Tình trạng lao động trẻ em, con số “báo động”

Việt Nam hiện có tới 1,75 triệu lao động là trẻ em, chiếm gần 10% trẻ em trên cả nước, một con số đáng giật mình mà Bộ Lao động, thương binh và xã hội vừa công bố. Trẻ em bắt đầu làm việc sớm phổ biến ở tuổi từ 12 cho đến dưới 17 tuổi, tuy nhiên vẫn có tới hơn 15% lao động trẻ em ở nhóm 5 - 11 tuổi, đây là nhóm trẻ em nhỏ tuổi cần phải loại bỏ mọi hình thức được coi là cưỡng bức hoặc không kiểm soát được.

Trong số trẻ em phải lao động sớm, gần 85% sinh sống ở khu vực nông thôn, đây cũng là khu vực có tỷ lệ trẻ em tham gia lao động rất cao (chiếm 18,62% trong dân số trẻ em nông thôn) và cao hơn rất nhiều so với tỷ lệ trẻ em tham gia lao động ở khu vực thành thị (7,56%) cho thấy các biện phòng ngừa lao động trẻ em cần hướng vào khu vực nông thôn. Tỷ lệ tham gia hoạt động kinh tế (mọi hình thức) của trẻ em trai cao hơn trẻ em gái.

Sơ đồ phân bố dân số trẻ em 5 - 17 tuổi theo tình trạng tham gia hoạt động kinh tế của trẻ em (Theo Điều tra Quốc gia về lao động trẻ em)

Có khoảng 65% trẻ em làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp và 55% số lao động trẻ em không được đi học. Tham gia lao động có ảnh hưởng tiêu cực đến tình trạng đi học của trẻ em, trung bình các em phải làm việc trên 6 tiếng một ngày, khó khăn về kinh tế của gia đình là nguyên nhân chính buộc trẻ em phải nghỉ học, tham gia các hoạt động kinh tế nhằm giúp đỡ gia đình.

Do vậy các biện pháp phòng ngừa, can thiệp về lao động trẻ em cần hướng vào đối tượng chính là các hộ gia đình và cha mẹ trẻ em.

Đây cũng là điều dễ hiểu, vì đặc thù kinh tế của Việt Nam nhất là khu vực nông thôn còn nghèo đói, các em không có điều kiện đi học và muốn đi làm thêm để phụ giúp gia đình. Chính điều này đã gây ra những hậu quả nặng nề, ảnh hưởng đến sự phát triển hài hòa của trẻ em, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế, xã hội, nhất là chất lượng của nguồn nhân lực trong tương lai.

Tâm lý của những người tạm gọi là "người sử dụng lao động" luôn là trẻ em thì ngu ngơ, dễ sai bảo, dễ bóc lột, ít phản kháng chống cự. Không chỉ là trong lĩnh vực lao động mà trong bất cứ vấn đề, lĩnh vực nào trẻ em cũng luôn là nhóm đối tượng có khả năng dễ bị người khác xâm phạm đến quyền lợi nhất. Cần sự quan tâm, chung tay bảo vệ của cộng đồng để các em được hồn nhiên sống đúng với lứa tuổi của mình, không bị người khác ngược đãi, bóc lột 

Đúng là những con số biết nói. MÌnh không thể nghĩ rằng ở ngay trên đất nước mình lại có nhiều trẻ em bị lạm dụng lao động như vậy. Trong khi những đứa trẻ còn đang tuổi ăn, tuổi học thì một số khác đã phải lao động, mưu sinh vì miếng cơm manh áo. Nó đánh mất đi sự hồn nhiên cũng như tuổi thơ của bọn trẻ. 

Đi đôi với nó là ý thức của những người lạm dụng lao động là trẻ em. Họ cũng có con, có cháu như vậy thì sao có thể đối xử với những đứa trẻ khác một cách không tốt.

Theo mình các quy định luật pháp, các chương trình bảo vệ trẻ em rất quan trọng và cần thiết, nhưng vấn đề cần thực hiện ngay là nâng cao năng lực thực thi luật pháp, là việc thực hiện có hiệu quả chương trình, là sự tham gia tích cực của tất cả các đối tác trong xã hội, gia đình, cộng đồng, doanh nghiệp, công đoàn, các tổ chức xã hội đối với việc phòng ngừa và giảm thiểu lao động trẻ em.

Phần lớn lao động trẻ em sinh sống ở khu vực nông thôn, làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp và là lao động hộ gia đình không hưởng lương.

Nguyên nhân chính là do đói nghèo, mà một phần là nhận thức của chính gia đình các em và các em, cũng như người sử dụng lao động còn hạn chế, thiếu hiểu biết về pháp luật, chính sách liên quan đến lao động trẻ em.

Tình trạng trẻ em đi lao động ngày càng tăng không chỉ ở Việt Nam mà cả thế giới. Quyền trẻ em đã được thể chế hóa trong Hiến pháp và pháp luật. Tuy nhiên, đa phần tại các co sở kinh doanh quy mô nhỏ số lượng lao động trẻ em chiếm phần lớn, xuất phát từi hoàn cảnh gia đình khó khăn, quan trọng hơn là nhận thức của cha mẹ về sức khỏe lao động của con mình

Vấn đề này theo mình khó khăn lớn nhất hiện nay chính là nhận thức của gia đình các em còn hạn chế, chính vì vậy, nhiều bố mẹ vẫn cho rằng con mình làm việc chứ không phải là lao động trẻ em, nên không bị cấm vì chỉ là một hình thức chia sẻ công việc với gia đình. Hay nói cách khác nhiều cha mẹ không cho rằng mình đang vi phạm pháp luật về lao động trẻ em mà chỉ đơn giản là tập cho con lao động, học cách kiếm tiền.

Tình trạng các em nhỏ ở nông thôn lên thành phố bán hàng rong hoặc làm những việc nặng nhọc khác khá phổ biến, thậm chí có những em gái còn bị lạm dụng trong các công việc liên quan đến vấn nạn mại dâm. Việc lạm dụng lao động trẻ em gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển về mặt thể chất, tinh thần cũng như tâm lý bởi các em không có đủ thời gian cần thiết để học tập, vui chơi, giải trí đúng với lứa tuổi.

Để hạn chế tình trạng này cần tích cực thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở những khu vực lạc hậu, đói nghèo; nâng cao nhận thức, hiểu biết về chính sách pháp luật của những người sử dụng lao động là trẻ em; tăng cường truyền thông về những thiệt thòi cũng như hệ lụy nghiêm trọng từ việc sử dụng lao động trẻ em… Bên cạnh sự hỗ trợ từ phía các cơ quan chức năng, quan trọng nhất là mỗi bậc phụ huynh cũng cần tự thay đổi nhận thức, để con em mình được phát triển trong một môi trường phù hợp, hạn chế đến mức thấp nhất những thiệt thòi cho các em nhỏ.

Điều này hoàn toàn dễ hiểu khi có sự chệnh lệnh giàu nghèo, trình độ tri thức giữa thành thị và nông thôn. Khi ở nông thôn tỉ lệ sinh thường cao mà lại ít có khả năng cho ăn học tới nơi tới chốn, dẫn ra một nguồn lớn trẻ em đi làm việc phụ giúp gia đình. Ở thành thì lại thiếu nhân công, từ đó, việc cung và cầu xuất hiện dẫn đến thực trạng như bây giờ.

Nhiều gia đình ở vùng nông thôn còn khó khăn, bắt buộc các em phải làm việc để phụ giúp gia đình. Bên cạnh đó, trình độ dân trí của bố mẹ các em cũng chưa cao nên nhiều người để con mình thất học, không được đến trường, chỉ loay quanh ở nhà để làm việc. Nó thành một vòng luẩn quẩn từ nhỏ đến lớn, họ không thể thoát ra được nên mới có con số đáng báo động như thế. Cần có người hướng dẫn, định hướng cho những gia đình này để có hướng khác cho các em. vẫn có thể lao động, đồng thời vẫn có thể đến trường.