Sau hai lần lấy ý kiến của UBNTVQH và được sự đồng thuận của Chính phủ, vào ngày 10/10/2023 Bộ trưởng BLĐTBXH đã ký tờ trình gửi Quốc hội về dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) tại kỳ họp sắp tới.
Quốc hội sẽ chốt phương án rút BHXH một lần
(1) Phương án một, rút BHXH một lần được giải quyết với hai nhóm lao động.
Nhóm một là người tham gia trước khi Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi có hiệu lực (dự kiến 1/7/2025), sau 12 tháng nghỉ việc và có nhu cầu thì được rút BHXH một lần. Nhóm hai là người bắt đầu đi làm và tham gia hệ thống từ sau ngày 1/7/2025 sẽ không được rút BHXH một lần, trừ trường hợp theo quy định.
Phương án này không thay đổi so với dự thảo trước đây, song Bộ LĐTBXH tính toán từ năm 2030 số người rút sẽ giảm một nửa so với giai đoạn qua, tiếp cận dần thông lệ quốc tế để lao động thụ hưởng tối đa quyền lợi khi đến tuổi nghỉ hưu. Theo thống kê, sau bảy năm thi hành Luật Bảo hiểm xã hội, hơn 4,5 triệu người đã rời hệ thống an sinh và chỉ có 1,3 triệu trong số này trở lại đóng tiếp.
(2) Phương án hai lao động được giải quyết 50% tổng thời gian đóng vào Quỹ hưu trí tử tuất, phần còn lại được bảo lưu trong hệ thống để sau này hưởng chế độ.
Chính sách áp dụng với lao động đóng bảo hiểm dưới 20 năm mà sau 12 tháng không thuộc diện tham gia khu vực bắt buộc lẫn tự nguyện, muốn rút một lần.
Phương án này đáp ứng nhu cầu tài chính trước mắt của người lao động và giữ họ ở lại hệ thống an sinh để hưởng lương hưu. Song cơ quan soạn thảo không lý giải cơ sở của việc giải quyết 50% quyền lợi, dù trước đó Ủy ban Xã hội - cơ quan thẩm tra dự luật, đã hai lần đề nghị làm rõ.
Nghỉ hưu trước tuổi không được giảm năm đóng BHXH
Điểm mới từ dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) chính sách trợ cấp hưu trí xã hội từ Luật Người cao tuổi 2009 vào dự luật, đồng thời hạ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 xuống còn 75.
Cụ thể, NLĐ khi đến tuổi nghỉ hưu có thời gian đóng BHXH mà chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu (chưa đủ 15 năm đóng) và cũng chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (chưa đủ 75 tuổi) thì được lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng do Quỹ BHXH chi trả cho thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.
Mức hưởng trợ cấp hưu trí tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH của NLĐ. Đặc biệt, trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng, NLĐ còn được hưởng BHYT do Nhà nước cấp.
Đề xuất giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu xuống 15 năm
Đề xuất mới được nhận được nhiều quan tâm chính là việc hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm. Tuy nhiên, chính sách này không áp dụng đối với các trường hợp được nghỉ hưu trước tuổi.
Quy định lao động nam đóng 15 năm BHXH thì được hưởng lương hưu là 33,75%. Nếu người này thuộc diện được nghỉ hưu sớm hơn năm tuổi, mỗi năm nghỉ bị trừ 2% tỷ lệ lương hưu thì tỉ lệ hưởng lương hưu chỉ còn 23,75%. Đây là mức lương hưu quá thấp do thời gian đóng BHXH chỉ 10 năm, lại bị trừ mất 10% tỷ lệ lương hưu khi nghỉ hưu sớm” - đại diện cơ quan soạn thảo dẫn chứng.
Bổ sung 5 nhóm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc
Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) bổ sung 5 nhóm tham gia BHXH bắt buộc gồm:
- Chủ hộ kinh doanh (có đăng ký kinh doanh).
- Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn Nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp tại công ty và công ty mẹ, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.
- Người lao động làm việc không trọn thời gian (người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt).
- Người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố tương tự như đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã.
- Trường hợp không giao kết hợp đồng lao động hoặc thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên phù hợp với Bộ luật Lao động 2019.
Dự kiến, tổng số người được mở rộng có cơ hội tham gia khoảng 3 triệu người.
