Đây là một vụ án tranh chấp phức tạp với nhiều người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan từ năm 1985 đến năm 2020. Thông qua công tác kiểm sát giải quyết vụ án dân sự theo thủ tục giám đốc thẩm, VKSNDTC thông báo rút kinh nghiệm về những sai sót, vi phạm đối với vụ án:
"Tranh chấp quyền sử dụng đất, hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, yêu cầu di dời tài sản, vật kiến trúc trên đất, hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất" giữa nguyên đơn là bà Lâm Thị C với bị đơn là bà Nguyễn Thị Bích L, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan là ủy ban nhân dân huyện PQ, ông Nguyễn Việt D, Công ty LT và một số người khác.
1. Tóm tắt vụ án
Năm 1975 huyện ủy PQ cấp cho bố mẹ bà Lâm Thị C là cụ Lâm Văn M và cụ Trần Thị H diện tích đất 40.000 m2 (trong đó có diện tích 11.420,9 m2 đang tranh chấp) tại ấp SĐ, xã DT, huyện PQ, tỉnh KG. Trên đất có trồng một số cây lâu năm như: Dừa, Mít, Tràm bông vàng...
Năm 1985, UBND huyện PQ đã mượn một phần đất trên để xây dựng lò gốm, việc mượn không lập văn bản, giấy tờ.
Năm 1993, do không không hiệu quả nên đã sang nhượng cho ông Huỳnh Văn M.
Năm 1996, ông M cho người chặt phá cây do gia đình bà trồng nên đã xảy ra tranh chấp.
Năm 1998, ông Huỳnh Văn M được Nhà nước cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (trong đó có cả đất tranh chấp).
Quá trình khiếu nại
UBND huyện PQ ra Quyết định 488/1999/QĐ-UB ngày 09/7/1999, không công nhận khiếu nại của bà C, ngày 22/8/2000 Thanh tra tỉnh KG công nhận quyết định trên.
Bà C cho rằng việc giải quyết trên là trái quy định pháp luật, tranh chấp quyền sử dụng đất giữa bà và ông M chưa được cơ quan có thẩm quyền nào giải quyết.
Việc ông M chuyển nhượng quyền sử dụng đất này cho Công ty cổ phần LT vào năm 2004, năm 2015 Công ty cổ phần LT chuyển nhượng cho bà Nguyễn Thị Bích L, năm 2020 bà L chuyển nhượng cho anh Nguyễn Việt D là không đúng quy định pháp luật.
Yêu cầu khởi kiện ra Tòa án
Đơn kiện của bà C có những yêu cầu như sau:
Buộc hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do UBND huyện PQ cấp cho ông Huỳnh Văn M.
Hủy hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông M với Công ty công phần LT và hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do UBND tỉnh KG đã cấp cho Công ty cổ phần LT.
Hủy hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất được Công chứng ngày 07/8/2015 giữa Công tỵ cổ phần LT với bà Nguyễn Thị Bích L.
Hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do UBND huyện PQ đã cấp cho bà Nguyễn Thị Bích L ngày 03/9/2015.
Hủy hợp đồng chuyển nhượng giữa bà Nguyễn Thị Bích L với anh Nguyễn Việt D được công chứng ngày 06/01/2020.
Hủy đăng ký biến động quyền sử dụng đất cho anh Nguyền Việt D ngày 09/01/2020.
Giữ nguyên hiện trạng quyền sử dụng diện tích đất 11.420,9m2 tọa lạc tại ấp SĐ, xà DT, huyện PQ cho bà và công nhận quyền sử dụng đất nêu trên cho bà.
2. Quá trình giải quyết tại Tòa án
Bản án sơ thẩm tại TAND tỉnh KG
- Bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà Lâm Thị C
- Chấp nhận yêu cầu độc lập anh Nguyễn Việt D. Theo đó, công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa bà Nguyễn Thị Bích L với anh Nguyền Việt D được công chứng, chứng thực ngày 06/01/2020, đăng ký biến động quyền sử dụng đất ngày 09/01/2020 tại Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai huyện PQ.
- Buộc bà Lâm Thị C giao trả cho anh Nguyễn Việt D diện tích đất 11.420,9 m2 thực hiện giao dịch cho bà Nguyễn Thị Bích L.
- Buộc bà Lâm Thị C phải di dời toàn bộ tài sản, công trình, vật kiến trúc, cây trồng ra khỏi diện tích 11.420,9 m2 đất.
- Ghi nhận sự tự nguyện của bị đơn bà Nguyễn Thị Bích L cho lại bà Lâm Thị C giá trị cây trồng trên đất với số tiền 12.714.000 đồng.
Bản án phúc thẩm tại TAND cấp cao thành phố H
- Không chấp nhận toàn bộ kháng cáo của bà Lâm Thị C. Giữ nguyên Bản án dân sự sơ thẩm của TAND tỉnh KG.
- Ngày 15/1/2021, bà Lâm Thị C có đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm đối với bản án phúc thẩm trên.
- Ngày 04/11/2021, TAND tối cao có Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm đối với Bản án dân sự phúc thẩm của TAND cấp cao tại Thành phố H, đề nghị: Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao xét xử giám đốc thẩm hủy bản án dân sự phúc thẩm nêu trên và Bản án dân sự sơ thẩm của Tòa án nhân dân tỉnh KG.
3. Rút kinh nghiệm trong công tác kiểm sát vụ án
Thứ nhất: UBND huyện bán đấu giá toàn bộ xí nghiệp cho ông M nhưng không có nội dung giao đất. Ngày 12/12/1995, ông M có đơn xin cấp 27.852m2 đất trong đó có diện tích đất đang tranh chấp. Ngày 20/11/1998, UBND huyện PQ cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông M trong khi đất đang có tranh chấp chưa được giải quyết là không đúng với quy định tại khoản 3 Điều 30 Luật Đất đai 1993.
Thứ hai: UBND huyện PQ không công nhận khiếu nại của bà C. Thanh tra tỉnh KG công nhận Quyết định của UBND huyện PQ là không đúng thẩm quyền được quy định tại khoản 3 Điều 38 Luật Đất đai 1993.
Thứ ba: Căn cứ vào Biên bản xác minh hoa màu và cây trái trên phần đất giao thì trên đất tranh chấp có một số cây trồng lâu năm, bà C cho rằng những cây trồng lâu năm này do bà trồng từ năm 1975 và năm 1996.
Các cấp Tòa án chưa xác minh làm rõ diện tích đất có cây trồng lâu năm có phải do bà C trồng để xem xét công nhận quyền sử dụng phần đất này cho bà C.
Tòa án các cấp căn cứ vào Quyết định của UBND huyện PQ và Thanh tra tỉnh KG giải quyết không đúng thẩm quyền đề giải quyết vụ án, bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà C là không có căn cứ, không đảm bảo quyền lợi của nguyên đơn.
Thứ tư: Các quyết định giải quyết khiếu nại mà bà C muốn được giao quyền sử dụng đất gồm 0,65 ha thì bà C phải lập thủ tục đề nghị giao đất theo quy định, nếu muốn giao thêm diện tích đất để canh tác thì sẽ được UBND huyện xem xét giao đất tại vị trí khác ngoài thửa đất 0,65 ha đang tranh chấp.
Tuy nhiên, sau khi có Quyết định giải quyết khiếu nại thì bà C có đơn đề nghị giao thêm đất hay không? Đã được cơ quan có thẩm quyền xem xét hay chưa? Tòa án cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm cũng chưa xác minh làm rõ để có căn cứ giải quyết vụ án nhằm đảm bảo quyền lợi cho bà C.
Thứ năm: Về Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa bà Nguyễn Thị Bích L với anh Nguyễn Việt D được Văn phòng Công chứng N K. tỉnh KG công chứng, chứng thực ngày 06/01/2020 đà vi phạm điều kiện chuyển nhượng quyền sử dụng đất được quy định tại điểm b khoản 1 Điều 188 Luật Đất đai năm 2013. do đất chuyển nhượng có tranh chấp, đang được TAND tỉnh KG thụ lý, giải quyết nên không công nhận hợp đồng công chứng trên.
Từ vụ án trên, VKSNDTC thông báo để các VKSND các cấp nghiên cứu cùng rút kinh nghiệm chung, nhằm nhận diện được các vi phạm tương tự ặê thực hiện tốt chức năng kiểm sát của Ngành theo quy định của pháp luật.
