Không ít trường hợp người dân phát hiện được tài sản mà không xác định được chủ sở hữu của tài sản đó là ai. Điển hình là vào ngày 21-3-2014, chị Huỳnh Thị Ánh Hồng đã nhặt được 5 triệu yên Nhật trong đống loa thùng cũ khi đi mua ve chai tại TP Hồ Chí Minh hay như vụ bỏ quên xe máy Air blade cùng 1.6 tỷ đồng trong cốp xe tại quốc lộ 6 thuộc huyện Lương Sơn Hòa Bình xảy ra ngày 16/8/2015. Câu hỏi được đặt ra, theo pháp luật hiện hành, các tài sản như vậy sẽ được xử lý ra sao? Tài sản này có thuộc về sở hữu của riêng ai?
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 228 Bộ luật dân sự 2015 thì tài sản vô chủ được hiểu như sau:
Tài sản vô chủ là tài sản mà chủ sở hữu đã từ bỏ quyền sở hữu đối với tài sản đó.
Người đã phát hiện, người đang quản lý tài sản vô chủ là động sản thì có quyền sở hữu tài sản đó, trừ trường hợp luật có quy định khác; nếu tài sản là bất động sản thì thuộc về Nhà nước.
Người phát hiện tài sản không xác định được ai là chủ sở hữu phải thông báo hoặc giao nộp cho Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã nơi gần nhất để thông báo công khai cho chủ sở hữu biết mà nhận lại.
Việc giao nộp phải được lập biên bản, trong đó ghi rõ họ, tên, địa chỉ của người giao nộp, người nhận, tình trạng, số lượng, khối lượng tài sản giao nộp.
Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã đã nhận tài sản phải thông báo cho người phát hiện về kết quả xác định chủ sở hữu.
Sau 01 năm, kể từ ngày thông báo công khai mà không xác định được ai là chủ sở hữu tài sản là động sản thì quyền sở hữu đối với động sản đó thuộc về người phát hiện tài sản.
Sau 05 năm, kể từ ngày thông báo công khai mà không xác định được ai là chủ sở hữu tài sản là bất động sản thì bất động sản đó thuộc về Nhà nước; người phát hiện được hưởng một khoản tiền thưởng theo quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, chúng ta cần phân biệt giữa trường hợp tài sản vô chủ, tài sản không xác định và trường hợp tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên. Điểm "mấu chốt” mà có thể hiểu được trong việc xác định hai điểm này, chúng ta có thể tham khảo như sau:
- Đối với xác lập quyền sở hữu đối với tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu: thì đối tượng từ bỏ sẽ là động sản và bất động sản và việc xác lập quyền sở hữu đối với tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên thì đối tượng bị đánh rơi, bỏ quên chỉ là động sản.
- Trên thực tế, thì việc xác định xác lập quyền sở hữu đối với tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu và việc xác lập quyền sở hữu đối với tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên thì việc xác định này rất dễ nhầm lẫn. Do đó, Ủy ban nhân dân xã hoặc công an xã sẽ là người xác định rằng: vật đó đã bị chủ sở hữu từ bỏ chưa hay chủ sở hữu đã đánh rơi, bỏ quên đối với vật đó.
Nhưng dù xác định đó là tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu hay tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên thì đối tượng bị đánh rơi, bỏ quên thì đều phải tuân theo trình tự, thủ tục vừa nêu trên.
Như vậy, tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu sau cùng sẽ thuộc về người đã phát hiện, người đang quản lý tài sản hoặc thuộc về nhà nước.
