Khi nào Việt Nam mới có “văn hóa kiện tụng”

Dạo gần đây khi pháp luật cũng đang dần trở nên phổ biến trong đời sống xã hội: qua báo chí, tin tức thời sự, phim ảnh v.v…thì việc nghe một vài câu nói đùa đại ý kiểu “coi chừng tao kiện mầy”, “mầy không sợ tạo kiện à?” cũng trở nên phổ biến hơn bao giờ hết.

Việc đào tạo các môn học về luật và việc nở rộ các khóa đào tạo luật tại các trường đại học, cao đẳng, trung cấp cũng góp phần làm cho nhiều thế hệ học sinh, sinh viên có am hiểu hơn về pháp luật. Những người không đi học nhưng xem nhiều tin tức thời sự, một số loại phim ảnh cũng có thể nạp vào đầu mình một số kiến thức pháp luật cơ bản.

Nhìn chung ở VN hiện nay pháp luật cũng đang có chỗ đứng tương đối vững chắc trong xã hội. Tuy nhiên một câu hỏi đặt ra là: Khi nào tại Việt Nam việc khởi kiện để bảo vệ lợi ích mới trở thành nét văn hóa như một số nước phương Tây phát triển?

Câu trả lời có thể tùy thuộc vào quan điểm cá nhân của từng người nhưng trước hết mọi người tìm hiểu quan niệm truyền thống xưa nay của người Việt Nam về vấn đề này qua câu thành ngữ sau: “Vô phúc đáo tụng đình” nghĩa là dùng để chỉ những kẻ vô phúc, ngu dại mới đi kiện cáo, kêu xin nơi cửa quan, triều đình. Nguồn gốc của câu thành ngữ trên cũng xuất phát từ việc các quan xét xử ngày xưa xét xử không công minh, kẻ nghèo khổ, hèn yếu thì đương nhiên thua, không đòi được công lý lẽ phải. Tuy không phải tất cả các quan đều như vậy nhưng đa số là thế nên làm dân mất lòng tin.

Bây giờ đã không còn là thời phong kiến nữa rồi, xã hội cũng đã khá hơn về mọi mặt nhưng tư tưởng “Vô phúc đáo tụng đình” vẫn ăn sâu vào tâm trí của từng người, niềm tin vào công lý vào lẽ phải vẫn chưa thực sự tồn tại, cái mà chúng ta hay gọi là “tinh thần thượng tôn pháp luật” cũng còn rất mờ nhạt. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên có thể kể như: hiện tượng án bỏ túi, án tại hồ sơ, tham ô, tham nhũng, hối lộ, những bản án không hợp tình, quá cứng nhắc v.v…

Có vẻ tôi hơi tham lam và mộng tưởng nhưng tôi mong có một ngày nào đó, người dân Việt Nam ta chỉ cần thấy ai đó sơ hở thì có thể kiện đòi bồi thường thiệt hại, coi như việc đi kiện làm nghề sống tạo thu nhập chính, tạo việc làm và nâng cao uy tín của các Luật sư giống như Mỹ.

Có một số câu chuyện đi kiện ở Mỹ nghe mà cười ra nước mắt: Một doanh nghiệp ở VN bị một công dân Mỹ kiện vì anh ta bị té khi ngồi lên ghế đẩu (ghế gỗ) của VN sản xuất do anh ta nặng…180kg. Câu chuyện nghe có vẻ vô lý, với khối lượng như vậy chiếc ghế đẩu nhỏ bé của ta sao chịu đựng nổi nhưng kết quả là anh ta thắng kiện 1 số tiền lớn. Bởi vì pháp luật nước Mỹ quy định, những vật dụng như ghế phải dán cảnh báo về khả năng chịu trọng lượng tối đa.

Câu chuyện trên cho ta thấy 1 điều rằng, ai không am hiểu luật thiệt hại về người đó và người biết tận dụng quy định của pháp luật để khởi kiện, kiếm tiền cho mình cũng là một người thượng tôn pháp luật.

Hy vọng với trình độ lập pháp hành pháp và tư pháp của nước ta ngày càng nâng cao thì việc người dân thường xuyên thực hiện việc khởi kiện để bảo vệ quyền lợi sẽ sớm trở thành hiện thực.

Đây là vấn đề đã được nhà nước ta hướng tới và từ Nghi quyết 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 Bộ Chính Trị đã đề ra các giải pháp để làm cho hành pháp ở nước ta trở nên phát triển hơn nữa đảm bảo cho pháp luật được thực thi sâu và rộng hơn trong xã hội, trong đó giải pháp quan trọng là phải có đủ số lượng và chất lượng nguồn nhân lực cán bộ, công chức trong công tác pháp luật và cụ thể:

2.4- Bảo đảm số lượng và chất lượng nguồn nhân lực cán bộ, công chức làm công tác pháp luật. Đổi mới công tác quản lý nhà nước đối với việc đào tạo cán bộ luật, xây dựng Trường Đại học Luật Hà Nội và Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh thành các trường trọng điểm về đào tạo cán bộ luật. Bồi dưỡng, cập nhật thường xuyên kiến thức pháp luật cho cán bộ quản lý hành chính nhà nước, đặc biệt là đội ngũ cán bộ pháp chế của các bộ, ngành. Đổi mới công tác đào tạo các chức danh tư pháp đáp ứng yêu cầu sử dụng, luân chuyển các chức danh tư pháp. Chú trọng giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho các chức danh tư pháp. Nâng cấp cơ sở vật chất kỹ thuật, hiện đại hoá trang thiết bị trong các cơ sở đào tạo pháp luật, đào tạo các chức danh tư pháp.

Ngoài giải pháp trên Nghị quyết còn đề cập thêm những giải pháp không kém phần quan trọng để đưa pháp luật đến gần hơn với người dân và pháp luật tố tụng sẽ không trở nên cồng kềnh trong mỗi lần xãy ra tranh chấp và mâu thuẩn liên quan đến pháp lý.

Mình thì nghĩ ngày nay xã hội phát triển, ngay cả những người dân ở nông thôn họ sẵn sàng "kiện" để đòi lại quyền lợi của mình. Mình nghĩ văn hóa kiện tụng của Việt Nam chưa phát triển một phần vì hệ thống pháp luật của mình cũng như cách làm việc của bộ máy nhà nước chưa tạo thuận lợi cho người dân "kiện".

Đây là đặc điểm chung của các nước phương Đông chứ không phải riêng gì Việt Nam đâu bạn, các nước phương đông duy tình nhiều hơn duy lý nên việc pháp luật và nguyên tắc không được người phương đông đưa lên hàng đầu, một khi họ đã không tin tưởng vào vấn đề này thì đương nhiên họ không trông đợi vào việc kiện tụng, đến khi nào đất nước làm cho người dân thấy tin tưởng vào pháp luật có thể bảo vệ mình thì khi đó văn hóa kiện tụng mới được thiết lập

Có câu nói dễ hơn làm, nếu Việt Nam hình thành văn hóa kiện tụng chưa chắc đã đạt được hiệu quả hoàn toàn như một số nước phương Tây. Muốn hình thành văn hóa khởi kiện chắc phải có một cuộc cách mạng pháp luật lớn, từ nâng cao nhân quyền đến hệ thống pháp luật tố tụng, thậm chí văn hóa xã hội cũng không thể không thay đổi.

Tôi thích câu chuyện kiện tụng ở nước mỹ của bạn. haha

Còn về văn hóa kiện tụng thì khi nhà nước mình quản lí và hoạt động theo cơ chế này thì văn hóa kiện tụng như hiện nay là bình thường. Cũng một phần do đất nước ta chưa phát triển bằng các nước trên thế giới nên thủ tục tố tụng không bằng các nước phát triển là điều hiển nhiên. Nếu đất nước phát triển thì mọi chuyện sẽ khác.

Mình thấy bây giờ mọi người đã có suy nghĩ hiện đại hơn, quan tâm tới pháp luật nhiều hơn và cũng không ngần ngại khi cần nhờ đến pháp luật can thiệp. Bỏi, ý thức sống và tuân theo pháp luật đang tiến gần hơn với người dân và họ cũng thấy được sự hiệu quả khi sử dụng pháp luật để giải quyết các tranh chấp.

Không phải tự dưng mà người ta nói vô phúc đáo tụng đình đâu bạn. Mình cùng là người học luật nhưng mình cũng nghĩ chỉ những trường hợp bất đắc dĩ lắm mới nên kiện tụng ra tòa, Thứ nhất vì thủ tục kiện tụng không phải đơn giản, mất thời gian, công sức, tiền bạc. Thứ hai, kiện tụng thắng rồi có còn tình nghĩa gì nữa hay không? Mình thấy vẫn là nên dĩ hòa vi quý...

Thực ra thì Việt Nam vẫn có văn hóa kiện tụng nhưng văn hóa này ở mức độ nào mới là chuyện đáng để bàn. Bởi hằng ngày người ta vẫn áp dụng pháp luật, vẫn giải quyết kiện cáo và cũng có rất nhiều con người thượng tôn pháp luật. 

Cảm ơn các thông tin rất bổ ích mà bạn đã cung cấp. Theo quan điểm cá nhan của mình thì việc người Việt Nam không có văn hóa kiện tụng phần lớn vì họ không muốn mất tình làng nghĩa xóm, không muốn mất thời gian trong quá trình kiện , sợ bị phiền phức.