh Hợp, bà Nguyễn Thị Minh Nguyệt trình bày nhất trí với lời khai của cụ Lâm.

- Bà Trần Thị Bích, ông Vũ Đình Hậu trình bày: Ông, bà đang ở tầng 1 nhà 19 Thuốc Bắc. Ông Thành không có quyền yêu cầu gia đình bà phải mở lối đi cho gia đình ông Sông ở tầng 2; ông Thành đã có đơn xin rút yêu cầu phản tố về lối đi, ông, bà không có ý kiến gì.

Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 78/DSST ngày 21-11-2007, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội quyết định:

- Bác yêu cầu của ông Nguyễn Đình Sông.

Ngày 21-11-2007, ông Nguyễn Đình Sông có đơn kháng cáo.

Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 121/2008/DSPT ngày 30-6-2008, Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội quyết định: Hủy án sơ thẩm, giao sơ thẩm giải quyết lại.

Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 52/2009/DSST ngày 29-9-2009, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội quyết định:

1. Không chấp nhận yêu cầu công nhận hợp đồng mua bán toàn bộ tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc của nguyên đơn.

2. Chấp nhận yêu cầu của ông Sông về việc buộc ông Thành phải dọn toàn bộ đồ đạc, cây cảnh trên nóc tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc chuyển dọn về nhà 17 Thuốc Bắc.

Gia đình ông Thành và gia đình ông Sông sử dụng nóc nhà tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc đúng như cam kết ký ngày 20-12-1987.

3. Không chấp nhận yêu cầu của ông Sông không cho gia đình ông Thành sử dụng diện tích phụ, sân tại nhà 19 Thuốc Bắc.

4. Xác định lối đi từ phố Hàng Cá đi vào nằm trên hai diện tích đất của nhà 17, 19 Thuốc Bắc, không ai được để hàng hóa, vật dụng cản trở việc đi lại.

5. Không chấp nhận các yêu cầu của ông Sông đòi bồi thường thiệt hại đối với ông Thành.

6. Bác các yêu cầu khác của các bên đương sự.

7. Đình chỉ giải quyết đối với yêu cầu phản tố của ông Thành.

tụng với tư cách Ngày 01-10-2009, ông Nguyễn Đình Sông có đơn kháng cáo không đồng ý quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm.

Ngày 12-10-2009, ông Đỗ Trọng Thành có đơn kháng cáo không đồng ý quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm về phần lối đi, đề nghị xác định lối đi này là tạm thời.

Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 86/2010/DS-PT ngày 18-5-2010, Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội quyết định: Y án sơ thẩm về giải quyết hợp đồng mua bán nhà và các yêu cầu khác, hủy một phần bản án sơ thẩm giao sơ thẩm giải quyết lại về phần lối đi qua nhà 17 Thuốc Bắc.

Ngày 20-7-2010, ông Nguyễn Đình Sông có đơn đề nghị giám đốc thẩm, xin công nhận hợp đồng mua bán tầng 2 nhà 19 Thuốc Bắc.

Tại Quyết định số 148/2013/KN-DS ngày 11-4-2013, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã kháng nghị Bản án dân sự phúc thẩm số 86/2010/DS-PT ngày 18-5-2010 của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội; đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm hủy Bản án dân sự phúc thẩm nêu trên và Bản án dân sự sơ thẩm số 52/2009/DSST ngày 29-9-2009 của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội; giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.

Tại phiên tòa giám đốc thẩm, Đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao chấp nhận kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, nhưng theo hướng hủy Bản án dân sự phúc thẩm số 86/2010/DS-PT ngày 18-5-2010 của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội, giao Tòa án cấp phúc thẩm xét xử lại.

Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao nhận định:

Theo lời khai của nguyên đơn, bị đơn và các tài liệu trong hồ sơ vụ án thì căn nhà số 19 phố Thuốc Bắc, phường Hàng Bồ, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội thuộc quyền sở hữu của vợ chồng cụ Đỗ Huy Ngọc và cụ Lê Thị Hữu đã sang tên thừa kế cho các con là ông Đỗ Trọng Cao (chết năm 1972, không vợ con) được hưởng 8/12 phần, còn lại bà Đỗ Thị Ngà (tức Nga), bà Đỗ Thị Nguyệt, bà Đỗ Thị Song Toàn (chết năm 1963, không chồng con), ông Đỗ Trọng Thành hưởng chung 4/12 phần. Ngày 01-7-1971, ông Thành ký hợp đồng cho gia đình cụ Nguyễn Đình Nhuần (là bác ruột ông Nguyễn Đình Sông, chết năm 2000) và vợ chồng cụ Nguyễn Đình Chiện (là cha của ông Sông, chết năm 1998) thuê gian buồng tầng 2 nhà 19 phố Thuốc Bắc, diện tích 39,36m² để lấy tiền chữa bệnh cho ông Cao, đã nhận trước 2000 đồng.

Tại “Giấy bán đứt một buồng ở” (không ghi ngày tháng năm nhưng ông Thành thừa nhận văn bản này viết khoảng năm 1971), ông Cao đã bán cho cụ Nhuần 01 gian buồng tầng 2 nhà 19 phố Thuốc Bắc (không ghi diện tích) giá 6550 đồng, bên bán đã nhận đủ tiền, ghi là cụ Chiện đại diện mua bán và ký thay cụ Nhuần. Ông Thành cho rằng gian nhà bán này chính là gian nhà thuê nêu trên và bán cho cụ Nhuần, không phải bán cho cụ Chiện. Tuy nhiên, cụ Tô Thị Lâm và các ông, bà Nguyễn Đình Uân, Nguyễn Đình Hòa, Nguyễn Quỳnh Hợp, Nguyễn Thị Minh Nguyệt (là vợ, con cụ Nhuần) đều xác định cụ Chiện trực tiếp giao dịch và trả tiền, cụ Nhuần chỉ đứng tên hộ cụ Chiện trên hợp đồng mua nhà do ông Cao bán. Do đó, có cơ sở xác định cụ Chiện là người mua gian buồng này.

Ngày 09-9-1972, ông Cao viết giấy ủy quyền để ông Thành bán căn buồng phụ ông Cao đang ở. Ngày 05-11-1972, ông Cao chết không để lại di chúc. Cùng ngày 05-11-1972, ông Thành, bà Ngà, bà Nguyệt ký “Văn tự bán đứt tầng 2 số nhà 19 phố Thuốc Bắc” có nội dung bán cho vợ chồng cụ Chiện buồng chính 38,07m², buồng phụ 7,095m², tổng là 45,165m², giá 3000 đồng, bên bán đã nhận đủ tiền, bên mua đã nhận sử dụng diện tích tầng 2 và đang ở; văn tự có đủ 3 người gồm ông Thành, bà Ngà, bà Nguyệt là bên bán ký tên, còn bên mua ghi tên cụ Chiện, cụ Mở nhưng không ký.

Khi tranh chấp, ông Sông xuất trình được 02 văn tự bán nhà nêu trên và cả giấy ông Cao ủy quyền cho ông Thành bán nhà. Thực tế, gia đình cụ Chiện đã quản lý cả 02 gian buồng tầng 2 nhà 19 phố Thuốc Bắc của gia đình ông Thành từ năm 1972 đến nay, gia đình ông Thành ở số nhà 17 phố Thuốc Bắc liền kề không tranh chấp đòi tiền thuê nhà hoặc tiền mua nhà. Nội dung “Văn tự bán đứt tầng 2 số nhà 19 phố Thuốc Bắc” đều ghi rõ bên bán đã nhận đủ tiền, không có việc hai bên thỏa thuận sẽ lập giấy trả tiền riêng, đây chính là biên nhận mà bên bán xác nhận là bên mua đã trả tiền. Bên mua chưa ký vào văn bản mua bán, nhưng văn bản này bên mua là người giữ, nên vẫn có giá trị xác định nghĩa vụ của bên bán về việc đã nhận tiền. Tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm cho rằng bên mua chưa ký tên vào văn bản mua bán nhà và không chứng minh được đã trả tiền để bác yêu cầu công nhận hợp đồng mua bán nhà của nguyên đơn là chưa đảm bảo quyền lợi của nguyên đơn.

Giao dịch mua bán nhà ở giữa các anh chị em ông Thành và vợ chồng cụ Chiện, cụ Mở được xác lập trước ngày 01-7-1991, nên cần phải áp dụng Nghị quyết 58/1998/NQ-UBTVQH10 ngày 20-8-1998 của Ủy ban thường vụ Quốc hội để giải quyết vụ án. Bà Nguyễn Thị Lan (con cụ Chiện, cụ Mở) tham gia tố người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là do thuộc diện thừa kế di sản của cụ Chiện, cụ Mở mà không tham gia vào giao dịch này. Bà Lan mới định cư tại Cộng hòa Séc từ năm 1997, việc mua bán này không phải là giao dịch nhà ở trước ngày 01-7-1991 có người định cư ở nước ngoài trước ngày 01-7-1991 tham gia, nên Tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm căn cứ Nghị quyết 1037/2006/NQ-UBTVQH11 ngày 27-7-2006 về giao dịch dân sự về nhà ở được xác lập trước ngày 01-7-1991 có người Việt Nam định cư ở nước ngoài tham gia để giải quyết vụ án là chưa đúng.

Vì các lẽ trên, căn cứ vào khoản 3 Điều 291, khoản 3 Điều 297, khoản 2 Điều 299 Bộ luật tố tụng dân sự (đã được sửa đổi, bổ sung theo Luật số 65/2011/QH12 ngày 29-3-2011 của Quốc hội);

QUYẾT ĐỊNH:

Hủy toàn bộ Bản án dân sự phúc thẩm số 86/2010/DS-PT ngày 18-5-2010 của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội về vụ án “Tranh chấp quyền sở hữu, sử dụng nhà” giữa nguyên đơn là ông Nguyễn Đình Sông, bà Nguyễn Thị Hồng, bà Nguyễn Thị Hương với bị đơn là ông Đỗ Trọng Thành, bà Đỗ Thị Nguyệt, anh Vương Chí Tường, anh Vương Chí Thắng, chị Vương Bích Vân, chị Vương Bích Hợp; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan gồm 09 người.

Giao hồ sơ vụ án cho Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội xét xử phúc thẩm lại theo quy định của pháp luật.

NỘI DUNG ÁN LỆ

“Khi tranh chấp, ông Sông xuất trình được 02 văn tự bán nhà nêu trên và cả giấy ông Cao ủy quyền cho ông Thành bán nhà. Thực tế, gia đình cụ Chiện đã quản lý cả 02 gian buồng tầng 2 nhà 19 phố Thuốc Bắc của gia đình ông Thành từ năm 1972 đến nay, gia đình ông Thành ở số nhà 17 phố Thuốc Bắc liền kề không tranh chấp đòi tiền thuê nhà hoặc tiền mua nhà. Nội dung “Văn tự bán đứt tầng 2 số nhà 19 phố Thuốc Bắc” đều ghi rõ bên bán đã nhận đủ tiền, không có việc hai bên thỏa thuận sẽ lập giấy trả tiền riêng, đây chính là biên nhận mà bên bán xác nhận là bên mua đã trả tiền. Bên mua chưa ký vào văn bản mua bán, nhưng văn bản này bên mua là người giữ, nên vẫn có giá trị xác định nghĩa vụ của bên bán về việc đã nhận tiền. Tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm cho rằng bên mua chưa ký tên vào văn bản mua bán nhà và không chứng minh được đã trả tiền để bác yêu cầu công nhận hợp đồng mua bán nhà của nguyên đơn là chưa đảm bảo quyền lợi của nguyên đơn”.

Xin vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký thành viên để tải file 'Dự thảo án lệ số 03'

Nguồn án lệ:

Quyết định giám đốc thẩm số 26/2013/DS-GĐT ngày 22-4-2013 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về vụ án dân sự "Tranh chấp di sản thừa kế" giữa nguyên đơn là ông Nguyễn Hồng Vũ, bà Nguyễn Thị Kim Oanh, bà Nguyễn Thị Kim Dung với bị đơn là ông Nguyễn Hồng Vân; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là bà Nguyễn Thị Kim Thu, ông Nguyễn Hồng Vi, bà Trần Thị Tám.

Vị trí nội dung án lệ:

Đoạn 3 phần “Xét thấy” của quyết định giám đốc thẩm nêu trên.

Khái quát nội dung của án lệ:

- Tình huống án lệ (Sự kiện pháp lý):

Trong vụ án tranh chấp di sản thừa kế, có người thừa kế có công chăm sóc, nuôi dưỡng người để lại di sản thừa kế; có người thừa kế có công quản lý di sản thừa kế.

- Giải pháp pháp lý:

Trường hợp này, khi chia di sản thừa kế thì phải trích công sức chăm sóc, nuôi dưỡng người để lại di sản thừa kế, công quản lý di sản thừa kế cho họ trước khi chia giá trị di sản còn lại cho các đồng thừa kế.

Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ:

Điều 640 và Điều 683 của Bộ luật dân sự năm 2005 (tương ứng với Điều 618 và Điều 658 Bộ luật dân sự năm 2015).

Từ khoá của án lệ:

“Thừa kế”; “Chia di sản thừa kế”; “Công sức chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ”; “Công quản lý di sản thừa kế”.

NỘI DUNG VỤ ÁN

Theo đơn khởi kiện ngày 20-4-2007 và quá trình giải quyết vụ án các nguyên đơn ông Nguyễn Hồng Vũ, bà Nguyễn Thị Kim Oanh, bà Nguyễn Thị Kim Dung trình bày:

Cụ Nguyễn Văn Phúc (chết năm 1999) và cụ Phạm Thị Thịnh (chết năm 2007) có 6 người con là các ông bà: Nguyễn Hồng Vũ, Nguyễn Thị Kim Oanh, Nguyễn Hồng Vân, Nguyễn Thị Kim Dung, Nguyễn Thị Kim Thu, Nguyễn Hồng Vi (định cư tại Đức). Cụ Phúc chết không để lại di chúc, nhưng cụ Phúc trước khi chết có dặn các con là tài sản của cha mẹ phải chia đều cho các con.

Tài sản của cụ Phúc và cụ Thịnh tạo lập được gồm khoảng 200m² đất trên có 2 ngôi nhà 2 tầng, khu công trình phụ và một số đồ dùng sinh hoạt khác tại số 708 đường Ngô Gia Tự, phường Ninh Xá, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh (sau đây gọi tắt là số 708 đường Ngô Gia Tự). Ngoài ra, cụ Phúc và cụ Thịnh còn tạo lập được 1 thửa đất khác tại số 167 Nguyễn Văn Cừ thuộc khu Ninh Xá 3, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Sau khi cụ Phúc chết thì cụ Thịnh cho riêng ông Vũ thửa đất tại 167 Nguyễn Văn Cừ, nhưng do làm ăn thua lỗ, hoàn cảnh khó khăn nên ông Vũ đã bán được 450.000.000đ. Nay các ông, bà đề nghị được chia phần tài sản của cụ Phúc để lại gồm nhà và đất tại số 708 đường Ngô Gia Tự hiện vợ chồng ông Vân đang quản lý. Các ông, bà xin được chia bằng hiện vật.

Nguyên đơn bà Nguyễn Thị Kim Oanh trình bày bổ sung: trước khi chết, cụ Phúc có ý nguyện bán nhà, đất tại số 708 đường Ngô Gia Tự và chia cho con trai mỗi người 100.000.000đ, chia cho con gái mỗi người 30.000.000đ. Năm 2002 khi bà làm nhà ông Vân có đưa cho bà tổng cộng 30.000.000đ và bà có viết giấy xác nhận “tôi có nhận đủ của em trai là Nguyễn Hồng Vân 30.000.000đ và không đòi hỏi gì nữa trong ngôi nhà này”. Tuy nhiên, bà viết giấy này trong hoàn cảnh khó khăn, nếu không viết thì ông Vân sẽ không giao tiền. Bà xác nhận chữ viết và chữ ký trong bản di chúc đề ngày 08-5-2006 do ông Vân xuất trình là của cụ Thịnh. Việc bà kiện chia thừa kế là do vợ chồng ông Vân đối xử với các anh em không tốt. Bà thừa nhận tầng 2 của nhà ngoài giáp đường 1A và tầng 2 của ngôi nhà trong giáp Sở Văn hóa Thông tin tỉnh Bắc Ninh cũng như ngôi nhà bếp đổ trần đều do vợ chồng ông Vân làm. Phần di sản bà được hưởng bà sẽ giao lại cho ông Vũ.

Nguyên đơn bà Nguyễn Thị Kim Dung trình bày bổ sung: Cụ Phúc chết không để lại di chúc, còn cụ Thịnh chết thì có để lại di chúc hay không bà không biết. Trước khi chết, cụ Phúc có dặn các con nếu phải bán nhà, đất tại số 708 đường Ngô Gia Tự sẽ cho con gái mỗi người 30.000.000đ, còn con trai thì cho hơn. Khi đó nhà, đất tại số 708 đường Ngô Gia Tự có bán cũng chỉ được khoảng 400.000.000đ đến 500.000.000đ. Năm 2004 do hoàn cảnh khó khăn bà đã nhận của ông Vân 30.000.000đ. Ông Vân ép bà viết giấy không đòi hỏi gì đối với nhà, đất trên và nhất trí sang tên sổ đỏ cho ông Vân. Cụ Thịnh có cho bà thêm 10.000.000đ. Bà xác nhận phần tầng 2 của ngôi nhà 2 tầng giáp đường 1A và ngôi nhà bếp đổ trần là do vợ chồng ông Vân làm, còn tầng 2 của ngôi nhà phía trong giáp Sở Văn hóa Thông tin tỉnh Bắc Ninh thì ai làm bà không rõ. Bà xin hưởng phần thừa kế của cha mẹ để lại và giao lại cho ông Vũ.

Bị đơn ông Nguyễn Hồng Vân trình bày: Trước khi chết cụ Phúc có dặn các con nếu phải bán nhà, đất tại số 708 đường Ngô Gia Tự để phân chia tài sản thì con trai mỗi người 100.000.000đ, con gái mỗi người 30.000.000đ, phần còn lại để lại cho cụ Thịnh. Tài sản khi cụ Phúc chết để lại gồm thửa đất có diện tích 142,3m², một nhà trần giáp đường 1A và một nhà trần một tầng phía sau giáp Sở Văn hóa Thông tin tỉnh Bắc Ninh. Năm 1992 vợ chồng ông làm tầng 2 ngôi nhà giáp Sở Văn hóa Thông tin tỉnh Bắc Ninh. Sau khi cụ Phúc chết, theo lời dặn của cụ Phúc và ý nguyện của cụ Thịnh, vợ chồng ông đã trả cho các bà Oanh, bà Thu, bà Dung mỗi người 30.000.000đ. Các bà đã nhận đủ tiền và tự nguyện viết vào giấy không đòi hỏi gì về nhà đất trên và nhất trí sang tên cho ông.

Ngày 07-02-2006 cụ Thịnh đã triệu tập họp gia đình, cuộc họp vắng mặt bà Dung và ông Vũ; cụ Thịnh và các anh chị em đều nhất trí sang tên sổ đỏ nhà, đất số 708 đường Ngô Gia Tự cho ông. Biên bản cuộc họp có chứng kiến của tổ dân phố và xác nhận của Ủy ban nhân dân phường Ninh Xá. Sau đó, Phòng Tài nguyên và Môi trường đã đồng ý chuyển giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đứng tên cụ Phúc sang tên ông.

Ngày 08-5-2006 cụ Thịnh khi đó vẫn còn khỏe và minh mẫn đã tự tay viết bản di chúc và trực tiếp đến Ủy ban nhân dân phường Ninh Xá xin xác nhận, đóng dấu. Trong di chúc cụ Thịnh đã cho ông được hưởng toàn bộ phần tài sản của cụ là ½ nhà, đất số 708 đường Ngô Gia Tự và phần tài sản mà cụ Thịnh được hưởng của cụ Phúc. Nay ông chỉ đồng ý trả tiền cho ông Vi và ông Vũ; phần của bà Oanh, bà Dung, bà Thu thì ông không đồng ý vì đã trả cho các bà rồi. Khi cha mẹ chết, toàn bộ chi phí mai táng, cúng giỗ đều do vợ chồng ông đảm nhiệm, ông không yêu cầu gì về phần này, chỉ muốn giữ lại toàn vẹn nhà, đất trên của cha mẹ để thờ cúng.

Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan bà Nguyễn Thị Kim Thu thống nhất với trình bày của ông Nguyễn Hồng Vân. Bà xác nhận theo lời dặn của cụ Phúc, ông Vân đã trả cho bà và bà Oanh, bà Dung mỗi người 30.000.000đ, khi trả đều có sự chứng kiến cụ Phúc. Nay bà không có yêu cầu gì.

Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan ông Nguyễn Hồng Vi trình bày: Năm 1992 cha mẹ ông có viết thư sang Đức cho biết cha mẹ định bán ½ nhà, đất tại số 708 đường Ngô Gia Tự để chữa bệnh và lo cuộc sống, nhưng ông gửi tiền từ Đức về nên cha mẹ không bán nhà, đất trên nữa. Trước khi chết cụ Phúc có di chúc lại nếu phải bán nhà thì cho mỗi con trai 100.000.000đ, cho mỗi con gái 30.000.000đ, số còn lại dự tính hoàn lại cho ông. Ông đề nghị Tòa án xem xét để ông đỡ thiệt thòi.

Tại bản án dân sự sơ thẩm số 04/2008/DSST ngày 21-02-2008, Toà án nhân dân tỉnh Bắc Ninh quyết định:

1. Xác nhận 142,3m² đất tại thửa 26 tờ bản đồ số 6 phường Ninh Xá trên có 1 nhà tầng bằng gạch, cốt thép, 1 nhà trần (giáp Sở Văn hóa Thông tin Bắc Ninh) trị giá 1.465.664.700đ là di sản của cụ Nguyễn Văn Phúc và cụ Phạm Thị Thịnh.

2. Xác nhận “Bản di chúc” do cụ Phạm Thị Thịnh viết ngày 08-5-2006 có chứng thực của Ủy ban nhân dân phường Ninh Xá thành phố Bắc Ninh về việc giao phần tài sản của cụ Phạm Thị Thịnh cho ông Nguyễn Hồng Vân là di chúc hợp pháp.

3. Bác yêu cầu kiện đòi chia thừa kế của bà Nguyễn Thị Kim Oanh và bà Nguyễn Thị Kim Dung.

4. Không chấp nhận yêu cầu đòi chia bằng hiện vật (chia nhà và đất ở) của ông Nguyễn Hồng Vũ.

5. Giao cho ông Nguyễn Hồng Vân và vợ là bà Trần Thị Tám được quyền sử dụng toàn bộ thửa đất số 26, tờ bản đồ số 6 có diện tích 142,3m² tại phường Ninh Xá, thành phố Bắc Ninh và được sở hữu toàn bộ tài sản có trên đất, nhưng phải trả kỷ phần thừa kế cho ông Nguyễn Hồng Vi là 150.000.000đ, trả cho ông Nguyễn Hồng Vũ 110.000.000đ.

Ngoài ra, Tòa án cấp sơ thẩm còn quyết định về án phí và quyền kháng cáo của các đương sự.

Ngày 27-02-2008, ông Nguyễn Hồng Vũ, bà Nguyễn Thị Kim Oanh, bà Nguyễn Thị Kim Dung, ông Nguyễn Hồng Vi kháng cáo toàn bộ nội dung của bản án sơ thẩm.

Tại bản án dân sự phúc thẩm số 175/2008/DSPT ngày 15-9-2008, Toà phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội quyết định:

Sửa một phần bản án sơ thẩm.

1. Xác nhận diện tích 142,3m² đất tại thửa 26, tờ bản đồ số 6, phường Ninh Xá trên mảnh đất có một ngôi nhà tầng bằng gạch, cốt thép, một nhà trần (giáp Sở Văn hóa Thông tin Bắc Ninh) trị giá 1.465.664.700đ là di sản của các cụ Nguyễn Văn Phúc và cụ Phạm Thị Thịnh.

2. Xác nhận bản di chúc do cụ Thịnh viết ngày 08-5-2006 có chứng thực của Ủy ban nhân dân phường Ninh Xá, thành phố Bắc Ninh ngày 09-5-2006 về việc giao phần tài sản của cụ Thịnh cho ông Vân là hợp pháp.

3. Chấp nhận yêu cầu đòi chia thừa kế của bà Nguyễn Thị Kim Oanh và bà Nguyễn Thị Kim Dung.

4. Không chấp nhận yêu cầu đòi chia bằng hiện vật (chia nhà và đất ở) của ông Nguyễn Hồng Vũ.

5. Giao cho ông Nguyễn Hồng Vân và vợ là bà Trần Thị Tám được quyền sử dụng toàn bộ diện tích 142,3m² đất tại thửa đất số 26 tờ bản đồ số 6 phường Ninh Xá và được sở hữu toàn bộ tài sản có trên đất, nhưng phải trả kỷ phần thừa kế cho ông Nguyễn Hồng Vi là 150.000.000đ, trả cho ông Nguyễn Hồng Vũ 110.000.000đ; trả cho bà Nguyễn Thị Kim Oanh 40.000.000đ, trả cho bà Nguyễn Thị Kim Dung 40.000.000đ.

Ngoài ra, Tòa án cấp phúc thẩm còn quyết định về án phí.

Ngày 16-02-2009, bà Nguyễn Thị Kim Dung khiếu nại với nội dung Toà án định giá tài sản quá thấp, diện tích đất tranh chấp thực tế là 200m² không phải 142,3m². Việc sang tên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông Vân là không hợp pháp, vì cuộc họp ngày 07-02-2006 cụ Thịnh chỉ bàn với 3 người con không có mặt bà Oanh, ông Vũ và bà. Bà đề nghị Chánh án Tòa án nhân dân tối cao xem xét lại bản án phúc thẩm trên.

Ngày 20-11-2009, ông Nguyễn Hồng Vi có đơn khiếu nại đề nghị Chánh án Tòa án nhân dân tối cao xem xét lại diện tích đất vì thực tế mảnh đất có diện tích 214,2m². Tiền xây dựng nhà tầng 28m² là tiền của ông gửi từ Đức về.

Tại quyết định kháng nghị số 594/2011/KN-DS ngày 13-9-2011, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã kháng nghị bản án dân sự phúc thẩm số 175/2008/DSPT ngày 15-9-2008 của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội; đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm; hủy bản án dân sự phúc thẩm nêu trên và bản án dân sự sơ thẩm số 04/2008/DSST ngày 21-02-2008 của Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Ninh; giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Ninh xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.

Tại phiên toà giám đốc thẩm, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao chấp nhận kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao nhận định:

Cụ Nguyễn Văn Phúc và cụ Phạm Thị Thịnh có 6 người con là các ông bà: Nguyễn Hồng Vũ, Nguyễn Thị Kim Oanh, Nguyễn Hồng Vân, Nguyễn Thị Kim Dung, Nguyễn Thị Kim Thu, Nguyễn Hồng Vi. Cụ Phúc chết năm 1999 không để lại di chúc, cụ Thịnh chết năm 2007 có di chúc để lại phần tài sản của cụ cho ông Vân. Di chúc của cụ Thịnh đề ngày 08-5-2006 với nội dung cụ Thịnh chia cho ông Vân con trai trưởng ½ căn nhà với diện tích 71m² và một phần đất cụ được hưởng của cụ Phúc. Bản di chúc này do cụ Thịnh tự viết và ký tên, Uỷ ban nhân dân phường Ninh Xá xác nhận chữ ký cụ Thịnh ký vào bản di chúc tại Ủy ban nhân dân phường là đúng và cụ Thịnh ký trong trạng thái hoàn toàn tỉnh táo và minh mẫn. Tòa án cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm xác định di chúc của cụ Thịnh là hợp pháp, chia di sản của cụ Thịnh theo di chúc, phần di sản của cụ Phúc được chia theo pháp luật là có cơ sở.

Theo biên bản định giá ngày 06-12-2007 thì Tòa án cấp sơ thẩm đã “Căn cứ vào khung giá của Ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh quy định và giá cả thị trường thực tế giá đất là 10.000.000đ/m², giá trị đất tranh chấp 142,3m² là 1.420.300.000đ”. Quá trình giải quyết vụ án, Tòa án các cấp chưa thẩm định và đo đạc hiện trạng đất tranh chấp mà chỉ căn cứ giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là 142,3m² cấp ngày 10-4-1998 đứng tên cụ Phúc để định giá và phân chia di sản là không chính xác. Do đó, khi giải quyết lại vụ án, Tòa án cấp sơ thẩm cần xác định chính xác diện tích đất tranh chấp và tiến hành định giá đất theo giá thị trường.

Trên đất tranh chấp có 02 ngôi nhà hai tầng và 01 nhà trần làm công trình phụ, các đương sự khai không thống nhất phần diện tích nhà nào của cụ Phúc, cụ Thịnh để lại, phần diện tích nhà nào do vợ chồng ông Vân làm, Tòa án cấp sơ thẩm và phúc thẩm chưa xác minh làm rõ, nhưng lại xác định 02 ngôi nhà một tầng là tài sản của cụ Phúc, cụ Thịnh là chưa đủ cơ sở vững chắc. Đồng thời, Tòa án cấp phúc thẩm xác định ông Vân có công chăm sóc cha mẹ và công quản lý di sản, ông Vi có công lớn trong việc nuôi dưỡng cha mẹ (ông Vi là người gửi tiền cho cha mẹ để không phải bán nhà), nhưng không xác định rõ công sức chăm sóc cha mẹ và quản lý di sản mà ông Vân, ông Vi được hưởng là bao nhiêu để đối trừ, số tiền còn lại mới chia cho các đồng thừa kế là chưa hợp tình, hợp lý.

Vì các lẽ trên, căn cứ khoản 3 Điều 297 và Điều 299 của Bộ luật tố tụng dân sự,

QUYẾT ĐỊNH:

1. Hủy bản án dân sự phúc thẩm số 175/2008/DSPT ngày 15-9-2008 của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội và bản án dân sự sơ thẩm số 04/2008/DSST ngày 21-02-2008 của Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Ninh, về vụ án “Tranh chấp di sản thừa kế” giữa nguyên đơn là ông Nguyễn Hồng Vũ, bà Nguyễn Thị Kim Oanh, bà Nguyễn Thị Kim Dung với bị đơn là ông Nguyễn Hồng Vân; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là bà Nguyễn Thị Kim Thu, ông Nguyễn Hồng Vi, bà Trần Thị Tám.

2. Giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Ninh xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.

NỘI DUNG ÁN LỆ

 “Tòa án cấp phúc thẩm xác định ông Vân có công chăm sóc cha mẹ và công quản lý di sản, ông Vi có công lớn trong việc nuôi dưỡng cha mẹ (ông Vi là người gửi tiền cho cha mẹ để không phải bán nhà), nhưng không xác định rõ công sức chăm sóc cha mẹ và quản lý di sản mà ông Vân, ông Vi được hưởng là bao nhiêu để đối trừ, số tiền còn lại mới chia cho các đồng thừa kế là chưa hợp tình, hợp lý”.

Xin vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký thành viên để tải file 'Dự thảo án lệ số 05'

Nguồn án lệ:

Quyết định giám đốc thẩm số 06/2016/HS-GĐT ngày 16-6-2016 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về vụ án hình sự đối với Trịnh Văn Thanh về “Tội vi phạm các quy định về quản lý và bảo vệ đất đai” tại thành phố Hà Nội.

Vị trí nội dung án lệ:

Đoạn 3 phần “Xét thấy” của quyết định giám đốc thẩm nêu trên.

Khái quát nội dung của án lệ:

- Tình huống án lệ (Sự kiện pháp lý):

Thời hạn kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm đối với phần quyết định xử lý vật chứng trong bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật chưa được pháp luật tố tụng hình sự quy định.

- Giải pháp pháp lý:

Trường hợp này, việc kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm đối với phần quyết định xử lý vật chứng trong bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật mà không gây bất lợi cho người bị kết án và những người có liên quan thì có thể được tiến hành bất cứ lúc nào.

Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ:

Các điều 273, 278 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 (lần lượt tương ứng với các điều 371, 379 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015).

Từ khóa của án lệ:

“Tội vi phạm các quy định về quản lý và bảo vệ đất đai”; “Thời hạn kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm”; “Quyết định xử lý vật chứng”; “Việc kháng nghị không gây bất lợi”.

NỘI DUNG VỤ ÁN

Thực hiện chủ chương khoán 10, năm 1984 Uỷ ban nhân dân quận Ba Đình giao cho bà Nguyễn Thị Loan 367,2 m² đất nông nghiệp tại thửa 24 dải 118 xứ đồng Bảo Vân để trồng rau và nộp thuế nông nghiệp. Trong đó, có 220 m² đất nguồn gốc là của bà Loan được Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội cấp năm 1955, số còn lại của bà Hồ Thị Lộc cũng được Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội cấp năm 1955. Toàn bộ số đất trên đã được hợp tác hóa.

Hợp tác xã hoa rau Ngọc Hà quản lý sản xuất từ năm 1960, đến năm 1988 Uỷ ban nhân dân quận Ba Đình quản lý Nhà nước về đất đai theo Luật đất đai năm 1988.

Tháng 01-1993, bà Loan bán cho ông Trịnh Văn Thanh ở 21 Cửa Nam, Hà Nội 220 m² (có giấy tờ nguồn gốc của bà Loan) với giá 11,5 cây vàng. Sau đó, bà Loan giới thiệu cho ông Thanh mua đất của bà Lộc. Bà Lộc và bà Loan bán tiếp cho ông Thanh 100 m² đất liền kề đất của bà Loan (giấy tờ nguồn gốc đất của bà Lộc) với trị giá 05 cây vàng (bà Lộc được 03 cây vàng, bà Loan được 02 cây vàng). Khi giao dịch mua bán chỉ viết giấy biên nhận, nhưng sau này ông Thanh yêu cầu thì bà Loan có đơn gửi Ban chủ nhiệm Hợp tác xã xin chuyển nhượng 220 m² đất cho ông Thanh để xác nhận. Sau đó, ông Thanh biết đất ông mua không được làm nhà nên bán số đất trên cho ông Lê Đình Quý 110 m², bán cho ông Đinh Văn Cử 55 m², bán cho ông Nguyễn Đăng Hùng 55 m² với tổng số tiền là 186.120.000 đồng (tương đương với 36 cây vàng). Những người mua đất của ông Thanh đã xây nhà để ở, khi xây đều không có giấy phép và đã có quyết định đình chỉ thi công nhưng vẫn làm nhà.

Tại Bản án hình sự sơ thẩm số 156 ngày 20-6-1998, Tòa án nhân dân quận Ba Đình, thành phố Hà Nội áp dụng khoản 1 Điều 180, các điểm d và h khoản 1 Điều 38, Điều 44 Bộ luật hình sự xử phạt Trịnh Văn Thanh 09 tháng tù nhưng cho hưởng án treo, thời gian thử thách là 18 tháng kể từ ngày tuyên án về tội vi phạm các quy định về quản lý và bảo vệ đất đai. Về dân sự: hủy hợp đồng mua bán đất giữa bà Hồ Thị Lộc với ông Trịnh Văn Thanh, hủy hợp đồng mua bán đất giữa bà Nguyễn Thị Loan với ông Trịnh Văn Thanh và các hợp đồng mua bán đất giữa ông Trịnh Văn Thanh với ông Lê Đình Quý, ông Đinh Quang Cử (ông Cử mua chung với ông Hùng). Áp dụng điểm b khoản 1 Điều 33 Bộ luật hình sự buộc Trịnh Văn Thanh phải nộp 90.090.000 đồng tiền thu lợi bất chính để sung quỹ Nhà nước; thu hồi số đất đã chuyển nhượng bất hợp pháp, sai mục đích sử dụng giao cho Uỷ ban nhân dân quận Ba Đình giải quyết theo thẩm quyền, cụ thể: thu hồi 110 m² đất ông Quý đang quản lý, thu hồi 55 m² đất ông Cử đang quản lý, thu hồi 55 m² đất ông Hùng đang quản lý.

Sau khi xét xử sơ thẩm, Trịnh Văn Thanh kháng cáo kêu oan.

Tại Bản án hình sự phúc thẩm số 579 ngày 20-10-1998, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội áp dụng khoản 1 Điều 180; các điểm d và h khoản 1, khoản 2 Điều 38; Điều 22 Bộ luật hình sự xử phạt Trịnh Văn Thanh cảnh cáo về tội vi phạm các quy định về quản lý và bảo vệ đất đai. Về phần dân sự: hủy hợp đồng mua bán đất giữa bà Hồ Thị Lộc với ông Trịnh Văn Thanh, hủy hợp đồng mua bán đất giữa bà Nguyễn Thị Loan với ông Trịnh Văn Thanh và các hợp đồng mua bán đất giữa ông Trịnh Văn Thanh với ông Lê Đình Quý và ông Đinh Quang Cử (ông Cử mua chung với ông Hùng). Áp dụng điểm b khoản 1 Điều 33 Bộ luật hình sự buộc Trịnh Văn Thanh phải nộp 90.090.000 đồng tiền thu lời bất chính để sung quỹ Nhà nước; thu hồi số đất do chuyển nhượng bất hợp pháp và sử dụng sai mục đích, giao cho Ủy ban nhân dân quận Ba Đình giải quyết theo thẩm quyền cụ thể: thu hồi 220 m² đất thửa 24 dải 118 xứ đồng Bảo Vân, hiện do ông Lê Đình Quý quản lý 110 m², ông Nguyễn Đăng Hùng đang quản lý 55 m², ông Đinh Quang Cử đang quản lý 55 m².

Tại Quyết định kháng nghị số 52 ngày 20-7-1999, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao kháng nghị bản án hình sự phúc thẩm nêu trên, đề nghị Tòa hình sự Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm để xét lại trách nhiệm hình sự đối với Trịnh Văn Thanh.

Tại Quyết định giám đốc thẩm số 111/HS-GĐT ngày 10-11-1999, Toà hình sự Tòa án nhân dân dân tối cao giữ nguyên các quyết định của Bản án hình sự phúc thẩm số 579 ngày 20-10-1998 của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã xử như sau: Áp dụng khoản 1 Điều 180; các điểm d và h khoản 1, khoản 2 Điều 38; Điều 22 Bộ luật hình sự xử phạt Trịnh Văn Thanh cảnh cáo về tội vi phạm các quy định về quản lý và bảo vệ đất đai. Về phần dân sự: hủy hợp đồng mua bán đất giữa bà Hồ Thị Lộc với ông Trịnh Văn Thanh, hủy hợp đồng mua bán đất giữa bà Nguyễn Thị Loan với ông Trịnh Văn Thanh và các hợp đồng mua bán đất giữa ông Trịnh Văn Thanh với ông Lê Đình Quý và ông Đinh Quang Cử (ông Cử mua chung với ông Hùng). Áp dụng điểm b khoản 1 Điều 33 Bộ luật hình sự buộc Trịnh Văn Thanh phải truy nộp 90.090.000 đồng tiền thu lời bất chính để sung quỹ Nhà nước; thu hồi 220 m² đất thửa 24 dải 118 xứ đồng Bảo Vân, hiện do ông Lê Đình Quý quản lý 110 m², ông Nguyễn Đăng Hùng đang quản lý 55 m², ông Đinh Quang Cử đang quản lý 55 m² giao cho Ủy ban nhân dân quận Ba Đình giải quyết theo thẩm quyền.

Ngày 10-9-2015, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội có Văn bản số 6302/UBND-TNMT đề nghị giám đốc thẩm theo hướng hủy phần quyết định tuyên thu hồi đất tại các bản án nêu trên, giao cho Ủy ban nhân dân quận Ba Đình xử lý theo quy định của pháp luật đất đai.

Tại Kháng nghị số 46/KN-HS ngày 15-12-2015, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã kháng nghị đối với Quyết định giám đốc thẩm số 111/HS-GĐT ngày 10-11-1999 của Toà hình sự Tòa án nhân dân dân tối cao, đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hủy và đình chỉ vụ án đối với quyết định giám đốc thẩm nêu trên, Bản án hình sự phúc thẩm số 579 ngày 20-10-1998 của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội và Bản án hình sự sơ thẩm số 156 ngày 20-­6-1998 của Tòa án nhân dân quận Ba Đình, thành phố Hà Nội về phần xử lý vật chứng quyết định: thu hồi 220m² đất thửa 24 dải 118 xứ đồng Bảo Vân, hiện do ông Lê Đình Quý quản lý 110m², ông Nguyễn Đăng Hùng đang quản lý 55m², ông Đinh Quang Cử đang quản lý 55m² giao cho Ủy ban nhân dân quận Ba Đình giải quyết theo thẩm quyền.

Tại phiên tòa, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao nhất trí với kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao nhận định:

Tòa án các cấp (sơ thẩm, phúc thẩm và giám đốc thẩm) kết án Trịnh Văn Thanh về tội vi phạm các quy định về quản lý và bảo vệ đất đai theo khoản 1 Điều 180 Bộ luật hình sự năm 1985 là có căn cứ, đúng pháp luật.

Về vật chứng của vụ án, Tòa án các cấp áp dụng điểm b khoản 1 Điều 33 Bộ luật hình sự năm 1985 (tịch thu vật và tiền bạc trực tiếp liên quan đến tội phạm) quyết định thu hồi 220 m² đất thửa 24 dải 118 xứ đồng Bảo Vân, hiện do ông Lê Đình Quý quản lý 110 m², ông Nguyễn Đăng Hùng đang quản lý 55 m², ông Đinh Quang Cử đang quản lý 55 m² giao cho Ủy ban nhân dân quận Ba Đình giải quyết theo thẩm quyền là không đúng với các quy định tại các Điều 23, 24 và 28 Luật đất đai năm 1993 (thẩm quyền giao đất, thu hồi đất thuộc Ủy ban nhân dân, Tòa án không có thẩm quyền thu hồi đất).

Về thời hạn kháng nghị, Bộ luật tố tụng hình sự chưa có quy định về thời hạn kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm đối với phần quyết định xử lý vật chứng trong bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, việc kháng nghị không gây bất lợi cho người bị kết án và những người có liên quan nên chấp nhận được.

Do vậy, cần chấp nhận kháng nghị hủy phần quyết định nêu trên của quyết định giám đốc thẩm và bản án phúc thẩm để xét xử phúc thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.

Vì các lẽ trên, căn cứ vào Điều 279, khoản 3 Điều 285, Điều 287,
Điều 289 Bộ luật tố tụng hình sự;

QUYẾT ĐỊNH:

Hủy Quyết định giám đốc thẩm số 111/HS-GĐT ngày 10-11-1999 của Tòa hình sự Tòa án nhân dân tối cao và Bản án hình sự phúc thẩm số 579 ngày 20-10-1998 của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội về phần xử lý vật chứng quyết định: thu hồi 220 m² đất thửa 24 dải 118 xứ đồng Bảo Vân hiện do ông Lê Đình Quý quản lý 110 m², ông Nguyễn Đăng Hùng đang quản lý 55 m², ông Đinh Quang Cử đang quản lý 55 m² giao cho Ủy ban nhân dân quận Ba Đình giải quyết theo thẩm quyền. Giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội xét xử phúc thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.

NỘI DUNG ÁN LỆ

“Về thời hạn kháng nghị, Bộ luật tố tụng hình sự chưa có quy định về thời hạn kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm đối với phần quyết định xử lý vật chứng trong bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, việc kháng nghị không gây bất lợi cho người bị kết án và những người có liên quan nên chấp nhận được”.

Xin vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký thành viên để tải file 'Dự thảo án lệ số 07'

Nguồn án lệ:

Quyết định giám đốc thẩm số 02/2014/KDTM-GĐT ngày 09-01-2014 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về vụ án “Tranh chấp hợp đồng tín dụng” tại tỉnh Bình Dương giữa nguyên đơn là Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - Chi nhánh khu công nghiệp Bình Dương với bị đơn Công ty TNHH Ngọc Quang; người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan là Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực, ông Phạm Hoàng Tuấn, bà Chung Ngọc Nghĩa, ông Phạm Hoàng Khánh, ông Phạm Hoàng Thọ, bà Phạm Thị Hoàng Yến, bà Phạm Thị Hoàng Oanh.

Vị trí nội dung án lệ:

Đoạn 10 phần “Xét thấy” của quyết định giám đốc thẩm nêu trên.

Khái quát nội dung của án lệ:

- Tình huống án lệ (Sự kiện pháp lý):

Hợp đồng thế chấp tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất được ký kết trên cơ sở tự nguyện, người ký hợp đồng đúng thẩm quyền đã được công chứng theo đúng quy định của pháp luật, tuy không được đăng ký giao dịch bảo đảm theo quy định của pháp luật nhưng là tài sản bảo đảm theo hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất có hiệu lực pháp luật.

- Giải pháp pháp lý:

Trường hợp này hợp đồng thế chấp tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất đó vẫn có hiệu lực pháp luật giữa bên thế chấp và bên nhận thế chấp ngay cả khi chưa được đăng ký giao dịch bảo đảm.

Quy định của pháp luật có liên quan đến án lệ:

- Khoản 1 Điều 16 Nghị định 165/1999/NĐ-CP ngày 19-11-1999 của Chính phủ về giao dịch bảo đảm;

Từ khóa của án lệ:

“Hợp đồng thế chấp tài sản”; “Có hiệu lực pháp luật”; “Đăng ký giao dịch bảo đảm”.

NỘI DUNG VỤ ÁN

Theo Đơn khởi kiện đề ngày 26-6-2008 và các tài liệu chứng cứ có trong hồ sơ vụ án thì thấy:

Ngân hàng công thương Việt Nam (nay là Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam) - Chi nhánh khu công nghiệp Bình Dương (sau đây gọi tắt theo tên giao dịch là VietinBank) và Công ty TNHH Ngọc Quang (sau đây gọi tắt là Công ty Ngọc Quang) ký kết nhiều hợp đồng tín dụng; tính đến năm 2006, hai bên xác nhận còn lại 13 hợp đồng tín dụng quá hạn chưa thanh toán với tổng số tiền nợ gốc là 12.264.300.000 đồng. Để đảm bảo cho các khoản vay của 13 Hợp đồng tín dụng này, hai bên đã ký kết 09 Hợp đồng cầm cố, thế chấp và bảo lãnh gồm:

(1)- Hợp đồng cầm cố tài sản số 01.035/HĐCCTS ngày 14-3-2001. Theo hợp đồng, Công ty Ngọc Quang cầm cố cho VietinBank các tài sản gồm: máy phát điện, dây chuyền sản xuất bột mỳ do Trung Quốc sản xuất công suất 80 tấn với tổng giá trị là 3.200.740.400 đồng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ thanh toán nợ gốc và lãi... của Công ty Ngọc Quang tại các hợp đồng tín dụng ký với VietinBank, tổng dư nợ tối đa được bảo đảm là 1.950.000.000 đồng. Hợp đồng này được công chứng ngày 14-3-2001.

(2)- Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.0034/HĐTC ngày 21-02-2002. Theo hợp đồng, Công ty Ngọc Quang dùng tài sản là 6.012 m² đất tại khu công nghiệp Đồng An, xã Bình Hòa, huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương theo Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số N 070107 do UBND tỉnh Bình Dương cấp cho Công ty Ngọc Quang ngày 08-8-2000 và toàn bộ tài sản gắn liền với đất (có hợp đồng thế chấp cầm cố riêng) có giá trị quyền sử dụng đất là 2.306.000.000 đồng thế chấp cho VietinBank để bảo đảm cho khoản vay với tổng dư nợ tối đa là 1.490.000.000 đồng. Việc thế chấp này được Sở Địa chính tỉnh Bình Dương xác nhận về điều kiện thế chấp ngày 22-2-2002.

(3)- Hợp đồng cầm cố tài sản số 02.0057/HSSCCTS ngày 25-3-2002. Theo hợp đồng, Công ty Ngọc Quang dùng tài sản là dây chuyền sản xuất bột mỳ trị giá 5.414.000.000 đồng cầm cố cho VietinBank để bảo đảm cho nghĩa vụ thanh toán nợ tại các hợp đồng tín dụng mà Công ty Ngọc Quang ký với VietinBank với tổng dư nợ tối đa được bảo đảm là 3.500.000.000 đồng. Hợp đồng này được công chứng ngày 26-3-2002.

(4)- Hợp đồng cầm cố thế chấp tài sản số 02.00098 ngày 03-5-2002. Theo hợp đồng, Công ty Ngọc Quang dùng tài sản là 01 dây chuyền sản xuất bột mỳ của Trung Quốc sản xuất theo tờ khai hàng hóa xuất nhập khẩu số 21/GQII/NĐ ngày 25-12-1998 trị 5.000.000.000 đồng cầm cố cho VietinBank để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ thanh toán theo các hợp đồng tín dụng mà Công ty Ngọc Quang ký với VietinBank, với tổng dư nợ tối đa được bảo đảm là 3.500.000.000 đồng. Hợp đồng này được công chứng ngày 03-5-2002.

(5)- Hợp đồng thế chấp tài sản số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003. Theo hợp đồng, Công ty Ngọc Quang dùng tài sản là nhà xưởng, kho, văn phòng, nhà bảo vệ, nhà vệ sinh, nhà nghỉ, nhà máy, hệ thống thoát nước, tường rào, đường nội bộ thuộc sở hữu của Công ty Ngọc Quang gắn liền với 6.012 m² đất tại Khu công nghiệp Đồng An với tổng giá trị là 3.514.000.000 đồng thế chấp cho VietinBank để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ thanh toán nợ tại các hợp đồng tín dụng mà Công ty Ngọc Quang ký với VietinBank, tổng dư nợ tối đa được bảo đảm là 2.284.100.000 đồng. Hợp đồng này được công chứng ngày 27-5-2003.

(6)- Hợp đồng cầm cố tài sản số 03.00154/HĐCC ngày 27-5-2003. Theo hợp đồng, Công ty Ngọc Quang dùng các tài sản gồm trạm điện (gồm đường dây... nổi, trạm điện...), cân ô tô điện tử và cân bàn băng tải đặt tại kho của Công ty Ngọc Quang tại KCN Đồng An, Bình Dương trị giá 2.095.000.000 đồng cầm cố cho VietinBank để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ thanh toán nợ tại các Hợp đồng tín dụng mà Công ty Ngọc Quang ký với VietinBank, tổng dư nợ tối đa được bảo đảm là 136.175.000 đồng. Hợp đồng này được công chứng ngày 27-5-2003.

(7)- Hợp đồng bảo lãnh số 03.00355/HĐBL ký ngày 11-8-2003. Theo hợp đồng, bà Chung Ngọc Nghĩa dùng tài sản thuộc quyền sở hữu hợp pháp của bà là 07 xe ô tô tải chở hàng gồm 04 xe hiệu HINO, 02 xe hiệu HUYNDAI, 01 xe hiệu DAEWOO tổng giá trị là 1.085.000.000 đồng để bảọ lãnh cho Công ty Ngọc Quang vay của VietinBank theo các hợp đồng tín dụng với tổng số tiền là 700.000.000 đồng. Hợp đồng này được công chứng ngày 11-8-2003 và đăng ký giao dịch đảm bảo ngày 26-7-2007.

(8)- Hợp đồng bảo lãnh số 04.00189/HĐBL ngày 25-11-2004. Theo hợp đồng, bà Chung Ngọc Nghĩa, ông Phạm Hoàng Khánh, ông Phạm Hoàng Tuấn, ông Phạm Hoàng Thọ, bà Phạm Thị Hoàng Yến, bà Phạm Thị Hoàng Oanh dùng tài sản là nhà và đất tại địa chỉ 74/2 Nguyễn Thị Nhỏ, Phường 9, quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh trị giá 600.000.000 đồng thế chấp cho VietinBank để bảo lãnh cho Công ty Ngọc Quang vay theo Hợp đồng tín dụng số 04.00494/HĐTD.TL ngày 27-10-2004 với tổng số tiền là 1.820.000.000 đồng (BL33). Hợp đồng này được công chứng ngày 25-11-2004.

(9)- Hợp đồng bảo lãnh số 05.00273/HĐBL ký ngày 03-10-2005. Theo hợp đồng, ông Phạm Hoàng Tuấn và bà Nguyễn Thu Chinh dùng tài sản là quyền sử dụng 5.250 m² đất tại xã An Nhơn Tây, huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh theo Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số 115/QSDĐ/CQ của UBND huyện Củ Chi cấp cho ông Phạm Hoàng Tuấn và bà Nguyễn Thu Chinh trị giá 630.000.000 đồng thế chấp cho VietinBank để bảo lãnh cho nghĩa vụ trả nợ theo các hợp đồng tín dụng mà Công ty Ngọc Quang ký với VietinBank tối đa là 440.000.000 đồng. Hợp đồng này được công chứng ngày 04-10-2005 và đăng ký giao dịch đảm bảo ngày 06-10-2005.

Đến hạn thanh toán, do Công ty Ngọc Quang không thanh toán được nợ của các hợp đồng tín dụng, ngày 13-10-2006, VietinBank đã khởi kiện ra Tòa án với yêu cầu buộc Công ty Ngọc Quang thanh toán nợ, nếu không thanh toán được thì yêu cầu xử lý tài sản cầm cố, thế chấp, bảo lãnh để thu hồi nợ. Sau khi Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương thụ lý vụ án, ngày 15-12-2006, VietinBank có đơn yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời và được Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương ra quyết định kê biên toàn bộ tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất của Công ty Ngọc Quang. Thực hiện quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời của Tòa án, Cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Bình Dương đã lập biên bản kê biên toàn bộ tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất của Công ty Ngọc Quang giao cho VietinBank quản lý. Ngày 23-4-2007, do VietinBank rút đơn khởi kiện nên Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương đã ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án và ngày 24-4-2007 ra quyết định hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời. Ngày 5-11-2007, Cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Bình Dương ra Quyết định số 06/QĐ-THA và số 07/QĐ-THA thu hồi một phần Biên bản kê biên ngày 05-4-2005 và hủy Biên bản kê biên ngày 05-4-2006 của Chấp hành viên Thi hành án dân sự tỉnh Bình Dương. Sau đó, VietinBank căn cứ vào điều khoản về “Xử lý tài sản cầm cố” và “Xử lý tài sản thế chấp” trong các hợp đồng cầm cố, thế chấp tài sản của Công ty Ngọc Quang (cụ thể: Hợp đồng cầm cố tài sản số 01.035/HĐCCTS ngày 14-3-2001; Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.00034/HĐTC ngày 21-02-2002; Hợp đồng cầm cố tài sản
số 02.00057/HĐCCTS ngày 25-3-2002; Hợp đồng cầm cố thế chấp tài sản
số 02.00098 ngày 03-5-2002; Hợp đồng thế chấp tài sản số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003; Hợp đồng cầm cố tài sản số 03.00154/HĐCCTS ngày 27-5-2003) để tự mình bán các tài sản đã cầm cố, thế chấp theo các hợp đồng nói trên cho Công ty cồ phần cơ khí Đồng Lực thu được 10.050.000.000 đồng. Toàn bộ số tiền thu được từ việc bán tài sản đã thanh toán cho một số hợp đồng tín dụng ký kết với Công ty Ngọc Quang, nhưng Công ty Ngọc Quang vẫn còn nợ tiền của 05 hợp đồng tín dụng gồm:

(1) Hợp đồng tín dụng số 04.00494/HĐTD.TL ngày 27-10-2004: Số tiền vay 6.000.000.000 đồng, thời hạn vay 09 tháng, lãi suất cho vay 0,85%/tháng. Tài sản bảo đảm cho khoản vay này gồm các tài sản cầm cố, bảo lãnh theo các Hợp đồng cầm cố tài sản số 04.00243/HĐCC ngày 26-10-2004; số 04.00189/HĐBL ngày 25-11-2004 và số 04.00190/HĐBL ngày 25-11-2004. Công ty Ngọc Quang đã thanh toán được 1.140.000.000 đồng gốc và tiền lãi tính đến tháng 01-2006. Do Công ty Ngọc Quang không thanh toán đủ nợ gốc và lãi còn lại cho VietinBank nên ngày 28-12-2007, VietinBank đã bán tài sản bảo đảm của Công ty Ngọc Quang cho Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực thu hồi một phần nợ gốc là 3.660.000.000 đồng. Tính đến ngày 29-02-2008, Công ty Ngọc Quang còn nợ VietinBank 1.200.000.000 đồng nợ gốc và 1.433.661.000 đồng tiền lãi quá hạn của hợp đồng này.

(2) Hợp đồng tín dụng số 05.00342/HĐTD.TL ngày 17-5-2005: Số tiền vay 958.000.000 đồng, thời hạn vay 09 tháng, lãi suất 0,85%/tháng. Công ty Ngọc Quang đã trả đủ tiền lãi đến tháng 01-2006. Sau đó, Công ty Ngọc Quang không thanh toán nợ gốc và lãi cho VietinBank. Ngày 27-9-2007, VietinBank đã bán tài sản của Công ty Ngọc Quang cho Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực thu hồi được 958.000.000 đồng nợ gốc; còn nợ tiền lãi quá hạn phát sinh tính đến ngày 09-5-2008 là 250.941.249 đồng.

(3) Hợp đồng tín dụng số 05.00473/HĐTD.TL ngày 29-6-2005: Số tiền vay là 260.000.000 đồng, thời hạn vay 10 tháng, lãi suất 0,85%/tháng. Công ty Ngọc Quang đã trả đủ tiền lãi đến tháng 01-2006. Sau đó, Công ty Ngọc Quang không thanh toán nợ gốc và lãi cho VietinBank. Ngày 28-12-2007, Vietinbank đã bán tài sản của Công ty Ngọc Quang cho Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực thu hồi 260.000.000 đồng nợ gốc của hợp đồng này, Công ty Ngọc Quang còn nợ tiền lãi quá hạn phát sinh tính đến ngày 29-5-2008 là 73.114.167 đồng.

(4) Hợp đồng tín dụng số 05.00481/HĐTD.TL ngày 05-7-2005: Số tiền vay 495.000.000 đồng, thời hạn vay 10 tháng, lãi suất cho vay 0,85%/tháng. Công ty Ngọc Quang đã trả lãi đến tháng 01-2006. Sau đó, Công ty Ngọc Quang không trả được nợ gốc và lãi. VietinBank đã bán tài sản của Công ty Ngọc Quang cho Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực thu hồi 495.000.000 đồng nợ gốc của hợp đồng này; Công ty Ngọc Quang còn nợ tiền lãi quá hạn phát sinh tính đến ngày 29-5-2008 là 138.707.250 đồng.

(5) Hợp đồng tín dụng số 05.00645/HĐTD.TL ngày 04-10-2005: số tiền vay 350.000.000 đồng, thời hạn vay 10 tháng, lãi suất 0,95%/tháng. Công ty Ngọc Quang trả lãi đến tháng 01-2006. Sau đó, Công ty Ngọc Quang không thanh toán được các khoản nợ gốc và lãi. VietinBank đã chuyển nợ quá hạn từ ngày 08-8-2006.

Tài sản bảo đảm cho các khoản vay tại các Hợp đồng tín dụng số 05.00342/HĐTD.TL ngày 17-5-2005, số 05.00473/HDTD.TL ngày 29-6-2005, số 05.00481/HĐTD.TL ngày 05-7-2005 và số 05.00645/HĐTD.TL ngày 04-10-2005 gồm các tài sản cầm cố, thế chấp, bảo lãnh theo các hợp đồng cầm cố, thế chấp, bảo lãnh, gồm các Hợp đồng số 01.035/HĐCC ngày 14-3-2000, số 02.00034/HĐTC ngày 21-02-2002, số 0200057/HĐCCTS ngày 25-3-2002, số 02.00098/HĐCCTS ngày 03-05-2002, số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003, số 03.00154/HĐCC ngày 27-5-2005 và số 03.00335/HĐBL ngày 11-8-2003. Riêng Hợp đồng tín dụng số 05.00645/HĐTD.TL ngày 04-10-2005 còn được bảo đảm bằng tài sản là quyền sử dụng đất theo Hợp đồng bảo lãnh tài sản số 05.00273/HĐBL ngày 03-10-2005.

Tổng số tiền nợ (gốc và lãi) chưa thanh toán của 05 hợp đồng tín dụng nêu trên là 5.273.000.000 đồng.

Sau khi tự mình xử lý tài sản cầm cố, thế chấp, bảo lãnh của Công ty Ngọc Quang để thu hồi nợ, ngày 26-8-2008, VietinBank tiếp tục khởi kiện yêu cầu Tòa án buộc Công ty Ngọc Quang thanh toán cho VietinBank số tiền 5.273.000.000 đồng này.

Bị đơn là Công ty Ngọc Quang do ông Phạm Hoàng Tuấn, Giám đốc Công ty trình bày: Công ty Ngọc Quang thừa nhận có ký các hợp đồng tín dụng như đại diện VietinBank trình bày. Công ty có thế chấp nhà xưởng và máy móc thiết bị của Công ty để vay tiền VietinBank; đồng thời, bà Chung Ngọc Nghĩa (mẹ ông Tuấn) và ông Tuấn, bà Nguyễn Thu Chinh (vợ ông Tuấn) có ký các hợp đồng bảo lãnh cho Công ty Ngọc Quang vay tiền của VietinBank. Từ năm 2006, Công ty Ngọc Quang lâm vào tình trạng mất khả năng thanh toán nên bị VietinBank khởi kiện đòi nợ tại Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương.
Ngày 26-10-2006, Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương thụ lý vụ án. Ngày 23-4-2007, Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương ra quyết định đình chỉ xét xử vụ án với lý do VietinBank rút đơn khởi kiện và tự xử lý tài sản thế chấp của Công ty Ngọc Quang bằng hình thức bán toàn bộ nhà xưởng, máy móc thiết bị của Công ty Ngọc Quang cho Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực mà không thông báo cho Công ty Ngọc Quang biết. Hậu quả là toàn bộ tài sản của Công ty kể cả những tài sản không thuộc diện thế chấp, cầm cố và toàn bộ hồ sơ, sổ sách của Công ty cũng được bàn giao cho Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực. Việc làm này của VietinBank đã vi phạm pháp luật về xử lý tài sản thế chấp và xâm phạm đến quyền sở hữu của Công ty Ngọc Quang. Công ty Ngọc Quang không trốn tránh nghĩa vụ trả nợ cho VietinBank nhưng việc xử lý tài sản thế chấp là do Tòa án quyết định, VietinBank không được quyền tự ý xử lý.

Nay, Công ty Ngọc Quang không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của VietinBank vì số tiền nợ nêu trên là do VietinBank tự tính toán trên cơ sở tự xử lý tài sản của Ngọc Quang. Ngày 02-3-2009, Công ty Ngọc Quang còn có yêu cầu phản tố yêu cầu Tòa án tuyên bố các hợp đồng mua bán tài sản của Công ty Ngọc Quang giữa VietinBank và Công ty Đồng Lực là vô hiệu để khôi phục tình trạng sở hữu ban đầu của Công ty Ngọc Quang.

Công ty Ngọc Quang đã mất khả năng thanh toán nợ nên sẽ bán tài sản để thanh toán toàn bộ các khoản nợ cho VietinBank theo tất cả các hợp đồng tín dụng đã ký kết hoặc xử lý tài sản thế chấp theo đúng trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Hiện nay, Công ty Ngọc Quang chưa xác định chính xác những thay đổi, thất thoát và thiệt hại về tài sản do việc VietinBank bán tài sản cho Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực nên chưa có yêu cầu về khôi phục tài sản một cách chi tiết và bồi thường thiệt hại. Việc này sẽ do các bên tự thực hiện khi xử lý tài sản thế chấp lại hoặc Công ty Ngọc Quang sẽ khởi kiện tại một vụ kiện khác nếu các bên đương sự không thương lượng được với nhau. Buộc VietinBank phải trả toàn bộ hồ sơ, tài liệu, sổ sách, hóa đơn cho Công ty Ngọc Quang.

Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là ông Phạm Hoàng Tuấn (đồng thời là đại diện hợp pháp của bà Chung Ngọc Nghĩa, ông Phạm Hoàng Khánh, ông Phạm Hoàng Thọ, bà Phạm Thị Hoàng Yến và bà Phạm Thị Hoàng Oanh) có yêu cầu độc lập, trình bày:

Theo Hợp đồng tín dụng số 04.00494/HĐTD.TL ngày 27-10-2004 thì ngày đến hạn thanh toán nợ cuối cùng là 25-8-2005. Sau ngày 25-8-2005, Công ty Ngọc Quang không thanh toán, nhưng VietinBank cũng không thông báo cho người bảo lãnh biết để giải quyết và người bảo lãnh cũng không ký gia hạn hợp đồng bảo lãnh hoặc ký thêm hợp đồng bảo lãnh mới. Căn cứ vào Bộ luật dân sự về thời hiệu miễn trừ nghĩa vụ dân sự và Điều 159 Bộ luật tố tụng dân sự thì thời hiệu khởi kiện là 02 năm kể từ ngày phát sinh tranh chấp.

Trong trường hợp cụ thể này, thời hiệu khởi kiện của VietinBank để tranh chấp hợp đồng bảo lãnh là 02 năm kể từ ngày 25-8-2005 (ngày Công ty Ngọc Quang mất khả năng thanh toán) đến ngày 25-8-2007. Tuy nhiên, VietinBank nộp đơn khởi kiện tại Tòa án ngày 26-6-2008 là đã hết thời hiệu khởi kiện. Nghĩa vụ bảo lãnh của bà Chung Ngọc Nghĩa bằng tài sản là căn nhà 74/2 Nguyễn Thị Nhỏ, Phường 9, quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh đã hết.

Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là Công ty cổ phần Đồng Lực (Công ty Đồng Lực) trình bày: Công ty Đồng Lực ký Hợp đồng mua bán tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất thuê ngày 08-12-2007 và Hợp đồng mua bán tài sản ngày 08-12-2007 với VietinBank. Hai hợp đồng này đều được công chứng tại Phòng công chứng số 02 tỉnh Bình Dương vào ngày 10-12-2007. Thực hiện hợp đồng, Công ty Đồng Lực đã mua của VietinBank những tài sản sau: toàn bộ tài sản gồm nhà xưởng, nhà văn phòng và các công trình xây dựng khác gắn liền với 6.012 m² đất thuê của Nhà nước với giá 7.800.000.000 đồng và 03 dây chuyền sản xuất bột mì do Trung Quốc sản xuất với giá 2.250.000.000 đồng, tổng giá trị 10.050.000.000 đồng. Công ty Đồng Lực cho rằng việc mua bán với VietinBank là hợp pháp, đề nghị Tòa án công nhận các hợp đồng nêu trên để Công ty ổn định sản xuất.

Tại Bản án kinh doanh, thương mại sơ thẩm số 20/2009/KDTM-ST ngày 30-9-2009, Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương đã quyết định (tóm tắt):

1- Không chấp nhận đơn khởi kiện của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Khu công nghiệp Bình Dương về việc yêu cầu Công ty TNHH Ngọc Quang thanh toán số tiền nợ 5.273.000.000 đồng trên cơ sở đã khấu trừ giá trị tài sản của Công ty Ngọc Quang bị xử lý.

2- Chấp nhận yêu cầu phản tố của Công ty TNHH Ngọc Quang:

Tuyên bố các Hợp đồng mua bán tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất thuê ngày 08-12-2007, có số công chứng 638 của Phòng công chứng số 02 tỉnh Bình Dương ngày 10-12-2007 và Hợp đồng mua bán tài sản ngày 08-12-2007, có số công chứng số 639 của Phòng công chứng số 02 tỉnh Bình Dương ngày 10-12-2007 được ký kết giữa Ngân hàng Công thương và Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực là vô hiệu.

Buộc Ngân hàng Công thương và Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực phải hoàn trả cho Công ty TNHH Ngọc Quang các tài sản: 03 nhà xưởng, 01 nhà máy, hệ thống thoát nước, tường rào, đường nội bộ gắn liền quyền sử dụng 6.012 m² đất thuê tại Khu công nghiệp Đồng An, huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương; 03 dây chuyền sản xuất bột mì do Trung Quốc sản xuất (chi tiết tài sản được thể hiện cụ thể tại các hợp đồng mua bán tài sản và hợp đồng thế chấp).

Việc tính toán các thiệt hại do việc hoàn trả các tài sản giao dịch trong các hợp đồng bị tuyên vô hiệu do các bên tự giải quyết hoặc có thể khởi kiện ra Tòa án có thẩm quyền trong trường hợp có tranh chấp.

Các bên phải thực hiện thủ tục đăng ký giao dịch bảo đảm đối với các giao dịch bảo đảm chưa đăng ký.

Ngân hàng Công thương Việt Nam phải thực hiện lại thủ tục thu hồi nợ, xử lý tài sản bảo đảm theo đúng quy định của pháp luật.

3- Không chấp nhận yêu cầu độc lập của bà Chung Ngọc Nghĩa, ông Phạm Hoàng Khánh, ông Phạm Hoàng Thọ, bà Phạm Thị Hoàng Oanh, bà Phạm Thị Hoàng Yến và ông Phạm Hoàng Tuấn về thời hiệu khởi kiện đối với Hợp đồng bảo lãnh bằng tài sản để vay vốn ngân hàng số 04.00189/HĐBL ngày 25-11-2004. Các bên phải thực hiện việc đăng ký giao dịch bảo đảm đối với hợp đồng bảo lãnh này.

Tòa án cấp sơ thẩm còn quyết định về án phí, quyền kháng cáo theo quy định của pháp luật.

Tại Bản án kinh doanh, thương mại phúc thẩm số 89/2010/KDTM-PT ngày 10-6-2010, Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Thành phố Hồ Chí Minh quyết định (tóm tắt):

Chấp nhận việc rút kháng cáo và đình chỉ xét xử phúc thẩm đối với phần có liên quan đến yêu cầu kháng cáo của ông Phạm Hoàng Tuấn (đồng thời là người đại diện hợp pháp của những người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan khác).

Không chấp nhận kháng cáo của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam và giữ nguyên Bản án kinh doanh, thương mại sơ thẩm số 20/2009/KDTM-ST ngày 30-9-2009 của Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương, như sau:

1- Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Khu công nghiệp Bình Dương về việc yêu cầu Công ty TNHH Ngọc Quang thanh toán số tiền nợ 5.273.000.000 đồng trên cơ sở đã khấu trừ giá trị tài sản của Công ty Ngọc Quang bị xử lý.

2- Chấp nhận yêu cầu phản tố của Công ty TNHH Ngọc Quang:

Tuyên bố các Hợp đồng mua bán tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất thuê ngày 08-12-2007, có số công chứng 638 của Phòng công chứng số 02 tỉnh Bình Dương ngày 10-12-2007 và Hợp đồng mua bán tài sản ngày 08-12-2007, có số công chứng số 639 của Phòng công chứng số 02 tỉnh Bình Dương ngày 10-12-2007 được ký kết giữa Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam và Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực là vô hiệu.

Buộc Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam và Công ty cổ phần cơ khí Đồng Lực phải hoàn trả cho Công ty TNHH Ngọc Quang các tài sản: 03 nhà xưởng, 01 nhà máy, hệ thống thoát nước, tường rào, đường nội bộ gắn liền quyền sử dụng 6.012 m² đất thuê tại Khu công nghiệp Đồng An, huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương; 03 dây chuyền sản xuất bột mì cho Trung Quốc sản xuất (chi tiết tài sản được thể hiện cụ thể tại các hợp đồng mua bán tài sản và hợp đồng thế chấp).

Việc tính toán các thiệt hại do việc hoàn trả các tài sản giao dịch trong các hợp đồng bị tuyên vô hiệu do các bên tự giải quyết hoặc có thể khởi kiện ra Tòa án có thẩm quyền trong trường hợp có tranh chấp.

Các bên phải thực hiện thủ tục đăng ký giao dịch bảo đảm đối với các giao dịch bảo đảm chưa đăng ký.

Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam phải thực hiện lại thủ tục thu hồi nợ, xử lý tài sản bảo đảm theo đúng quy định của pháp luật.

Các phần khác của bản án sơ thẩm đã có hiệu lực pháp luật.

Sau khi xét xử phúc thẩm, Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam, Chi nhánh khu công nghiệp Bình Dương có đơn đề nghị giám đốc thẩm Bản án phúc thẩm nêu trên.  .

Tại Quyết định kháng nghị số 29/2013/KDTM-KN ngày 03-6-2013, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm theo hướng hủy Bản án kinh doanh, thương mại phúc thẩm số 89/2010/KDTM-PT ngày 10-6-2010 của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Thành phố Hồ Chí Minh và Bản án kinh doanh, thương mại sơ thẩm số 20/2009/KDTM-ST ngày 30-9-2009 của Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương; giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.

Tại phiên tòa giám đốc thẩm, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao nhất trí và đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao chấp nhận Kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao nhận định:

1- VietinBank khởi kiện yêu cầu Công ty Ngọc Quang thanh toán nợ của 05 hợp đồng tín dụng, gồm: Hợp đồng tín dụng số 04.00984 ngày 27-10-2004; Hợp đồng tín dụng số 05.00342 ngày 17-5-2005; Hợp đồng tín dụng số 05.00473 ngày 29-6-2005; Hợp đồng tín dụng số 05.00481 ngày 05-7-2005; Hợp đồng tín dụng số 05.00645 ngày 04-10-2005. Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm quyết định: “Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Khu công nghiệp Bình Dương về việc yêu cầu Công ty TNHH Ngọc Quang thanh toán số tiền nợ 5.273.000.000 đồng trên cơ sở đã khấu trừ giá trị tài sản của Công ty Ngọc Quang bị xử lý” và buộc VietinBank phải chịu án phí là không đúng, gây thiệt hại cho VietinBank. Quyết định nêu trên của Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm làm mất quyền khởi kiện lại của VietinBank vì sự việc đã được giải quyết bằng bản án đã có hiệu lực của Tòa án.

2- Về tính hợp pháp của các hợp đồng cầm cố, thế chấp, bảo lãnh bằng tài sản ký giữa VietinBank, Công ty Ngọc Quang và những người bảo lãnh và việc VietinBank xử lý tài sản bảo đảm của các hợp đồng này để thu hồi nợ, thấy:

- Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm xác định: Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.00034/HĐTC ngày 21-02-2002 và các Hợp đồng cầm cố tài sản để vay vốn Ngân hàng số 01.035/HĐCCTS ngày 14-3-2001; số 02.00057/HĐCCTS ngày 25-3-2002 và số 02.00098/HĐCCTS ngày 03-5-2002 ký giữa VietinBank, Công ty Ngọc Quang có hiệu lực là đúng.

- Đối với Hợp đồng thế chấp tài sản số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003:

Tài sản thế chấp theo hợp đồng này gồm: nhà xưởng, kho, văn phòng, nhà bảo vệ, nhà vệ sinh, nhà nghỉ, nhà máy, hệ thống thoát nước, tường rào, đường nội bộ (tổng giá trị 3.514.000.000 đồng) thuộc sở hữu của Công ty Ngọc Quang, nằm trên diện tích 6.012 m² đất tại khu công nghiệp Đồng An (đã được thế chấp cho VietinBank theo Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.00034/HĐTC nêu trên) được dùng để bảo đảm cho các khoản vay tại các hợp đồng tín dụng Công ty Ngọc Quang ký với VietinBank với tổng dư nợ tối đa được bảo đảm là 2.284.100.000 đồng. Tòa án cấp phúc thẩm nhận định: “Hợp đồng thế chấp tài sản số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003 đã vi phạm về hình thức, không được đăng ký giao dịch bảo đảm nên không phát sinh hiệu lực. Ngân hàng phải tiến hành lại thủ tục đăng ký giao dịch bảo đảm theo quy định của pháp luật”.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 16 Nghị định số 165/1999/NĐ-CP ngày 19-11-1999 của Chính phủ về giao dịch bảo đảm (đang có hiệu lực tại thời điểm các bên ký Hợp đồng thế chấp tài sản số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003) nay đã được thay thế bằng Nghị định 163/2006/NĐ-CP ngày 29-12-2006 của Chính Phủ thì: “Giao dịch bảo đảm có hiệu lực kể từ thời điểm bên sau cùng ký vào văn bản. Trong trường hợp giao dịch bảo đảm phải đăng ký tại cơ quan đăng ký giao dịch bảo đảm, thì giao dịch này có hiệu lực từ thời điểm đăng ký.

Theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 2 Nghị định số 08/2000/NĐCP ngày 10-3-2000 của Chính phủ về giao dịch bảo đảm thì những trường hợp sau đây phải được đăng ký tại cơ quan đăng ký giao dịch bảo đảm “a) Việc cầm cố, thế chấp tài sản mà pháp luật quy định tài sản đó phải đăng ký quyền sở hữu”...; quy định tại điểm a khoản 1 Điều 130 Luật đất đai thì khi thế chấp quyền sử dụng đất và tài sản là bất động sản gắn liền với đất phải đăng ký giao dịch bảo đảm. Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 22 Nghị định số 08/2000/NĐCP ngày 10-3-2000 của Chính phủ nêu trên thì: “1- Các giao dịch bảo đảm đã đăng ký có giá trị đối với người thứ ba kể từ thời điểm đăng ký cho đến khi hết hiệu lực đăng ký theo quy định tại Điều 13 Nghị định này (Việc đăng ký giao dịch bảo đảm có giá trị trong năm năm, kể từ ngày đăng ký...).
2- Thứ tự ưu tiên thanh toán giữa những người cùng nhận bảo đảm bằng một tài sản được xác định theo thứ tự đăng ký. 3- Việc đăng ký giao dịch bảo đảm...không có giá trị xác nhận tính xác thực của giao dịch bảo đảm”.

Theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 37 Nghị định số 165/1999/NĐ-CP nêu trên thì “Trong trường hợp một tài sản được dùng để bảo đảm thực hiện nhiều nghĩa vụ, thì tiền bán được thanh toán theo thứ tự đăng ký giao dịch bảo đảm”.

Theo hướng dẫn tại tiểu mục 1.2. mục 2 phần II Thông tư số 06/2002/TT-BTP ngày 28-2-2002 của Bộ Tư pháp hướng dẫn một số quy định của Nghị định số 165/1999/NĐ-CP ngày 19-11-1999 của Chính phủ thì “Việc công chứng hợp đồng cầm cố, thế chấp, bảo lãnh bằng tài sản không thay thế cho việc đăng ký các hợp đồng này. Vì vậy, các bên muốn hưởng thứ tự ưu tiên thanh toán khi xử lý tài sản bảo đảm thì, phải đăng ký theo quy định của pháp luật về đăng ký các giao dịch bảo đảm”.

Đối chiếu trường hợp của vụ án này với các quy định nêu trên của pháp luật thì thấy: Tài sản bảo đảm thuộc quyền sử dụng và sở hữu hợp pháp của Công ty Ngọc Quang; hợp đồng được ký kết trên cơ sở tự nguyện; người ký hợp đồng đúng thẩm quyền; hợp đồng đã được Công chứng viên Phòng công chứng số 1 tỉnh Bình Dương chứng nhận. Tài sản bảo đảm là quyền sử dụng 6.012 m² đất tại khu công nghiệp Đồng An đã được thế chấp hợp pháp cho VietinBank theo Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.00034/HĐTC ngày 21-02-2002 như đã nêu trên. Cũng tại Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.00034/HĐTC ngày 21-02-2002 nêu trên, các bên đã xác định rõ: “Tài sản gắn liền với đất đem thế chấp: Toàn bộ tài sản trên lô đất thế chấp (Có hợp đồng thế chấp, cầm cố riêng)”. Sau đó, các bên đã ký Hợp đồng thế chấp tài sản số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003 (tài sản thế chấp gồm: nhà xưởng, kho, văn phòng, nhà bảo vệ, nhà vệ sinh, nhà nghỉ, nhà máy, hệ thống thoát nước, tường rào, đường nội bộ). Như vậy, tài sản bảo đảm theo Hợp đồng thế chấp tài sản số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003 đồng thời cũng là tài sản bảo đảm theo Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.00034/HĐTC ngày 21-02-2002, như vậy hợp đồng thế chấp này là hợp pháp có giá trị pháp lý. Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm cho rằng hợp đồng không phát sinh hiệu lực là không đúng. Do đó, nếu Công ty Ngọc Quang không thanh toán được nợ, thì VietinBank có quyền xử lý tài sản thế chấp theo thỏa thuận của các bên trong các hợp đồng thế chấp (Điều 5 của Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.00034/HĐTC ngày 21-02-2002 và Hợp đồng thế chấp tài sản số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003) và quy định của pháp luật.

Theo quy định tại Điều 32 Nghị định 165/1999/NĐ-CP ngày 29-11-1999 của Chính phủ về giao dịch bảo đảm (đang có hiệu lực tại thời điểm các bên ký kết hợp đồng thế chấp, cầm cố thì “Quyền sử dụng đất thế chấp được xử lý theo phương thức do các bên thỏa thuận; trong trường hợp không có thỏa thuận thì bên nhận thế chấp có quyền yêu cầu bán đấu giá để thanh toán nghĩa vụ”.

Theo quy định tại khoản 4 Điều 58 Nghị định 163/2006/NĐ-CP ngày 29-12-2006 về giao dịch bảo đảm (thay thế Nghị định 165/1999/NĐ-CP ngày 19-11-1999) và đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 11/2012/NĐ-CP ngày 22-02-2012 của Chính phủ thì “Người xử lý tài sản bảo đảm (sau đây gọi chung là người xử lý tài sản) là bên nhận bảo đảm hoặc người được bên nhận bảo đảm ủy quyền, trừ trường hợp các bên tham gia giao dịch bảo đảm có thoả thuận khác.

Người xử lý tài sản căn cứ nội dung đã được thỏa thuận trong hợp đồng bảo đảm để tiến hành xử lý tài sản bảo đảm mà không cần phải có văn bản ủy quyền xử lý tài sản của bên bảo đảm”.

Theo quy định tại khoản 1 và 2 Điều 68 Nghị định 163/2006/NĐ-CP nêu trên thì:

“1. Trong trường hợp không có thỏa thuận về phương thức xử lý tài sản là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất thì các tài sản này được bán đấu giá.

2. Trong trường hợp chỉ thế chấp tài sản gắn liền với đất mà không thế chấp quyền sử dụng đất thì khi xử lý tài sản gắn liền với đất, người mua, người nhận chính tài sản gắn liền với đất đó được tiếp tục sử dụng đất. Quyền và nghĩa vụ của bên thế chấp trong hợp đồng về quyền sử dụng đất giữa bên thế chấp và người sử dụng đất được chuyển giao cho người mua, người nhận chính tài sản gắn liền với đất, trừ trường hợp có thỏa thuận khác”.

Theo quy định tại Điều 118 Luật nhà ở năm 2005 thì: “Việc xử lý nhà ở thế chấp để thực hiện nghĩa vụ được thực hiện thông qua hình thức bán đấu giá theo quy định của pháp luật về bán đấu giá tài sản, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác...”.

Trong các hợp đồng cầm cố, thế chấp tài sản, Công ty Ngọc Quang (bên A) và VietinBank (bên B) đã thỏa thuận: “Trường hợp Bên A vi phạm hợp đồng tín dụng thì phải chấp nhận phương thức xử lý tài sản cầm cố (hoặc tài sản thế chấp) của Bên B” và “Trường hợp Bên A không trả được nợ cho Bên B như đã thỏa thuận Bên B được toàn quyền xử lý tài sản cầm cố (hoặc thế chấp) để thu hồi nợ theo các phuơng thức do Bên B quyết định như sau: “Trực tiếp bán tài sản cầm cố (hoặc thế chấp) cho người mua”... Do đó, khi Công ty Ngọc Quang không thanh toán được nợ theo hợp đồng, VietinBank đã tự đứng ra bán tài sản để thu hồi nợ theo thỏa thuận của các bên trong hợp đồng thế chấp, cầm cố tài sản là có căn cứ, đúng pháp luật.

Ngoài ra, theo các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án thể hiện trước khi bán tài sản bảo đảm của Công ty Ngọc Quang, VietinBank đã có văn bản thông báo cho Công ty Ngọc Quang; đã có văn bản gửi Ban quản lý các khu công nghiệp tỉnh Bình Dương, Công ty cổ phần thương mại sản xuất xây dựng Hưng Thịnh (sau đây gọi tắt là Công ty Hưng Thịnh), Công an huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương đề nghị hỗ trợ vì Công ty Ngọc Quang không hợp tác, VietinBank không tìm gặp được Công ty Ngọc Quang; tháng 8-2006 và tháng 4-2007, VietinBank đã đăng thông báo bán đấu giá tài sản bảo đảm của Công ty Ngọc Quang trên báo Sài Gòn giải phóng (BL.390, 391 392, 393); tháng 11-2007, Cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Bình Dương cũng phải đăng thông báo yêu cầu ông Phạm Hoàng Tuấn - Giám đốc Công ty Ngọc Quang, đến Cơ quan thi hành án tỉnh Bình Dương để giải quyết việc bảo đảm tài sản kê biên trên phương tiện thông tin đại chúng (BL.396). Theo xác nhận của Công ty Hưng Thịnh (ngày 12-12-2006) thì Công ty Ngọc Quang đã ngưng hoạt động sản xuất từ tháng 12-2005 đến nay (BL.380). Như vậy, mặc dù sau khi Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời và Cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Bình Dương thu hồi hủy bỏ Biên bản kê khai tài sản của Công ty Ngọc Quang, VietinBank mới thực hiện việc bán tài sản của Công ty Ngọc Quang để thu hồi nợ nhưng vẫn đảm bảo đúng thỏa thuận của các bên trong các hợp đồng cầm cố, thế chấp.

Việc Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm nhận định việc VietinBank xử lý tài sản đảm bảo không tuân theo trình tự, thủ tục được quy định tại Nghị định số 163/2006/NĐ-CP ngày 29-12-2006 của Chính phủ nhưng không đưa ra được căn cứ chứng minh việc mua bán đó có sự khuất tất, bán không đúng với giá trị thực của tài sản, có khôi phục được tình trạng ban đầu của tài sản hay không mà vẫn tuyên hủy hợp đồng mua tài sản của Công ty Đồng Lực; buộc VietinBank và Công ty Đồng Lực hoàn trả lại cho Công ty Ngọc Quang những tài sản đã mua bán tại các hợp đồng mua bán tài sản là không đúng và không có tính khả thi; bởi vì: theo trình bày của Công ty Đồng Lực thì số tài sản là máy móc, dây chuyền sản xuất đã quá lạc hậu và bị hỏng nên Công ty phải tháo dỡ bán sắt vụn... Mặt khác, khi tuyên bố hợp đồng vô hiệu và buộc các bên trả lại tài sản cho nhau, nhưng không giải quyết hậu quả của hợp đồng vô hiệu là không đúng.

Ngoài ra, việc Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm xác định nguyên đơn là Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - Chi nhánh khu công nghiệp Bình Dương là không chính xác; nguyên đơn trong vụ án này phải là Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam.

Bởi các lẽ trên, căn cứ vào khoản 3 Điều 291, khoản 3 Điều 297, các khoản 1 và 2 Điều 299 của Bộ luật tố tụng dân sự (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011),

QUYẾT ĐỊNH:

1. Hủy Bản án kinh doanh, thương mại phúc thẩm số 89/2010/KDTM-PT ngày 10-6-2010 của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Thành phố Hồ Chí Minh và Bản án kinh doanh, thương mại sơ thẩm số 20/2009/KDTM-ST ngày 30-9-2009 của Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương.

2. Giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.

NỘI DUNG ÁN LỆ

“Tài sản bảo đảm thuộc quyền sử dụng và sở hữu hợp pháp của Công ty Ngọc Quang; hợp đồng được ký kết trên cơ sở tự nguyện; người ký hợp đồng đúng thẩm quyền; hợp đồng đã được Công chứng viên Phòng công chứng số 1 tỉnh Bình Dương chứng nhận. Tài sản bảo đảm là quyền sử dụng 6.012 m² đất tại khu công nghiệp Đồng An đã được thế chấp hợp pháp cho VietinBank theo Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.00034/HĐTC ngày 21-02-2002 như đã nêu trên. Cũng tại Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.00034/HĐTC ngày 21-02-2002 nêu trên, các bên đã xác định rõ: “Tài sản gắn liền với đất đem thế chấp: Toàn bộ tài sản trên lô đất thế chấp (Có hợp đồng thế chấp, cầm cố riêng)”. Sau đó, các bên đã ký Hợp đồng thế chấp tài sản số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003 (tài sản thế chấp gồm: nhà xưởng, kho, văn phòng, nhà bảo vệ, nhà vệ sinh, nhà nghỉ, nhà máy, hệ thống thoát nước, tường rào, đường nội bộ). Như vậy, tài sản bảo đảm theo Hợp đồng thế chấp tài sản số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003 đồng thời cũng là tài sản bảo đảm theo Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.00034/HĐTC ngày 21-02-2002, như vậy hợp đồng thế chấp này là hợp pháp có giá trị pháp lý. Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm cho rằng hợp đồng không phát sinh hiệu lực là không đúng. Do đó, nếu Công ty Ngọc Quang không thanh toán được nợ, thì VietinBank có quyền xử lý tài sản thế chấp theo thỏa thuận của các bên trong các hợp đồng thế chấp (Điều 5 của Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 02.00034/HĐTC ngày 21-02-2002 và Hợp đồng thế chấp tài sản số 03.00148/HĐTC ngày 27-5-2003) và quy định của pháp luật”.

Xin vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký thành viên để tải file 'Dự thảo án lệ số 10'

Án lệ số ……/2017/TANDTC-AL về chuyển nhượng quyền sử dụng đất là di sản thừa kế

Được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua ngày …..tháng….. năm ….. và được công bố theo Quyết định số ……/QĐ-CA ngày …..tháng….. năm ….. của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Nguồn án lệ:

Quyết định giám đốc thẩm số 573/2013/DS-GĐT ngày 16-12-2013 của Toà Dân sự Toà án nhân dân tối cao về vụ án dân sự “tranh chấp thừa kế tài sản” tại tỉnh Vĩnh Phúc giữa nguyên đơn là bà A, bà B, bà C, bà D với bị đơn là ông Đ; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan gồm: bà E, chị G.

Vị trí nội dung án lệ:

Đoạn 2 phần “Xét thấy” của quyết định giám đốc thẩm nêu trên.

Khái quát nội dung của án lệ:

- Tình huống án lệ:

Di sản chia thừa kế là bất động sản đã được chuyển nhượng, các đồng thừa kế biết và không phản đối việc chuyển nhượng, số tiền nhận chuyển nhượng được dùng để lo cuộc sống của các đồng thừa kế, bên nhận chuyển nhượng đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

- Giải pháp pháp lý:

Trường hợp này, diện tích đất đã chuyển nhượng không còn trong khối di sản để chia thừa kế mà thuộc quyền sử dụng của bên nhận chuyển nhượng.

Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ:

Khoản 2 Điều 170, Điều 234, Điều 634, Điều 697 Bộ luật dân sự năm 2005 (tương đương với khoản 2 Điều 222, Điều 223, Điều 612, Điều 500 Bộ luật dân sự năm 2015)

Từ khóa của án lệ:

“Xác lập quyền sở hữu theo thỏa thuận”; “Di sản”; “Di sản thừa kế là bất động sản”; “Đồng thừa kế”; “Chuyển nhượng quyền sử dụng đất”.

NỘI DUNG VỤ ÁN:

Theo đơn khởi kiện ngày 02-4-2011 và các lời khai tiếp theo nguyên đơn bà C, bà B, bà D, bà A trình bày: Bố mẹ nguyên đơn là cụ H và cụ I sinh được 06 người con là: E, B, C, Đ, D, A.

Tài sản chung của cụ H và cụ I là 01 ngôi nhà cấp 4 cùng công trình phụ trên diện tích đất 398m² ở tại khu L, phường M, thành phố N, tỉnh Vĩnh Phúc, nguồn gốc đất do cha ông để lại. Ngày 07-7-1984 cụ H chết (trước khi chết không để lại di chúc) cụ I và ông Đ quản lý và sử dụng nhà đất trên. Năm 1991 cụ I chuyển nhượng cho ông K một phần diện tích đất trên với diện tích đất là 131m², còn lại diện tích 267m², năm 1999 cụ I được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Cụ I muốn cho con gái là bà A một phần diện tích đất của cụ để làm nhà ở vì hoàn cảnh của bà A đi lấy chồng ở xa, chồng chết nên cụ muốn cụ về ở cùng, nhưng ông Đ giữ giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nên cụ I không tách đất cho bà A được. Vì vậy, các bà khởi kiện ra Tòa án buộc ông Đ trả giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho cụ I. Tòa án đã xử buộc ông Đ phải trả giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho cụ I nhưng ông Đ không trả. Vì vậy tháng 3/2010 cụ I đã lập di chúc với nội dung: Để lại cho cho bà A diện tích đất 90m² và toàn bộ cây cối lâm lộc trên diện tích đất có các chiều cạnh: Phía Đông giáp diện tích đất của cụ I, phía Tây giáp nhà ông Khang Nội, phía Nam giáp đường Trung Tâm, phía Bắc giáp nhà anh Thăng Chích. Khi lập di chúc cụ I hoàn toàn minh mẫn khỏe mạnh, có người làm chứng và di chúc đó đã được Ủy ban nhân dân phường M chứng thực. Toàn bộ diện tích 398m² là của cụ I vì khi cụ H chết thì cụ I được toàn quyền sử dụng.

Ngày 19-12-2010 cụ I chết, toàn bộ khối tài sản trên vợ chồng ông Đ vẫn quản lý sử dụng. Nay các nguyên đơn yêu cầu Tòa án giải quyết phân chia di sản thừa kế theo di chúc cụ I để lại cho bà A là 90m², phần còn lại là 177m² đề nghị chia theo pháp luật kỷ phần thừa kế của bà B, bà D, bà C nhường cho bà A sử dụng. Ngoài ra tài sản cấy cối trên đất và phần diện tích đất nông nghiệp của cụ I các nguyên đơn không đề nghị Tòa án giải quyết.

Bị đơn ông Đ do bà G (là vợ) đồng thời là người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan trình bày: Chị xác nhận mối quan hệ bố mẹ, anh chị em trong gia đình, tài sản bố mẹ để lại là diện tích đất 398m² ở tại khu L, phường M, thành phố N, tỉnh Vĩnh Phúc và thời gian bố mẹ chết như các nguyên đơn trình bày là đúng nhưng toàn bộ công trình xây dựng trên đất là do vợ chồng ông bà xây dựng năm 1997. Năm 1991 cụ I tự ý bán 131m² cho ông K không bàn bạc với ông Đ, được bao nhiêu tiền bà sử dụng vào việc gì ông không biết. Đến năm 1999 cụ I được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất với diện tích còn lại là 267,4m², ông K cũng được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã mua của cụ I. Khi cụ I còn sống có lập di chúc hay không anh chị không biết. Nay các chị em trong gia đình khởi kiện yêu cầu chia thừa kế theo di chúc và theo pháp luật, quan điểm của ông Đ không đồng ý vì bố mẹ ông chỉ có một mình ông là con trai nên ông sử dụng để ở và thờ cúng tổ tiên, không đồng ý phân chia thừa kế. Ngoài ra cụ I còn có diện tích đất nông nghiệp nhưng ông Đ không đề nghị phân chia thừa kế.

Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan bà E trình bày: Bà xác nhận mối quan hệ bộ mẹ, anh chị em trong gia đình, tài sản bố mẹ để lại diện tích đất 398m² ở tại khu L, phường M, thành phố N, tỉnh Vĩnh Phúc và thời gian bố mẹ chết như các nguyên đơn trình bày là đúng. Đến năm 1991 mẹ bà chuyển nhượng cho ông K diện tích 131m² khi chuyển nhượng các bà đều biết việc này nhưng số tiền bao nhiêu bà không biết, chỉ biết mẹ bà đã dùng số tiền đó để trang trải nợ nần và nuôi các con. Còn lại diện tích 267,4m² đến năm 1999 mẹ bà đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên Phùng Thị I mà hiện nay ông Đ đang sử dụng quản lý. Khi mẹ bà còn sống có lập di chúc hay không bà không biết nay các bà B, bà D, bà A, bà C yêu cầu chia di sản thừa kế diện tích đất trên bà không đồng ý vì bố mẹ bà chỉ có ông Đ là con trai nên phải để ông Đ ở và thờ cúng. Nếu Tòa án giải quyết phân chia thừa kế theo pháp luật kỷ phần thừa kế của bà, bà không nhận mà nhường cho ông Đ được hưởng.

Với nội dung vụ án như trên;

Tại bản án dân sự sơ thẩm số 11/2011/DSST ngày 04-10-2011 Tòa án nhân dân thành phố Vĩnh Yên quyết định:

- Chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của bà A, buộc ông Đ phải có trách nhiệm thanh toán cho bà A tổng số tiền là 340.000.000đ (trị gía 68m² đất). Giao ông Đ được sử dụng diện tích đất 68m² tại tờ bản đồ số 32, số thửa 81 ở khu phố khu L, phường M, thành phố N, tỉnh Vĩnh Phúc (có tứ cận).

- Không chấp nhận yêu cầu của bà B, bà C, bà D khởi kiện chia thừa kế tài sản của cụ I theo pháp luật.

Ngoài ra Tòa án cấp sơ thẩm còn quyết định về án phí, quyền kháng cáo của các đương sự.

Sau khi xét xử sơ thẩm, ngày 18-01-2011 các nguyên đơn bà B, bà C, bà D, bà A kháng cáo không đồng ý với quyết định của bản án sơ thẩm, đề nghị Tòa án chia thừa kế theo di chúc và theo pháp luật.

Tại bản án dân sự phúc thẩm số 06/2012/DSPT ngày 23-2-2012 của Tòa án nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc quyết định: sửa bản án dân sự sơ thẩm số 11/2011/DSST ngày 4-10-2011 của Tòa án nhân dân thành phố Vĩnh Yên.

- Chấp nhận yêu cầu chia thừa kế của bà B, bà C, bà D, bà A

- Giao cho ông Đ và người đại diện theo pháp luật của ông Đ là bà G diện tích 267,4m², trị giá 1.337.000.000đồng số thửa 81, tờ bản đồ số 32 ở khu phố L, phường M, thành phố N, tỉnh Vĩnh Phúc

- Ông Đ và người đại diện theo pháp luật của Ông Đ là bà G có trách nhiệm thanh toán trị giá phần thừa kế cho bà A là 982.200.000đồng

Kể từ ngày bà A có đơn yêu cầu thi hành án nếu ông Đ và người đại diện theo pháp luật của ông Đ là bà G không thanh toán số tiền trên thì hàng tháng ông Đ, bà G còn phải chịu lãi theo mức lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định tương ứng với thời gian chưa thi hành án.

Ngoài ra, Tòa án cấp phúc thẩm còn quyết định về án phí.

Sau khi xét xử phúc thẩm bà G, ông Đ có đơn yêu cầu xem xét lại bản án dân sự phúc thẩm nêu trên của Tòa án nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc.

Tại Quyết định số 131/QĐ-KNGĐT-V5 ngày 12-11-2013 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đối với bản án dân sự phúc thẩm số 06/2012/DSPT ngày 23-2-2012 của Tòa án nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc; với nhận định: Tòa án cấp phúc thẩm không đưa diện tích đất cụ I đã bán cho ông K vào khối tài sản để chia là có căn cứ. Tòa án cấp sơ thẩm xác định di sản là tổng diện tích đất 398m² (bao gồm cả phần đất đã bán cho ông K) để chia là không đúng.

Tuy nhiên, diện tích 267m² đất đứng tên cụ I phải được xác định là tài sản chung của vợ chồng cụ H và cụ I chưa chia. Cụ I chỉ có quyền định đoạt ½ diện tích đất trong tổng diện tích 267m² đất chung của vợ chồng bà là 133,5m² – 90m² (đã cho bà A) còn lại là 43,5m² được chia cho 5 thừa kế.

Đối với ½ diện tích đất trong tổng diện tích 267m² đất chung của vợ chồng là phần di sản của cụ H để lại nay đã hết thời hiệu chia thừa kế, ông Đ đang quản lý thì được tiếp tục quản lý. Tòa án cấp phúc thẩm xác định toàn bộ diện tích 267m² đất là di sản của cụ I để chia theo di chúc cho bà A 90m² đất và phần đất còn lại 177,4m² chia theo pháp luật cho 5 kỷ phần là không đúng.

Tại phiên tòa giám đốc thẩm, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao giữ nguyên nội dung kháng nghị của Viện trưởng, đề nghị hội đồng xét xử chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng.

Hội đồng giám đốc thẩm Toà Dân sự Toà án nhân dân tối cao nhận định

Căn cứ vào các tài liệu có trong hồ sơ vụ án, thì diện tích 398m² đất tòa lạc tại khu phố L, phường M, thành phố N, tỉnh Vĩnh Phúc có nguồn gốc là tài sản chung vợ chồng cụ H và cụ I. Cụ H và cụ I có 06 người con chung là bà A, bà B, bà C, bà D, ông Đ, bà E. Ngày 07-7-1984 cụ H chết không để lại di chúc, cụ I và ông Đ quản lý và sử dụng nhà đất trên.

  Năm 1991, cụ I chuyển nhượng cho ông K diện tích 131m² trong tổng diện tích 398m² của thửa đất trên; phần diện tích đất còn lại của thửa đất là 267,4m². Năm 1999 cụ I đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, diện tích 267,4m², cụ I cùng vợ chồng ông Đ vẫn quản lý sử dụng nhà đất này. Việc cụ I chuyển nhượng đất cho ông K các con cụ I đều biết, nhưng không ai có ý kiến phản đối gì, các con của cụ I có lời khai cụ I bán đất để lo cuộc sống của cụ và các con. Nay ông K cũng đã được cơ quan nhà nước cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Vì vậy, có cơ sở để xác định các con cụ I đã đồng ý để cụ I chuyển nhượng diện tích 131m² nêu trên cho ông K. Tòa án cấp phúc thẩm không đưa diện tích đất cụ I đã bán cho ông K vào khối tài sản để chia là có căn cứ. Tòa án cấp sơ thẩm xác định di sản là tổng diện tích đất 398m² (bao gồm cả phần đất đã bán cho ông K) để chia là không đúng.

  Ngày 19-12-2010 cụ I chết, trước khi chết cụ đã để lại di chúc lập ngày 05-3-2009 có nội dung để lại cho bà A (con gái cụ I) diện tích 90m² đất trong tổng diện tích 267m² đất trên, di chúc có chứng thực của Ủy ban nhân dân phường M ngày 7-3-2009. Tuy di chúc được lập và chứng thực không cùng ngày qua ý kiến của Ủy ban nhân dân phường và lời khai của những người làm chứng trong di chúc thì có căn cứ để xác định cụ I lập di chúc khi còn minh mẫn và nội dung di chúc theo ý nguyện của cụ I nên Tòa án hai cấp chấp nhận di chúc là có lý, có tình.

  Tuy nhiên, diện tích 267m² đất đứng tên cụ I, nhưng được hình thành trong thời gian hôn nhân nên phải được xác định là tài sản chung của vợ chồng cụ H và cụ I chưa chia. Cụ I chỉ có quyền định đoạt ½ diện tích đất trong tổng diện tích 267m² đất chung của vợ chồng cụ. Do đó, phần di sản của cụ I để lại là ½ khối tài sản (133,5m²) được chia theo di chúc cho bà A (con gái cụ I) là 90m², còn lại là 43,5m² được chia cho 5 kỷ phần còn lại (trong đó bà E nhường kỷ phần thừa kế cho ông Đ, bà B, bà C, bà D nhường kỷ phần cho bà A). Đối với ½ diện tích đất trong tổng diện tích 267m² đất chung của vợ chồng là phần di sản của cụ H để lại nay đã hết thời hiệu chia thừa kế, ông Đ là một trong các thừa kế không đồng ý chia, theo quy định tại tiểu mục 2.4 mục 2 phần I của Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10-8-2004 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thì không đủ điều kiện để chia tài sản chung nên phần diện tích đất này ai đang quản lý, sử dụng thì được tiếp tục quản lý, sử dụng.

  Tòa án cấp phúc thẩm xác định toàn bộ diện tích 267m² đất là di sản của cụ I để chia theo di chúc cho bà A 90m² đất và phần đất còn lại 177,4m² chia theo pháp luật cho 5 kỷ phần là không đúng.

  Ngoài ra, ông Đ không kháng cáo nhưng Tòa án lại tuyên ông Đ phải chịu 200.000đồng án phí phúc thẩm. Bà B, bà C, bà D tự nguyện nhường kỷ phần của các bà cho bà A và được Tòa chấp nhận, bà A là hộ nghèo được miễn toàn bộ án phí nhưng Tòa cấp phúc thẩm không tuyên trả lại tiền tạm ứng án phí sơ thẩm cho bà B, bà C, bà D đều là không đúng. Vì vậy, kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao là có căn cứ chấp nhận.

  Bởi các lẽ trên, căn cứ vào khoản 2 Điều 291, khoản 3 Điều 297 và Điều 299 của Bộ luật tố tụng dân sự;

QUYẾT ĐỊNH:

  Hủy toàn bộ bản án dân sự phúc thẩm số 06/2012/DSPT ngày 23-02-2012 của Tòa án nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc và bản án dân sự sơ thẩm số 11/2011/DS-ST ngày 04-10-2011 của Tòa án nhân dân thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc về vụ án “tranh chấp thừa kế tài sản” giữa nguyên đơn là bà B, bà C, bà D, bà A với bị đơn là ông Đ và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là bà E, bà G.

  Giao hồ sơ cho Tòa án nhân dân thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc xét xử sơ thẩm lại theo quy định của pháp luật.

NỘI DUNG ÁN LỆ

“Năm 1991, cụ I chuyển nhượng cho ông K diện tích 131m² trong tổng diện tích 398m² của thửa đất trên; phần diện tích đất còn lại của thửa đất là 267,4m². Năm 1999 cụ I đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, diện tích 267,4m², cụ I cùng vợ chồng ông Đ vẫn quản lý sử dụng nhà đất này. Việc cụ I chuyển nhượng đất cho ông K các con cụ I đều biết, nhưng không ai có ý kiến phản đối gì, các con của cụ I có lời khai cụ I bán đất để lo cuộc sống của cụ và các con. Nay ông K cũng đã được cơ quan nhà nước cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Vì vậy, có cơ sở để xác định các con cụ I đã đồng ý để cụ I chuyển nhượng diện tích 131m² nêu trên cho ông K. Tòa án cấp phúc thẩm không đưa diện tích đất cụ I đã bán cho ông K vào khối tài sản để chia là có căn cứ. Tòa án cấp sơ thẩm xác định di sản là tổng diện tích đất 398m² (bao gồm cả phần đất đã bán cho ông K) để chia là không đúng”.

Án lệ số .../..../AL về chuyển đổi quyền sử dụng đất thực tế

Được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua ngày ... tháng ... năm … và được công bố theo Quyết định số .../QĐ-CA ngày ... tháng ... năm ... của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Nguồn án lệ:

Quyết định giám đốc thẩm số 394/2012/DS-GĐT ngày 23-8-2012 của Hội đồng giám đốc thẩm Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao về vụ án “Tranh chấp hợp đồng đổi đất” tại thành phố Hà Nội giữa nguyên đơn là bà A và bị đơn là ông B; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan bà C, anh D, chị Đ, chị E, anh G, chị H, chị L, anh M, chị N, anh O, bà P.

Vị trí nội dung án lệ:

Đoạn 1, 2 phần “Xét thấy” của quyết định giám đốc thẩm nêu trên.

Khái quát nội dung của án lệ:

- Tình huống án lệ:

Hai bên thỏa thuận miệng với nhau về việc chuyển đổi quyền sử dụng đất trên cơ sở tự nguyện; đã đăng ký, kê khai diện tích đất đã đổi và được ghi nhận tại Sổ địa chính; đã trực tiếp canh tác, sử dụng ổn định, liên tục, lâu dài.

- Giải pháp pháp lý:

Trong trường hợp này phải xác định việc chuyển đổi quyền sử dụng đất là thực tế để công nhận các đương sự có quyền sử dụng diện tích đất đã đổi.

Quy định của pháp luật có liên quan đến án lệ:

- Điều 16 Luật đất đai năm 1987.

- Khoản 2 Điều 170 Bộ luật dân sự năm 2005

Từ khóa của án lệ:

“Chuyển đổi quyền sử dụng đất thực tế”; “Công nhận quyền sử dụng đất”

NỘI DUNG VỤ ÁN

Theo đơn khởi kiện đề ngày 02-5-2006 và các lời khai khác trong quá trình giải quyết vụ án bà A - trình bày:

Năm 1962, gia đình bà A được chia 517m2 thuộc thửa số 28 tờ bản đồ số 4 tại khu vực K là loại đất 5% để canh tác. Mảnh đất này cạnh nhà ông ông B (bị đơn). Theo bản đồ năm 1987, mảnh đất này thuộc 02 thửa 158 và 159. Đầu năm 1992, gia đình ông B có đề nghị bà A tạm thời đổi mảnh đất 5% lấy mảnh đất được chia theo khoán 10 có diện tích 540m2 tại khu vực cánh đồng T của gia đình bà A để tiện việc canh tác. Hai bên thỏa thuận miệng, không lập giấy tờ, đổi tạm thời khi nào cần thì báo trước 1 tuần sẽ đổi lại. Đến năm 1994, do nhu cầu sản xuất gia đình bà A yêu cầu đổi trả lại đất nhưng gia đình ông B không đồng ý. Bà A có khiếu nại xã và huyện nhưng không được giải quyết dứt điểm. Do đó, bà A đề nghị Tòa án buộc gia đình ông B phải trả lại đất cho gia đình bà theo đúng quy định của pháp luật.

Bị đơn là ông B trình bày:

Theo chính sách khoán 10, HTX ĐT triển khai gia đất cho các hộ gia đình vào đầu năm 1991. Quá trình thực hiện chủ trương này, HTX có hướng dẫn để các hộ gia đình đổi đất cho nhau. Khoảng tháng 2 năm 1992 gia đình ông B và gia đình bà A thỏa thuận miệng với nhau đổi đất như trình bày của nguyên đơn. Sau khi đổi đất, ông B đã cải tạo thành ao và có chuyển hơn 10 ngôi mộ về nghĩa trang của thôn. Tháng 5-1994, có chủ trương kê khai đất canh tác của từng hộ gia đình theo Luật đất đai năm 1993 để vào Sổ địa bộ thuế của từng gia đình. Lúc đó, bà A đã kê khai đất được đổi tại khu T, ông B đã kê khai đất đổi của gia đình bà A cùng với diện tích gia đình ông B đang sử dụng. Cuối năm 1994, HTX ĐT có văn bản giao đất cho các hộ, văn bản giao đất ghi gia đình ông B và bà A đổi đất cho nhau. Gia đình ông B đã trực tiếp canh tác từ năm 1992 cho đến nay. Vì vậy, ông B không chấp nhận yêu cầu đòi đổi lại đất của nguyên đơn.

Người liên quan NLQ11 trình bày: Nguồn gốc đất tại K là của bố mẹ bà được cấp từ 1962. Sau khi bố mất thì đất này đứng tên anh là ông A. Năm 1990, 1991 có chia tách cho bà 100m2. Việc bà A đổi toàn bộ đất cho ông B là không đúng, nay bà yêu cầu đòi lại.

Tại bản án sơ thẩm số 17/2008/DSST ngày 20-8-2008, TAND quận Hoàng Mai quyết định: “1. Tuyên bố giao dịch dân sự đổi đất sản xuất nông nghiệp miệng giữa đất 5% và đất khoán 10 được xác lập giữa hộ gia đình bà A và hộ gia đình ông B tháng 2 năm 1992 là vô hiệu.

Buộc hộ gia đình ông B phải trả lại cho hộ gia đình bà A đất 5% có diện tích 517m2 thửa số 28 tờ bản đồ số 4, bản đồ địa chính năm 1990 tại khu K nay là tổ 33 phường L - quận M - Hà Nội.

Buộc hộ gia đình bà A phải trả lại cho hộ gia đình ông B đất khoán 10, diện tích 540m2 là một phần của thửa số 80 tờ bản đồ số 42-A2 (gọi tắt là tờ số 2) bản đồ địa chính lập năm 1994 tại khu T - phường L - quận M- thành phố Hà Nội.

2. Buộc bà A phải thanh toán tiền công tồn tạo đất bao gồm đào ao, tôn nền, cây trồng trên đất, tiền chuyển mồ mả tổng cộng là 112.817.000đ(một trăm mười hai triệu tám trăm mười bảy nghìn đồng) trả cho ông B.

3. Buộc anh D, chị Đ phải dỡ bỏ toàn bộ diện tích nhà cấp bốn xây thô là 75,28m2 xây trên diện tích đất 517m2 thuộc thửa đất số 28 tờ bản đồ số 4, bản đồ địa chính năm 1990 để trả lại đất cho hộ gia đình bà A. Ạnh D, chị Đ không được đền bù diện tích nhà bị dỡ bỏ.

Ông B kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm.

Tại bản án phúc thẩm số 111/2008/DSPT ngày 27-11-2008, Toà án thành phố Hà Nội quyết định: giữ nguyên bản án sơ thẩm.

Ngoài ra, Tòa án cấp phúc thẩm còn quyết định về án phí.

Sau khi xét xử phúc thẩm, ông B có đơn khiếu nại đối với bản án dân sự phúc thẩm nêu trên.

Tại Quyết định số 482/2011/KN-DS ngày 02-8-2011, Chánh án TANDTC kháng nghị đối với bản án dân sự phúc thẩm nêu trên; đề nghị Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm hủy bản án dân sự phúc thẩm và hủy bản án dân sự sơ thẩm; giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai Xét xử lại theo đúng quy định của pháp luật.

Tại phiên tòa hôm nay, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao nhất trí với nội dung kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Hội đồng giám đốc thẩm Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao nhận định:

Sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án và sau khi thảo luận, Hội đồng xét xử Tòa dân sự nhất trí với nội dung kháng nghị nêu: có cơ sở để xác định việc đổi đất giữa các bên là trên cơ sở tự nguyện, xuất phát từ nhu cầu sử dụng canh tác của các bên. Sau khi đổi đất, hai bên đã đăng ký, kê khai, được ghi nhận tại Sổ địa chính đối với diện tích đất đổi và trực tiếp canh tác, sử dụng ổn định, liên tục từ năm 1992 cho đến nay, quá trình sử dụng đất ông B đã di chuyển các ngôi mộ trên đất, cải tạo một phần thành áo cá.

Trong thực tế việc đổi đất có từ khoảng tháng 2-1992, tuy nhiên các chứng cứ có trong hồ sơ thể hiện các bên tiến hành làm thủ tục đăng ký, kê khai các diện tích đất đã đổi tại chính quyền địa phương từ năm 1994, các thủ tục khác như giao giấy tờ đất, kê khai tính thuế cũng từ năm 1994. Trong trường hợp này, lẽ ra phải công nhận việc đổi đất là thực tế để công nhận các đương sự có quyền sử dụng diện tích đất đã đổi mới đúng và phù hợp với thực tế. Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm căn cứ vào lời khai của bà A để xác định các đương sự đổi đất tạm thời, từ đó xác định việc đổi đất là trái pháp luật để hủy giao dịch đổi đất buộc các bên dỡ nhà giao trả đất cho nhau là không chính xác, gây xáo trộn không cần thiết việc sử dụng đất của các đương sự.

Bởi các lẽ trên;

Căn cứ vào khoản 2 Điều 291, khoản 3 Điều 297 và Điều 299 của Bộ luật tố tụng dân sự;

QUYẾT ĐỊNH:

Hủy toàn bộ bản án dân sự phúc thẩm số 111/2008/DSPT ngày 27-11-2008 của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội và huỷ Bản án dân sự sơ thẩm số 17/2008/DSST ngày 20-8-2008 của Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội về vụ án “tranh chấp hợp đồng đổi đất” giữa nguyên đơn là bà A với bị đơn là ông B.

Giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.

NỘI DUNG ÁN LỆ

“Sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án và sau khi thảo luận, Hội đồng xét xử Tòa dân sự nhất trí với nội dung kháng nghị nêu: có cơ sở để xác định việc đổi đất giữa các bên là trên cơ sở tự nguyện, xuất phát từ nhu cầu sử dụng canh tác của các bên. Sau khi đổi đất, hai bên đã đăng ký, kê khai, được ghi nhận tại Sổ địa chính đối với diện tích đất đổi và trực tiếp canh tác, sử dụng ổn định, liên tục từ năm 1992 cho đến nay, quá trình sử dụng đất ông B đã di chuyển các ngôi mộ trên đất, cải tạo một phần thành áo cá.

Trong thực tế việc đổi đất có từ khoảng tháng 2-1992, tuy nhiên các chứng cứ có trong hồ sơ thể hiện các bên tiến hành làm thủ tục đăng ký, kê khai các diện tích đất đã đổi tại chính quyền địa phương từ năm 1994, các thủ tục khác như giao giấy tờ đất, kê khai tính thuế cũng từ năm 1994. Trong trường hợp này, lẽ ra phải công nhận việc đổi đất là thực tế để công nhận các đương sự có quyền sử dụng diện tích đất đã đổi mới đúng và phù hợp với thực tế. Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm căn cứ vào lời khai của bà A để xác định các đương sự đổi đất tạm thời, từ đó xác định việc đổi đất là trái pháp luật để hủy giao dịch đổi đất buộc các bên dỡ nhà giao trả đất cho nhau là không chính xác, gây xáo trộn không cần thiết việc sử dụng đất của các đương sự”.

Án lệ số ……/2017/TANDTC-AL về giải quyết trường hợp lấn chiếm đất giáp ranh

Được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua ngày …..tháng….. năm ….. và được công bố theo Quyết định số ……/QĐ-CA ngày …..tháng….. năm ….. của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Nguồn án lệ:

Quyết định giám đốc thẩm số 363/2014/DS-GĐT ngày 16-9-2014 của Toà Dân sự Toà án nhân dân tối cao về vụ án dân sự “tranh chấp quyền sử dụng đất giáp ranh” tại tỉnh Bạc Liêu giữa nguyên đơn là cụ A (đại diện theo uỷ quyền là bà C) với bị đơn là bà B (đại diện theo uỷ quyền là chị D); người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan gồm: bà C, chị D, anh E.

Vị trí nội dung án lệ:

Đoạn 4,5, 6 phần “Xét thấy” của quyết định giám đốc thẩm nêu trên.

Khái quát nội dung của án lệ:

- Tình huống án lệ:

Đất đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bị lấn chiếm phần diện tích giáp ranh. Người lấn chiếm đất đã xây dựng nhà kiên cố không thể tháo dỡ.

- Giải pháp pháp lý:

Trường hợp này, người lấn chiếm đất nếu chưa xây dựng nhà kiên cố thì phải trả lại phần đất đã lấn chiếm; đối với phần đất lấn chiếm đã xây dựng nhà kiên cố không thể tháo dỡ thì phải trả lại bằng giá trị theo giá thị trường tại thời điểm xét xử sơ thẩm.

Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ:

Khoản 26 Điều 4, Khoản 5 Điều 105 Luật đất đai năm 2003 (tương đương khoản 24 Điều 4, khoản 5 Điều 166 Luật đất đai 2013)

Các Điều 265, Điều 266, Điều 267, Điều 268 Bộ luật dân sự năm 2005 (tương đương Điều 175, Điều 176 Bộ luật dân sự năm 2015).

Điểm b mục II Thông tư liên tịch số 01/TTLT ngày 19-6-1997 của Bộ Tư pháp- Bộ Tài chính- Tòa án nhân dân tối cao – Viện kiểm sát nhân dân tối cao hướng dẫn việc xét xử và thi hành án về tài sản

Từ khóa của án lệ:

  “Tranh chấp đất đai”; “Ranh giới giữa các bất động sản”; “Tuyên trả theo giá thị trường tại thời điểm xét xử sơ thẩm”.

NỘI DUNG VỤ ÁN:

Đại diện theo uỷ quyền của nguyên đơn và cũng là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan bà C trình bày: Năm 1998 cụ A được Uỷ ban nhân dân thị xã xét hoàn cảnh khó khăn về nhà ở nên cấp cho cụ 15.000.000đồng để cất nhà tình nghĩa nhưng cụ không có đất nên con cụ tên C có nhượng lại cho cụ một phần đất có chiều ngang 6,25m x dài 40m diện tích chung là 250m² tại đường nội bộ khu 30 căn thuộc khóm G, phường H, thành phố I, tỉnh Bạc Liêu để cụ cất nhà ở. Vị trí thửa đất về hướng Đông giáp phần đất còn lại của bà C, phía tây giáp với đất của bà B. Sau đó cụ cất nhà tình nghĩa trên phần đất mà cụ nhượng lại của bà C ngang 01m, chiều dài hết đất; chừa một phần đất trống cặp đất bà B ngang 1,5m, dài 30,5m. Bà B cho con là D cất nhà và làm hàng rào phía trước lấn sang đất của cụ A diện tích ngang trước 1,25m, ngang sau 0,9m, chiều dài 40m. Vì vậy, cụ uỷ quyền cho con cụ là C yêu cầu bà B và chị D phải tháo dỡ nhà và hàng rào để trả lại cho cụ A quyền sử dụng diện tích đất đã lấn chiếm ngang trước 1,25m, ngang sau 0,9m, chiều dài 40m.

Bị đơn là bà B trình bày: Năm 1993 bà có chuyển nhượng phần đất và nhà hiện tại bà đang ở là của ông Trịnh Hoàng Nhất Lang, đất có chiều ngang là 12,5m, chiều dài 40m. Đất này đã được Nhà nước quản lý do Uỷ ban nhân dân thị xã I cấp cho ông Nhất Lang. Tuy nhiên, đến nay bà vẫn chưa chuyển tên quyền sử dụng đất này cho bà. Trong thời gian sử dụng đất giữa bà với bà C không tranh chấp về ranh đất. Lúc bà C cho cụ A đất cất nhà tình nghĩa, bà C có mời cán bộ địa chính đến cắm mốc làm ranh và hiện nay ranh đất này vẫn còn. Bà xác định khi cụ A cất nhà đã cất đất sát ranh đất của bà C, không có lấn ranh đất.

Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan:

Chị D trình bày: Ranh đất phía mẹ chị và bà C liền kề với hàng dâm bụt, về phần đất bà C có một con đường từ trước lộ ra sau hậu đất. Khi bà C cất nhà, bà C san lấp con mương và cắm cột mốc làm ranh tại hàng dâm bụt, nên phần đất còn lại bên này cột mốc là thuộc quyền sử dụng của mẹ chị. Năm 1995 chị có cất một căn nhà cây lá địa phương trên đất thuộc quyền sử dụng của mẹ chị, chị có chừa ra 0,2m là đất thuộc quyền sử dụng của mẹ chị mới đến ranh đất của bà C. Đến năm 2005 chị cất lại nhà có xê dịch về phía đất của cụ A 0,2m nhưng vẫn nằm trên phần đất thuộc quyền sử dụng của mẹ chị không có lấn ranh đất của bà C. Chị D không đồng ý tháo dỡ nhà và hàng rào để trả lại cho cụ A quyền sử dụng diện tích đất đã lấn chiếm ngang trước 1,25m, ngang sau 0,9m, chiều dài 40m.

Anh E trình bày: Năm 1994 anh có sang nhượng lại của vợ chồng ông Huỳnh Quốc Thắng và bà Nguyễn Ngọc Ẩn diện tích đất nền ngang 13m x dài 40m và phần đất ao ngang 08m, dài 40m tại khóm G, phường H, thành phố I, tỉnh Bạc Liêu, cặp ranh đất với mẹ anh là bà B. Trước đây anh có cho mẹ anh làm hàng rào B40 nhờ qua đất của anh theo chiều ngang 1,8m. Hiện nay mẹ anh đã trả lại diện tích đất đã mượn và ranh giới đất giữa anh và mẹ anh là bờ tường xây cao 0,4 là đúng thực tế hiện trạng sử dụng đất hiện nay, chứ không phải là hàng rào lưới B40 cũ. Anh và mẹ anh không có tranh chấp gì về mảnh đất nên không yêu cầu xem xét giải quyết.

Tại bản án dân sự sơ thẩm số 54/2009/DSST ngày 22-9-2009, Toà án nhân dân thị xã Bạc Liêu (nay là thành phố Bạc Liêu), tỉnh Bạc Liêu quyết định:

Chấp nhận một phần yêu cầu của cụ A.

Buộc bà B phải có trách nhiệm bồi hoàn cho cụ A số tiền 2.025.000 đồng do đã chiếm dụng 5,4m² đất giáp ranh với cụ A tại khóm G, phường H, thành phố I, tỉnh Bạc Liêu (ranh giới đất giữa cụ A với bà B là đầu hàng rào cọc sắt lưới B40 giáp đường đi chung ngăn cách trước nhà cụ A và nhà chị D kéo dài cặp mé ngoài tường nhà chị D ra thẳng ao đìa phía sau hậu đủ số đo 40m).

Bác yêu cầu của cụ A đòi bà B phải trả lại đất lấn chiếm với diện tích 43m².

Ngoài ra, Toà án cấp sơ thẩm còn quyết định về án phí và quyền kháng cáo của các đương sự.

Ngày 24-9-2009 bà C kháng cáo không đồng ý với bản án sơ thẩm nêu trên.

Tại bản án dân sự phúc thẩm số 104/2011/DSPT ngày 23-9-2011, Toà án nhân dân tỉnh Bạc Liêu quyết định:

Chấp nhận một phần kháng cáo của cụ A (đại diện theo uỷ quyền bà C). Sửa bản án dân sự sơ thẩm số 54/2009/DSST ngày 22-9-2009 của Toà án nhân dân thị xã Bạc Liêu (nay là thành phố Bạc Liêu), tỉnh Bạc Liêu.

Chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của cụ A (đại diện theo uỷ quyền bà C) kiện đòi bà B quyền sử dụng đất giáp ranh.

Buộc bà B phải có nghĩa vụ hoàn trả giá trị quyền sử dụng 52m² đất giáp ranh cho cụ A với số tiền 19.500.000đồng, bà C đại diện nhận.

Kiến nghị Uỷ ban nhân dân có thẩm quyền điều chỉnh cắt diện tích trong giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của bà C chuyển sang quyền sử dụng đất bà B ngang 1,30m, dài 40m (diện tích ngang 1,3m, dài 40m hiện chị D (con bà B) đang sử dụng).

Chi phí đo đạc đất tranh chấp 04 lần là 1.150.000đồng, bà B phải chịu. Bà B đã dự nộp 300.000đồng, bà C đã dự nộp 850.000đồng; buộc bà B hoàn trả lại cho bà C 850.000đồng.

Ngoài ra, Toà án cấp phúc thẩm còn quyết định về nghĩa vụ nộp án phí.

Sau khi xét xử phúc thẩm, bà C đại diện theo uỷ quyền của cụ A có đơn đề nghị xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm.

Tại Quyết định kháng nghị số 250/2011/KN-DS ngày 23-7-2011, Chánh án Toà án nhân dân tối cao kháng nghị đối với bản án dân sự phúc thẩm số 104/2011/DSPT ngày 23-9-2011 của Toà án nhân dân tỉnh Bạc Liêu.

Tại phiên toà giám đốc thẩm ngày 16-9-2014, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị Hội đồng Giám đốc thẩm chấp nhận Quyết định kháng nghị của Chánh án Toà án nhân dân tối cao.

Sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án, Quyết định kháng nghị của Chánh án Toà án nhân dân tối cao, ý kiến của Kiểm sát viên và sau khi thảo luận,

Hội đồng giám đốc thẩm Toà Dân sự Toà án nhân dân tối cao nhận định:

Theo các tài liệu có trong hồ sơ vụ án thể hiện: Theo nguyên đơn cụ A và người đại diện theo ủy quyền thì năm 1998 cụ được Ủy ban nhân dân tỉnh Bạc Liêu xét điều kiện hoàn cảnh khó khăn về nhà ở nên đã cấp cho cụ A 15.000.000đồng để cất nhà tình nghĩa. Do cụ không có đất để làm nhà nên con gái cụ là bà C có nhượng lại cho cụ một phần đất có chiều ngang 6,25m; chiều dài 40m; diện tích là 250m² tại đường nội bộ khu 30 căn thuộc khóm G, phường H, thành phố I, tỉnh Bạc Liêu để cất nhà ở. Cụ cất nhà có chiều ngang là 4m, cách ranh giới đất nhà bà B là 1,25m. Nhưng sau đó bà B đã cho con gái là chị D cất nhà và làm hàng rào lấn phần đất theo chiều ngang của cụ là 1,25m. Nay cụ yêu cầu bà B và chị D phải tháo dỡ nhà và hàng rào để trả lại đất cho cụ (ngang 1,25m; dài 40m).

  Bị đơn bà B trình bày: Năm 1993 bà có chuyển nhượng phần đất có chiều ngang là 12,5m, chiều dài 40m của ông K. Trong quá trình sử dụng đất giữa bà và bà C (con cụ A) thì không có tranh chấp về ranh giới đất. Khi cụ A và bà C cất nhà thì đã cất sát đến ranh giới của bà C. Bà và con bà là chị D không lấn chiếm của bà C, nên bà không đồng ý theo yêu cầu của bà C.

  Như vậy, lời khai của các bên là mâu thuẫn với nhau, nhưng theo các tài liệu có trong hồ sơ vụ án và thu thập các chứng cứ thấy:

  Phần đất cụ A làm nhà là của bà C (con cụ A) được Ủy ban nhân dân thị xã I cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất từ năm 1993 có chiều ngang 12,5m, nhưng hiện nay theo các tài liệu đo đạc thì chiều ngang đất của bà C còn thiếu 1,30m; chiều ngang đất của anh E thiếu 0,20m (nhưng phần đất của anh E giáp với con hẻm xi măng còn dư chiều ngang 1,65m).

  Tòa án cấp phúc thẩm xác định anh E sử dụng đất đã chừa ra 1,65m giáp với lộ xi măng và lấn sang phần đất của bà B, còn bà B lấn sang phần đất của bà C dẫn đến bà C thiếu chiều ngang đất là 1,30m là đúng.

  Việc lấn chiếm đất của người khác cần phải buộc trả lại mới đúng. Tuy nhiên trong vụ án này cần phải xác định rõ phần đất nào có thể trả lại cho cụ A và bà C thì buộc bà B phải trả lại. Còn phần đất nào đã xây dựng nhà kiên cố không thể tháo dỡ trả lại được thì mới buộc trả lại bằng giá trị. Trong trường hợp buộc trả bằng giá trị thì phải xác định theo giá thị trường tại thời điểm xét xử.

  Việc Tòa án cấp phúc thẩm không tính giá trị theo giá thị trường, mà lại xác định theo khung giá đất của Ủy ban nhân dân tỉnh năm 2008 để làm căn cứ xác định giá trị quyền sử dụng đất là sai và gây thiệt hại đến quyền lợi của cụ A và bà C.

  Bởi các lẽ trên;

  Căn cứ vào khoản 2 Điều 291, khoản 3 Điều 297 và khoản 1, 2 Điều 299 Bộ luật tố tụng dân sự đã được sửa đổi, bổ sung theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự.

QUYẾT ĐỊNH:

  - Chấp nhận Quyết định kháng nghị số 250/2014/KN-DS ngày 23/7/2014 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

  - Hủy bản án dân sự phúc thẩm số 104/2011/DSPT ngày 23-9-2011 của Tòa án nhân dân tỉnh Bạc Liêu và hủy bản án dân sự sơ thẩm số 54/2009/DSST ngày 22-9-2009 của Tòa án nhân dân thị xã Bạc Liêu (nay là thành phố Bạc Liêu), tỉnh Bạc Liêu về vụ án “tranh chấp quyền sử dụng đất giáp ranh” giữa nguyên đơn là cụ A với bị đơn là bà B; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan: 03 người.

  - Giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân thị xã Bạc Liêu (nay là thành phố Bạc Liêu), tỉnh Bạc Liêu xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định pháp luật.

NỘI DUNG ÁN LỆ

“Phần đất cụ A làm nhà là của bà C (con cụ A) được Ủy ban nhân dân thị xã I cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất từ năm 1993 có chiều ngang 12,5m, nhưng hiện nay theo các tài liệu đo đạc thì chiều ngang đất của bà C còn thiếu 1,30m; chiều ngang đất của anh E thiếu 0,20m (nhưng phần đất của anh E giáp với con hẻm xi măng còn dư chiều ngang 1,65m).

  Tòa án cấp phúc thẩm xác định anh E sử dụng đất đã chừa ra 1,65m giáp với lộ xi măng và lấn sang phần đất của bà B, còn bà B lấn sang phần đất của bà C dẫn đến bà C thiếu chiều ngang đất là 1,30m là đúng.

Việc lấn chiếm đất của người khác cần phải buộc trả lại mới đúng. Tuy nhiên trong vụ án này cần phải xác định rõ phần đất nào có thể trả lại cho cụ A và bà C thì buộc bà B phải trả lại. Còn phần đất nào đã xây dựng nhà kiên cố không thể tháo dỡ trả lại được thì mới buộc trả lại bằng giá trị. Trong trường hợp buộc trả bằng giá trị thì phải xác định theo giá thị trường tại thời điểm xét xử”.

Án lệ số /2017/AL về người Việt Nam trước khi đi định cư ở nước ngoài giao lại đất nông nghiệp cho người Việt Nam ở trong nước sử dụng

Được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua ngày… tháng … năm 2017 và được công bố theo Quyết định số …/QĐ-CA ngày … tháng … năm 2017 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Nguồn án lệ:

Quyết định giám đốc thẩm số 461/2014/DS-GĐT ngày 24-11-2014 của Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao về vụ án dân sự “Tranh chấp quyền sử dụng đất liên quan đến tài sản bị cưỡng chế” tại tỉnh Đắk Lắk giữa nguyên đơn là cụ A với bị đơn là ông H, bà K; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan gồm Ủy ban nhân dân thành phố X, Ngân hàng Y.

Vị trí nội dung án lệ:

Đoạn 4 phần “Xét thấy” của quyết định giám đốc thẩm nêu trên.

Khái quát nội dung của án lệ:

- Tình huống án lệ:

Người Việt Nam trước khi đi định cư ở nước ngoài đã giao đất nông nghiệp cho người Việt Nam ở trong nước sử dụng; người Việt Nam ở trong nước đã sử dụng đất đó ổn định, lâu dài và được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

- Giải pháp pháp lý:

Trường hợp này, đất không còn thuộc quyền sử dụng hợp pháp của người đã giao đất, khi người đó trở về Việt Nam sinh sống thì không có quyền đòi lại đất.

Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ:

- Mục 3 phần III, mục 3 phần V Quyết định số 201-HĐCP/QĐ ngày 01-7-1980 của Hội đồng Chính phủ về việc thống nhất quản lý ruộng đất và tăng cường công tác quản lý ruộng đất trong cả nước; Điều 14 Luật đất đai năm 1987, Điều 26 Luật đất đai năm 1993, khoản 11 Điều 38 Luật đất đai năm 2003 (tương ứng với điểm h khoản 1 Điều 64 Luật đất đai năm 2013), Điều 50 Luật đất đai năm 2003 (tương ứng với Điều 100 Luật đất đai năm 2013).

Từ khóa của án lệ:

“Người Việt Nam định cư ở nước ngoài”; “Người Việt Nam ở trong nước”; “Giao đất nông nghiệp”, “Thu hồi đất nông nghiệp”; “Đòi lại đất”; “Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất”.

NỘI DUNG VỤ ÁN

Theo đơn khởi kiện và trong quá trình tố tụng, nguyên đơn là cụ A, do ông M đại diện trình bày:

Năm 1978 vợ chồng cụ A và cụ B cho ông H diện tích đất 5 sào có làm giấy cho trong đó xác định tứ cận phía đông giáp đất ông Lạc, phía tây giáp đất bà Nguyễn Thị Thanh, phía nam giáp đất người Thượng, phía bắc giáp quốc lộ 14. Sau khi cho đất thì vào năm 1982 và 1983 ông H bán diện tích đất này cho ông Nguyễn Đăng Nhật và ông Nguyễn Văn Biểu. Khi ông H bán hết diện tích đất được cho thì cụ A cho ông H diện tích đất kế bên với diện tích là 150m², khi cho không lập văn bản. Đến năm 2005 cụ A cho ông H căn nhà và diện tích đất được xác định tứ cận là phía đông giáp đất ông Nguyễn Văn Biểu, phía tây và phía nam giáp đất còn lại của gia đình, phía bắc giáp quốc lộ 14.

Năm 2005 cụ A lập thủ tục xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, ngày 09-3-2006 cụ A được Ủy ban nhân dân thành phố X cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 516166 thửa số 9 tờ bản đồ 58 diện tích 10.112,4m², mục đích sử dụng trồng cây hàng năm, thời hạn sử dụng đến năm 2013 và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 516165 thửa đất số 9A, tờ bản đồ 58, diện tích 300m² mục đích sử dụng đất ở đô thị cho cụ A và cụ B. Tháng 11-2006 cụ A có đơn xin điều chỉnh và cấp lại giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho phù hợp với hiện trạng đã xây nhà trên đất, ngày 24-11-2006 Ủy ban nhân dân thành phố X đã ban hành Quyết định số 762/QĐ-UBND thu hồi các Giấy chứng nhận số AD 516165 và AD 516166 cấp đổi thành các Giấy chứng nhận mới số AG 680769 và AG 680768 cho cụ A và cụ B.

Ngày 19-6-2009 Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố X ban hành Quyết định số 1654/QĐ-UBND thu hồi các Giấy chứng nhận mang số AG 680769 và AG 680768 đã cấp cho cụ A và cụ B với lý do giấy chứng nhận đã cấp có sự chồng lấn lên phần diện tích và trùng số thửa đất đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông H. Cụ A đã khiếu nại rồi khởi kiện hành chính đối với Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố X về việc ban hành Quyết định số 1654/QĐ-UBND thu hồi các Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AG 680769 và AG 680768. Hiện nay vụ kiện đang bị tạm đình chỉ giải quyết do cụ A khởi kiện ông H đòi lại đất vì ông H chiếm giữ và giả mạo giấy tờ để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên ông H.

Năm 2005 ông H dùng bản photo giấy cho đất tự sửa chữa toàn bộ vị trí thửa đất, phía nam giáp đất ông Đoàn, phía bắc giáp quốc lộ 14 rồi photo lại dùng làm tài liệu kê khai cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đồng thời ông H làm giấy xác nhận mất giấy tờ gốc xin Ủy ban nhân dân phường E, trên cơ sở tài liệu này Ủy ban nhân dân thành phố X đã cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông H 4.925,5m² (Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 579302 cho thửa 9A, tờ bản đồ 58 có diện tích 300,5m² và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 579313 cho thửa 09 tờ bản đồ số 58 với diện tích 4.624m²).

Như vậy, việc ông H đã giả mạo giấy cho đất (sửa chữa tứ cận) cố tình gian dối khi kê khai để làm thủ tục xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là trái pháp luật, việc Ủy ban nhân dân thành phố X cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông H là không đúng thực tế, phần đất đã cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông H vẫn thuộc quyền sử dụng của cụ A, cụ B từ trước 1975 đến nay và cụ A, cụ B đủ điều kiện để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Do đó cụ A đề nghị Tòa án nhân dân thành phố Buôn Ma Thuột giải quyết buộc ông H và bà K trả lại 4.775,4m² cho cụ A, đồng thời hủy các giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên ông H và bà K (Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 579302 đã cấp đối với thửa 9A, tờ bản đồ 58 có diện tích 300,5m² và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 579313 thửa số 09 tờ bản đồ số 58 diện tích 4.624m² do Ủy ban nhân dân thành phố X cấp.

Bị đơn là ông H trình bày:

Năm 1978 cha mẹ của ông là cụ A và cụ B có cho vợ chồng ông căn nhà và lô đất trồng cây ăn trái, tổng diện tích đất là 05 sào, khi cho có làm giấy cho nhà và tứ cận được xác định phía đông giáp đất ông Lạc, phía tây giáp đất bà Nguyễn Thị Thanh, phía nam giáp đất người Thượng, phía Bắc giáp quốc lộ 14. Năm 1982, cụ A có bán cho ông Nguyễn Đăng Nhật 01 sào phần diện tích đất cha mẹ đã cho ông, năm 1985 còn lại 4 sào cụ B bán cho ông Nguyễn Văn Biểu. Sau khi cha mẹ bán đất thì cha mẹ cho vợ chồng ông 5 sào liền kề. Diện tích đất cha mẹ cho vợ chồng ông năm 1978 chưa biết giáp ai nên cụ B để trống sau khi bán xong cha mẹ cho lại 5 sào kề bên nên ông mới đề vào giáp đất ông Biểu với giáp đất nhà và xác nhận của Quốc doanh chiếu bóng thuộc Ty văn hóa tỉnh Đắk Lắk, Hội nông dân tập thể xã E và Ủy ban nhân dân xã E. Sau khi bán đất xong cha mẹ định cư tại Cộng hòa liên bang Đức.

Đến năm 2004 cụ A hồi hương, trước đó ông có gửi cho bà Nguyễn Thị Thanh tất cả giấy tờ nhà và đất, đến năm 2005 vợ chồng ông có lên hỏi đòi lại giấy tờ nhà đất thì bà Thanh trả lại toàn bộ giấy tờ photo, còn giấy cho nhà và đất giấy gốc có con dấu của các cơ quan hiện tại cụ A đang giữ, ông mang toàn bộ giấy tờ photo kèm theo hai bản quyết định trồng cà phê 1980 và 1990 của Ủy ban nhân dân thị xã X lên Ủy ban nhân dân phường E để hỏi có làm được giấy chứng nhận quyền sử dụng đất không thì Ủy ban nhân dân phường E hướng dẫn ông cần phải được mẹ và các anh em ở Việt Nam ký và xác nhận năm 1978 có cho vợ chồng ông căn nhà 150m² và 3,5 sào đất trồng cây ăn trái đúng như trong giấy tờ gốc.

Sau khi về nói với cụ A (cụ B đã chết) thì cụ A có làm đơn xác nhận là năm 1978 có cho vợ chồng ông căn nhà và mấy sào đất trồng cây ăn trái. Cụ A ký, anh Nguyễn Văn Thiện (nay đã chết), em Nguyễn Thị Thanh đều ký xác nhận năm 2005, nên ông mang đến Ủy ban nhân dân phường E xem xét và được Ủy ban nhân dân phường chấp nhận và làm thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho vợ chồng ông.

Năm 2006 cụ A có làm giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và Ủy ban nhân dân thành phố X cấp chồng lên diện tích đất của vợ chồng ông và kiện vợ chồng ông là lừa đảo, chiếm đoạt đất của cụ A.

Theo đơn khởi kiện của cụ A buộc vợ chồng ông trả lại diện tích đất 4.775,4m² đất thuộc các Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 579313 diện tích 4.624m² và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 579302 diện tích 300,5m² đã trừ đi 150m² của vợ chồng ông, vợ chồng ông không chấp nhận yêu cầu của cụ A, vì giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của ông là hợp pháp và khi cấp thì không ai khiếu nại gì, do đó đề nghị Tòa án giải quyết theo pháp luật để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho vợ chồng ông.

Diện tích hai lô đất trên vợ chồng ông đã thế chấp vay vốn tại Ngân hàng Y với số tiền 3.000.000.000 đồng, Ngân hàng đã khởi kiện và hiện thi hành án đã kê biên lô đất 300,5m².

Ngoài những ý kiến trên thì ông không có ý kiến nào khác.

Bị đơn là bà K nhất trí với lời trình bày của chồng là ông H, không có ý kiến trình bày gì thêm.

Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là Ủy ban nhân dân thành phố X, do ông N là đại diện theo ủy quyền trình bày: việc Ủy ban nhân dân thành phố X cấp 02 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông H, bà K là đúng trình tự thủ tục. Nay giữa cụ A và ông H, bà K có tranh chấp quyền sử dụng đất thì đề nghị Tòa án giải quyết vụ án theo pháp luật.

Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là Ngân hàng Y, do ông P là đại diện theo ủy quyền trình bày: Ngân hàng Y nhận thế chấp tài sản của ông H, bà K khi cho ông H và bà K vay vốn là ngay tình, đăng ký thế chấp đúng theo quy định của pháp luật. Nay các bên có tranh chấp liên quan đến tài sản đã thế chấp vay vốn của Ngân hàng thì đề nghị Tòa án giải quyết vụ án theo đúng quy định của pháp luật để bảo vệ quyền lợi của Ngân hàng.

Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 124/2013/DS-ST ngày 06-9-2013, Tòa án nhân dân thành phố Buôn Ma Thuột quyết định: Bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn cụ A về việc yêu cầu ông H và bà K trả lại diện tích đất 4.775,4m² cho cụ A và hủy các Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên ông H và bà K số: AD 579302 thửa 9A tờ bản đồ 58 có diện tích 300,5m² và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số: AD 579313 thửa số 09 tờ bản đồ số 58 diện tích 4.624m² do Ủy ban nhân dân thành phố X cấp.

Tòa án còn quyết định về án phí và nghĩa vụ chậm thi hành án.

Ngày 09-9-2013, cụ A kháng cáo.

Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk kháng nghị phúc thẩm bản án dân sự sơ thẩm nêu trên.

Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 07/2014/DSPT ngày 14-01-2014, Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk đã sửa bản án dân sự sơ thẩm như sau:

Công nhận quyền sử dụng đất 4.775,4m² nằm trong Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 579313 diện tích 4.624,9m² và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 579302 diện tích 300,5m² do Ủy ban nhân dân thành phố X đã cấp cho vợ chồng ông H và bà K ngày 26-12-2005 (sau khi khấu trừ 150m² cụ A đã cho ông H năm 2005) thuộc quyền quản lý, sử dụng của cụ A – Khấu trừ diện tích đất thu hồi 272,8m² theo Quyết định thu hồi số 4223/QĐ-UBND ngày 24-12-2012 của Ủy ban nhân dân thành phố X và diện tích cụ A tự nguyện cho tại phiên tòa phúc thẩm là 33,74m². Như vậy, còn lại là 4.468,86m².

Hủy 02 Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 579313 diện tích 4.624,9m² và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AD 579302 diện tích 300,5m² do Ủy ban nhân dân thành phố X đã cấp cho vợ chồng ông H và bà K ngày 26-12-2005.

Buộc ông H và bà K phải có trách nhiệm hoàn trả lại cho cụ A tổng diện tích 4.468,86m² tọa lạc tại tổ dân phố G, phường E, thành phố X, tỉnh Đắk Lắk có tứ cận: phía bắc giáp quốc lộ 14 (đường Lê Duẩn), phía nam giáp đất cụ A, phía đông giáp đất giao cho ông H, bà K và đất ông Dũng, phía tây giáp đất cụ A.

Ghi nhận sự tự nguyện của cụ A về việc cho ông H và bà K diện tích 33,74m² và diện tích 150m² cho năm 2005. Tổng cộng là 183,74m² có tứ cận: phía bắc giáp quốc lộ 14 kích thước 6,03m; phía nam giáp đất cụ A kích thước 6,03m; phía đông giáp đất ông Dũng kích thước 30,47m; phía tây giáp phần đất trả cho cụ A kích thước 30,47m.

Ông H, bà K, Ngân hàng Y và ông S có đơn đề nghị giám đốc thẩm bản án dân sự phúc thẩm nêu trên.

Tại Quyết định kháng nghị số 343/2014/DS-KN ngày 16-9-2014, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đề nghị Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm, hủy bản án dân sự phúc thẩm nêu trên và Bản án dân sự sơ thẩm số 124/2013/DSST ngày 06-9-2013 của Tòa án nhân dân thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk; giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định pháp luật.

Tại phiên tòa giám đốc thẩm, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao nhất trí với kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án, kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, ý kiến của Kiểm sát viên và sau khi thảo luận,

Hội đồng giám đốc thẩm Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao nhận định:

Vợ chồng cụ B (chết năm 1998), cụ A sử dụng 29.418,27m² đất tọa lạc tại phường E, thành phố X , tỉnh Đắk Lắk từ trước năm 1975.

Năm 1983 vợ chồng cụ A, cụ B đã xuất cảnh sang định cư tại Cộng hòa liên bang Đức, toàn bộ diện tích đất nêu trên giao lại cho các con ở trong nước sử dụng, trong đó giao cho vợ chồng ông H, bà K một phần diện tích và năm 2005 vợ chồng ông H đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng với diện tích 4.924m² (gồm 300,5m² đất ở và 4.624,9m² đất nông nghiệp).

Năm 2004, cụ A hồi hương và được các con giao lại một số diện tích đất để sử dụng; năm 2006 cụ A được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trong đó có cả diện tích đất mà vợ chồng ông H đang sử dụng. Sau đó, Ủy ban nhân dân thành phố X kiểm tra phát hiện phần diện tích đất cấp quyền sử dụng đất cho cụ A đã cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông H năm 2005 nên đã ra quyết định thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp cho cụ A. Khi Tòa án giải quyết tranh chấp đất, Ủy ban nhân dân thành phố X vẫn xác định việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông H là đúng.

Như vậy, tuy diện tích đất tranh chấp nêu trên có nguồn gốc là của cụ A, cụ B nhưng hai cụ đi nước ngoài nên đã giao cho vợ chồng ông H, bà K sử dụng từ năm 1983 và ông H đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất năm 2005. Đối với diện tích đất nông nghiệp 4.624,9m² khi cụ A, cụ B đi định cư tại Cộng hòa liên bang Đức, nếu không giao cho ông H sử dụng thì cũng bị Nhà nước thu hồi, vợ chồng ông H đã có quá trình sử dụng ổn định, lâu dài và đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nên đất không còn thuộc quyền sử dụng hợp pháp của hai cụ.

Đối với 300,5m² đất ở thì cụ A đã đồng ý cho ông H 150m², phần còn lại là di sản thừa kế của cụ B nên cụ A không có quyền đòi lại toàn bộ phần diện tích đất này.

Mặt khác, năm 2009 ông H đã thế chấp quyền sử dụng đất này cho Ngân hàng Y để vay tiền. Do ông H không trả được nợ nên Ngân hàng đã khởi kiện. Tại Quyết định công nhận sự thỏa thuận số 47/2011/QĐDSST-KDTM ngày 17-6-2011, Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk công nhận sự thỏa thuận của ông H và Ngân hàng trong đó có nội dung nếu đến hết ngày 07-7-2011 ông H không trả nợ 3.571.466.666 đồng thì Ngân hàng có quyền cưỡng chế phát mại tài sản thế chấp. Do ông H không thực hiện được thỏa thuận nên Ngân hàng đã tiến hành tổ chức bán đấu giá tài sản là diện tích đất tranh chấp (đấu giá thành ngày 30-10-2012 và ngày 06-6-2013), ông S là người mua trúng đấu giá tài sản. Như vậy, diện tích đất tranh chấp đã được giải quyết bằng quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án năm 2011, năm 2012 cụ A mới tranh chấp và tài sản tranh chấp đã được đem bán đấu giá thành, nhưng khi xét xử phúc thẩm (ngày 14-01-2014) Tòa án cấp phúc thẩm lại buộc ông H, bà K trả toàn bộ đất cho cụ A (trừ phần đất đã làm nhà 180m²) là không đúng, không thể thi hành được bản án và không đảm bảo quyền lợi của ông H, Ngân hàng và ông S.

Do đó, xét thấy cần phải hủy cả bản án dân sự sơ thẩm để đưa ông S tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan mới giải quyết toàn diện vụ án.

Vì các lẽ trên, căn cứ vào khoản 2 Điều 291, khoản 1 Điều 296, khoản 3 Điều 297, Điều 299 Bộ luật tố tụng dân sự;

QUYẾT ĐỊNH:

Chấp nhận Kháng nghị số 343/2014/DS-KN ngày 16-9-2014 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Hủy toàn bộ Bản án dân sự phúc thẩm số 07/2014/DSPT ngày 14-01-2014 của Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk và hủy toàn bộ Bản án dân sự sơ thẩm số 124/2013/DSST ngày 06-9-2013 của Tòa án nhân dân thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk về vụ án “Tranh chấp quyền sử dụng đất liên quan đến tài sản bị cưỡng chế” giữa nguyên đơn là cụ A với bị đơn là vợ chồng ông H, bà K; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là Ủy ban nhân dân thành phố X và Ngân hàng Y.

Giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk xét xử sơ thẩm lại lại theo đúng quy định của pháp luật.

NỘI DUNG ÁN LỆ

“Như vậy, tuy diện tích đất tranh chấp nêu trên có nguồn gốc là của cụ A, cụ B nhưng hai cụ đi nước ngoài nên đã giao cho vợ chồng ông H, bà K sử dụng từ năm 1983 và ông H đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất năm 2005. Đối với diện tích đất nông nghiệp 4.624,9m² khi cụ A, cụ B đi định cư tại Cộng hòa liên bang Đức, nếu không giao cho ông H sử dụng thì cũng bị Nhà nước thu hồi, vợ chồng ông H đã có quá trình sử dụng ổn định, lâu dài và đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nên đất không còn thuộc quyền sử dụng hợp pháp của hai cụ.”

Án lệ số …./2017 về tranh chấp quyền sử dụng đất

Được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua ngày... tháng... năm... và được công bố theo Quyết định số.../QĐ-CA ngày... tháng... năm... của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Nguồn án lệ:

Quyết định giám đốc thẩm số 405/2012/DS-GĐT ngày 27-8-2012 của Hội đồng giám đốc thẩm Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao về vụ án “tranh chấp quyền sử dụng đất” tại thành phố Hà Nội giữa NĐ; BĐ1, BĐ2; người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan là NLQ1, NLQ2, NLQ3; NLQ4; NLQ5.

Vị trí nội dung án lệ:

Đoạn 5 phần xét thấy của Quyết định giám đốc thẩm nêu trên.

Khái quát nội dung án lệ:

- Tình huống án lệ:

Đất tranh chấp thuộc quyền sử dụng của nguyên đơn nhưng bị đơn đã xây dựng nhà và các tài sản trên đất trong thời gian quản lý, sử dụng đất đó.

- Giải pháp pháp lý:

Trường hợp này, phải xác định giá trị của nhà và các tài sản gắn liền với đất để yêu cầu nguyên đơn thanh toán giá trị tài sản cho bị đơn mà không buộc bị đơn tháo dỡ nhà và các tài sản khác trên đất để trả lại đất cho nguyên đơn.

Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ:

Khoản 5 Điều 105 Luật đất đai năm 2003 (Điều 166 Luật đất đai năm 2013).

Điều 10 Nghị định 102/2014/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai.

Điểm b mục II Thông tư 01/TTLT ngày 19-6-1997 của Bộ tư pháp- Bộ tài chính- Tòa án nhân dân tối cao – Viện kiểm sát nhân dân tối cao hướng dẫn việc xét xử và thi hành án về tài sản.

Từ khóa án lệ:

“Tranh chấp quyền sử dụng đất”; “tháo dỡ nhà và các tài sản khác”; “thanh toán giá trị”.

NỘI DUNG VỤ ÁN

Theo đơn khởi kiện và trong quá trình giải quyết vụ án NĐ trình bày:

Năm 1966 vợ chồng NĐ có sang nhượng phần đất 21 công tầm lớn ở A; năm 1969 vợ chồng NĐ đi ra vùng giải phóng giao đất lại cho mẹ chồng là bà B canh tác. Năm 1970 cha chồng chết, năm 1973 NĐ về lấy lại đất canh tác, nhưng do cụ B không ở chung nên NĐ chỉ lấy 15 công, còn lại 6 công để lại cho cụ B mượn canh tác.

Năm 1981 NĐ đòi lại đất nhưng cụ B không trả. Năm 1983 cụ B giao đất cho BĐ1 (cháu ngoại cụ B) canh tác, mỗi năm BĐ1 trả cho cụ B 20 giạ lúa nhưng BĐ1 trả được một thời gian rồi không trả. Năm 1997 cụ B làm giấy giao đất lại cho con gái là NLQ1 (mẹ ruột BĐ1) canh tác để NLQ1 nuôi cụ B, nhưng BĐ1 không đồng ý trả mà còn đi làm giấy chứng nhận quyền sử dụng đất NĐ không biết. Năm 2000 cụ B qua đời. NĐ và gia tộc đã đòi lại đất ngay sau đó, nhưng Ủy ban nhân dân xã và huyện giải quyết mãi không được, sau lại chuyển sang Tòa nên vụ việc kéo dài. Nay NĐ yêu cầu BĐ1 và BĐ2 trả lại 06 công đất để bà sử dụng.

NĐ xác định cụ B không biết chữ, nên không thể viết di ngôn cho đất BĐ1 vào năm 1993. Tờ di ngôn này có ghi là có mặt NLQ4, NLQ1 (là con gái cụ B) nhưng hai người này xác định không ký vào di ngôn của cụ B do BĐ1 xuất trình. Vì vậy, NĐ xác định BĐ1 làm giả di ngôn để chiếm đất của NĐ.

BĐ1 trình bày: Sau khi ông ngoại mất năm 1980, bà ngoại (cụ B) ở với vợ chồng BĐ1. Phần đất tranh chấp 06 công là của ngoại BĐ1 là cụ B sang của ông C và D, chứ không phải sang của ông E. Năm 1981 ngoại BĐ1 cho thuê đất 20giạ/năm, nhưng thấy BĐ1 nghèo khổ nên cụ B không lấy lúa. Ngày 19-02-1993 âm lịch, cụ B có lập di chúc để lại phần đất cho NĐ1. Do cụ B không biết chữ nên nhờ người khác viết, lúc viết BĐ1 không biết nhưng khi NLQ4 lại ký tên BĐ1 có chứng kiến. Sau đó cụ B giao di chúc và giao đất lại cho BĐ1 canh tác, quản lý đến nay. Năm 1994 cụ B đứng tên quyền sử dụng đất, đến năm 1997 chuyển quyền sử dụng đất lại cho BĐ1. Nay BĐ1 đã thế chấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vay tiền Ngân hàng; hiện tại trên phần đất có nhà vợ chồng BĐ1 và nhà vợ chồng NLQ2 (con trai NĐ), đất BĐ1 đã đầu tư chuyển sang nuôi tôm hết 15.000.000d. BĐ1 không đồng ý trả đất cho NĐ. BĐ2 cũng thống nhất theo lời khai của BĐ1.

Người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan trình bày:

NLQ1 trình bày: Phần đất tranh chấp có nguồn gốc của vợ chồng NĐ (em dâu NLQ1) mua, sau đó giao cho cụ B canh tác. Mẹ NLQ1 có cho BĐ1 (con trai NLQ1) thuê đất mỗi năm 20 giạ lúa, BĐ1 có trả lúa thời gian ngắn rồi sau không trả và cũng không nuôi cụ B nên NLQ1 phải nuôi cụ B. Năm 1977 cụ B làm giấy giao đất lại cho NLQ1 canh tác nhưng BĐ1 không giao đất cho NLQ1. Nay NLQ1 xác định không ký tên vào di ngôn của Cụ B cho đất BĐ1 vào năm 1993. Nay cụ B đã chết, NLQ1 yêu cầu BĐ1 giao trả đất cho NĐ sử dụng.

NLQ4 trình bày: NLQ4 xác định cụ B không có đất và cũng không có tài sản. Phần đất tranh chấp theo NLQ4 biết là của vợ chồng NĐ mua. Do cụ B không ở chung với vợ chồng NĐ nên NLQ4 có động viên NĐ cho cụ B mượn đất, khi nào cụ B chết sẽ trả lại. NLQ4 không biết việc cụ B lập di chúc và cũng không ký tên vào di chúc.

NLQ2 trình bày: Cha mẹ NLQ2 là ông F, NĐ cho bà nội là cụ B mượn 06 công tầm lớn diện tích là 7.776m² ( ngang 36m, dài 216m). Phần còn lại của NLQ2 1.944m², khi đo đạc thực tế BĐ1 chiếm thêm 529m². NLQ2 yêu cầu BĐ1 trả lại 06 công tầm lớn và đất BĐ1 chiếm thêm của NLQ2 là 592m².

NLQ3 (vợ NLQ2) trình bày: NLQ3 thống nhất lời trình bày của NLQ2, không có ý kiến bổ sung.

Đại diện theo ủy quyền của NLQ5trình bày: Ngày 26-11-2009 BĐ1 và BĐ2 có thế chấp một giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên BĐ1 với tổng diện tích 7.780m² số vào sổ 00146 do UBND huyện CN cấp tại tờ bản đồ số 10, thửa số 349 để vay vốn Ngân hàng 40.000.000đ, lãi tạm tính đến ngày 12-9-2009 là 175.000đ. Nay việc tranh chấp giữa BĐ và NĐ NLQ5 không ý kiến, NLQ5 chỉ yêu cầu BĐ1 và BĐ2 phải trả đủ khoản vay gốc và lãi đến ngày trả nợ cho NLQ5 trước khi buộc BĐ1 và BĐ2 trả đất cho NĐ hoặc trước khi hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Vì hiện nay nợ còn đang trong hạn theo hợp đồng đã ký kết với NLQ5.

Tại bản án dân sự sơ thẩm lần thứ nhất số 33/2006/DSST ngày 09-3-2006 của Tòa án nhân dân huyện CN quyết định:

Không chấp nhận yêu cầu đòi lại đất của NĐ. Giao cho BĐ1, BĐ2 được quản lý diện tích đất đo thực tế là 8.372m² tại tờ bản đồ số 10, thửa số 349, đất tọa lạc tại A, xã TH, huyện CN, tỉnh Cà Mau, có vị trí:

- Đông giáp đất NLQ1 dài 207,5m.

- Tây giáp kênh công cộng dài 207,5m.

- Nam giáp đất NLQ2 dài 39m.

- Bắc giáp kênh Cái Bào Vũng dài 41,7m.

Buộc NLQ2 và NLQ3 tháo dỡ căn nhà giao trả đất cho BĐ1 và BĐ2.

Buộc BĐ1 có trách nhiệm thanh toán nợ cho NLQ5 theo hợp đồng tín dụng ngày 26-11-2003.

Ngoài ra Tòa án cấp sơ thẩm còn tuyên nghĩa vụ chịu án phí và quyền kháng cáo cho các đương sự theo quy định của pháp luật.

Ngày 14/3/2006, NĐ và NLQ2 kháng cáo không đồng ý với quyết định của bản án sơ thẩm.

Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 231/2006/DSPT ngày 19/6/2006 Tòa án nhân dân tỉnh Cà Mau quyết định:

Giữ nguyên hiện trạng đất cho BĐ1 và BĐ2. Giao cho BĐ1 và BĐ2 tiếp tục quản lý sử dụng theo đo đạc thực tế 8.372m² tại tờ bản đồ số 10, thửa số 349, đất tọa lạc tại A, xã TH, huyện CN, tỉnh Cà Mau.

Bảo lưu hợp đồng tín dụng ngày 26-11-2003 của BĐ đối với NLQ5.

Sau khi xét xử phúc thẩm, NĐ, NLQ2 khiếu nại. Tại quyết định giám đốc thẩm số 298/2009/DS-GĐT ngày 20-7-2009 Hội đồng giám đốc thẩm Tòa dân sự - Tòa án nhân dân tối cao hủy bản án dân sự phúc thẩm và hủy bản án dân sự sơ thẩm giao hồ sơ vụ án về cho Tòa án nhân dân huyện CN xét xử sơ thẩm lại.

Tại bản án dân sự sơ thẩm số 14/2011/DSST ngày 11-3-2011 của Tòa án nhân dân huyện CN quyết định:

Không chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện đòi lại đất của NĐ đối với BĐ1 và BĐ2. Giao cho BĐ1 và BĐ2 tiếp tục quản lý phần đất có diện tích đo đạc thực tế 8.372m² tại tờ bản đồ số 10, thửa số 349, đất tọa lại tại A, xã TH, huyện CN, tỉnh Cà Mau.

Buộc NLQ1 và NLQ2 tháo dỡ căn nhà giao trả đất cho BĐ1 và BĐ2.

Ngoài ra Tòa án cấp sơ thẩm còn tuyên nghĩa vụ chịu án phí và quyền kháng cáo cho các đương sự theo quy định của pháp luật.

Ngày 24-3-2010, NĐ và BĐ1kháng cáo không đồng ý với quyết định của bản án sơ thẩm.

Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 171/2011/DSPT ngày 24-8-2011 Tòa án nhân dân tỉnh Cà Mau quyết định: Sửa bản án dân sự sơ thẩm số 14/2011/DSST ngày 11-3-2011 của Tòa án nhân dân huyện CN

Buộc BĐ1 và BĐ2 phải tự di dời nhà và tài sản khác gắn liền trên đất giao trả lại cho NĐ phần đất với diện tích đo thực tế là 8.372m² tọa lạc tại A, xã TH, huyện CN, tỉnh Cà Mau thuộc thửa số 349, tờ bản đồ số 10, có vị trí tứ cận.

Phía đông giáp đất NLQ1 có cạnh dài 207,5m.

Phía tây giáp kênh công cộng có cạnh dài 207,5m.

Phía nam giáp đất NLQ2 có cạnh dài 39m.

Phía bắc giáp kênh Bào Vũng có chiều dài 41,7m.

Buộc NĐ phải hoàn lại công sức đầu tư, tôn tạo đất cho BĐ1 số tiền 15.000.000đ.

Buộc BĐ1và BĐ2 phải thanh toán nợ vay cho NLQ5 số tiền vốn 40.000.000đ và lãi theo hợp đồng tín dụng đã ký.

Sau khi xét xử phúc thẩm, BĐ1và BĐ2 có đơn khiếu nại, không đồng ý với bản án phúc thẩm.

Tại Quyết định số 57/QĐ-KNGĐT-V5 ngày 17-7-2012, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã kháng nghị đối với bản án dân sự phúc thẩm số 171/2011/DSPT ngày 24-8-2011 của Tòa án nhân dân tỉnh Cà Mau; Đề nghị Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao hủy bản án dân sự phúc thẩm nêu trên và hủy bản án dân sự sơ thẩm số 14/2011/DSST ngày 11-3-2011 của Tòa án nhân dân huyện CN, tỉnh Cà Mau; giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân huyện CN, để xét xử sơ thẩm lại qui định của pháp luật, với nhận định: Phía nguyên đơn khởi kiện đòi lại đất cho rằng, cho cụ B mượn, song không xuất trình được tài liệu, chứng cứ để chứng minh. Trong khi đó cụ B được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất từ năm 1995, chuyển quyền sử dụng sang BĐ1 năm 1997 và BĐ1 được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Như vậy, không có việc NĐ cho cụ B mượn đất. Mặt khác, vợ chồng BĐ1 và BĐ2 đã quản lý, sử dụng từ năm 1982 đến nay, nên cần giữ nguyên hiện trạng. Tòa án cấp sơ thẩm không chấp nhận yêu cầu của khởi kiện của nguyên đơn là đúng. Tuy nhiên, buộc NLQ1 và NLQ2 (vợ NLQ 1) con NĐ phải dỡ nhà trả lại đất là không đúng, vì bị đơn không có yêu cầu phản tố. Còn Tòa án cấp phúc thẩm chấp nhận yêu cầu của NĐ, buộc BĐ1 và BĐ2 phải di dời nhà và tài sản để giao trả đất cho NĐ là không có căn cứ làm ảnh hưởng đến quyền lợi của bị đơn.

Tại phiên tòa hôm nay, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao vẫn giữ nguyên quan điểm như nội dung kháng nghị.

Sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án và sau khi thảo luận, Hội đồng xét xử Tòa dân sự;

Hội đồng giám đốc thẩm Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao nhận định:

Vụ án này đã được Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm thể hiện tại quyết định số 298/2009/DS-GĐT ngày 20-7-2009 hủy bản án dân sự phúc thẩm và hủy bản án dân sự sơ thẩm giao hồ sơ vụ án về cho Tòa án nhân dân huyện CN xét xử sơ thẩm lại với nhận định:

“Có căn cứ xác định nguồn gốc diện tích đất tranh chấp đo thực tế 8.372m² tại ấp A, xã TH, huyện CN, tỉnh Cà Mau là của vợ chồng NĐ tạo lập từ năm 1966. Do cụ B là mẹ chồng NĐ không ở cùng NĐ nên sau đó NĐ giao cho cụ B sử dụng, từ năm 1966 đến năm 1983 cụ B giao cho BĐ1 canh tác để nuôi cụ B nhưng BĐ1 chỉ nuôi cụ B thời gian ngắn và cũng không trả đất cho cụ B nên NĐ đã tranh chấp với BĐ1 từ năm 1995.

BĐ1 cho rằng đất tranh chấp do BĐ1 được cụ B di ngôn cho BĐ1 được sử dụng đất của cụ, BĐ1 đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất năm 1997 và BĐ1 xuất trình “Tờ duy ngôn” của cụ B viết ngày 19-2-1993 cho BĐ1 4 công đất để chứng minh. Tuy nhiên, trong di ngôn này có ghi tên NLQ4 và NLQ1 là con gái cụ B chứng kiến, nhưng NLQ1 và NLQ4 không thừa nhận có ký vào di ngôn nêu trên. Cụ B đã nhiều tuổi, không biết chữ, phải điểm chỉ, nhân chứng là con gái Cụ B thì không thừa nhận ký vào di ngôn, nên chưa đủ căn cứ xác định BĐ1 đã được cụ B cho đất. Lẽ ra, phải làm rõ xem có đúng chữ ký của bà NLQ1 và NLQ4 vào di ngôn của cụ B hay không? Ngoài ra còn những người bàn cận là F, G, H ký xác nhận và làm chứng vào di ngôn của cụ B. Vì vậy, cần xác minh những nhân chứng này để xác định việc cụ B lập di ngôn có đúng ý chí cụ không. Trong hồ sơ có xác nhận của ông I hiện là Bí thư chi bộ ấp A, năm 1995 ông là trưởng Ban nhân dân ấp A, theo đó ông I khẳng định năm 1995 NĐ đã tranh chấp đất với BĐ1, nhưng năm 1997 BĐ1 vẫn được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Vì vậy cần xác minh việc cấp giấy chứng nhận cho BĐ1 đối với diện tích đất tranh chấp có đúng thủ tục không. Trên cơ sở đó mới có căn cứ xác định BĐ1 được cụ B cho đất hay không để công nhận hay không công nhận cho BĐ1 quyền sử dụng hợp pháp diện tích đất này”.

Xét thấy, trong quá trình giải quyết lại, Tòa án cấp sơ thẩm đã thực hiện những yêu cầu mà Tòa án cấp giám đốc thẩm đã nêu trên như trưng cầu giám định và cơ quan chuyên môn đã kết luận không đủ cơ sở truy nguyên người ký vào di ngôn, trong khi đó NLQ4, NLQ1 mẹ BĐ1 vẫn khẳng định diện tích đất tranh chấp không phải của BĐ1 mà của NĐ. Việc xác định BĐ1 được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng diện tích đất nêu trên năm 1997 cũng không đúng thủ tục theo qui định tại khoản 3 Điều 30 Luật đất đai năm 1993, vì đất đang có tranh chấp. Với nội dung đó và không có tình tiết khác nhưng Tòa án cấp sơ thẩm vẫn giao cho BĐ1 và BĐ2 tiếp tục quản lý diện tích đo đạc thực tế 8.372m² đất tại tờ bản đồ số 10, thửa số 349, đất tọa lại tại ấp A, xã TH, huyện CN là chưa có căn cứ vững chắc. Đồng thời vợ chồng NLQ2 là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan cho rằng BĐ1 lấn chiếm của của NLQ2 529m² đất (trong tổng diện tích đất đang tranh chấp) và trên đó có nhà vợ chồng NLQ2 đang ở nhưng Tòa án cấp sơ thẩm buộc vợ chồng NLQ2, NLQ3 phải tháo dỡ nhà để trả đất cho BĐ1 cũng là không đúng.

Tòa án cấp phúc thẩm xác định diện tích đất nêu trên của NĐ là có căn cứ. Tuy nhiên, Tòa án cấp phúc thẩm buộc vợ chồng BĐ1 phải tháo dỡ nhà và các tài sản khác gắn liền trên đất để lại đất cho NĐ cũng là không đúng. Lẽ ra, Tòa án cần xác định rõ giá trị sử dụng còn lại của các tài sản này giao cho NĐ sở hữu, buộc NĐ thanh toán lại giá trị cho BĐ1 mới giải quyết triệt để vụ án, đảm bảo quyền lợi của các đương sự.

Bởi các lẽ trên; Căn cứ vào khoản 2 Điều 291, khoản 3 Điều 297 và Điều 299 của Bộ luật tố tụng dân sự:

QUYÊT ĐỊNH:

Hủy toàn bộ bản án dân sự phúc thẩm số 171/2011/DS-PT ngày 24-8- 2011 của Tòa án nhân dân tỉnh Cà Mau và hủy toàn bộ bản án dân sự sơ thẩm số 14/2011/DS-ST ngày 11-3-2011 của Tòa án nhân dân huyện A2 về vụ án “Tranh chấp quyền sử dụng đất” giữa NĐ với bị đơn là BĐ1, BĐ2.

Giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân huyện CN, tỉnh Cà Mau xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.

NỘI DUNG ÁN LỆ

Tòa án cấp phúc thẩm xác định diện tích đất nêu trên của NĐ là có căn cứ. Tuy nhiên, Tòa án cấp phúc thẩm buộc vợ chồng BĐ1 phải tháo dỡ nhà và các tài sản khác găn liền trên đất để lại đất cho NĐ cũng là không đúng. Lẽ ra, Tòa án cần xác định rõ giá trị sử dụng còn lại của các tài sản này giao cho NĐ sở hữu, buộc NĐ thanh toán lại giá trị cho BĐ mới giải quyết triệt để vụ án, đảm bảo quyền lợi của các đương sự.