Thông thường tại các văn bản xử phạt hành chính sẽ không quy định mức phạt cụ thể mà sẽ quy định mức phạt theo khung. Vậy sẽ căn cứ vào đâu để xác định được số tiền cụ thể theo khung mức phạt?
Quy định mức phạt tiền theo khung thì mức phạt cụ thể được tính thế nào?
Lấy ví dụ tại Nghị Định 100/2019/NĐ-CP, tất cả các mức phạt tiền tại đây đều được quy định theo khung.
Theo khoản 2 Điều 22 Nghị Định 100/2019/NĐ-CP quy định: Phạt tiền từ 600.000 đồng đến 1.000.000 đồng đối với người điều khiển xe máy chuyên dùng không có bằng (hoặc chứng chỉ) điều khiển, chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức pháp luật về giao thông đường bộ.
Vậy, nếu người điều khiển xe máy chuyên dùng phạm lỗi này sẽ bị phạt bao nhiêu tiền?
Theo khoản 4 Điều 23 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012, sửa đổi 2020 và hướng dẫn bởi khoản 1 Điều 9 Nghị định 118/2021/NĐ-CP thì:
- Mức tiền phạt cụ thể đối với một hành vi vi phạm hành chính là mức trung bình của khung tiền phạt được quy định đối với hành vi đó;
- Nếu có tình tiết giảm nhẹ thì mức tiền phạt có thể giảm xuống nhưng không được thấp hơn mức tối thiểu của khung tiền phạt;
- Nếu có tình tiết tăng nặng thì mức tiền phạt có thể tăng lên nhưng không được vượt quá mức tối đa của khung tiền phạt.
Cụ thể:
- Khi xác định mức phạt tiền đối với tổ chức, cá nhân vi phạm vừa có tình tiết tăng nặng, vừa có tình tiết giảm nhẹ, thì được giảm trừ tình tiết tăng nặng theo nguyên tắc một tình tiết giảm nhẹ được giảm trừ một tình tiết tăng nặng;
- Mức phạt tiền cụ thể đối với một hành vi vi phạm hành chính là mức trung bình của khung phạt tiền được quy định đối với hành vi đó. Trong trường hợp có từ 02 tình tiết giảm nhẹ trở lên, thì áp dụng mức tối thiểu của khung tiền phạt; nếu có từ 02 tình tiết tăng nặng trở lên, thì áp dụng mức tối đa của khung tiền phạt.
Như vậy, một hành vi vi phạm thông thường sẽ bị phạt ở mức trung bình của khung hình phạt. Tuỳ thuộc vào tình tiết tăng nặng hay giảm nhẹ mà mức phạt có thể cao hoặc thấp hơn mức trung bình.
Theo đó, tại ví dụ đầu bài thì người vi phạm sẽ bị phạt 800.000 đồng:
- Có 1 tình tiết giảm nhẹ thì sẽ bị phạt từ 600 - 799.000 đồng, 2 trở lên thì sẽ bị phạt 600.000 đồng
- Có 1 tình tiết tăng nặng thì sẽ bị phạt từ 801 - 1.000.000 đồng, 2 trở lên thì sẽ bị phạt 1.000.000 đồng
- Có cả tình tiết tăng nặng và tình tiết giảm nhẹ thì sẽ lấy tình tiết nào có nhiều hơn trừ cái còn lại, và sẽ tính căn cứ để xác định mức phạt theo kết quả trừ được.
Những tình tiết nào là tình tiết giảm nhẹ trong VPHC?
Theo Điều 9 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 quy định những tình tiết sau đây là tình tiết giảm nhẹ:
- Người vi phạm hành chính đã có hành vi ngăn chặn, làm giảm bớt hậu quả của vi phạm hoặc tự nguyện khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại;
- Người vi phạm hành chính đã tự nguyện khai báo, thành thật hối lỗi; tích cực giúp đỡ cơ quan chức năng phát hiện vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hành chính;
- Vi phạm hành chính trong tình trạng bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của người khác gây ra; vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng; vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết;
- Vi phạm hành chính do bị ép buộc hoặc bị lệ thuộc về vật chất hoặc tinh thần;
- Người vi phạm hành chính là phụ nữ mang thai, người già yếu, người có bệnh hoặc khuyết tật làm hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình;
- Vi phạm hành chính vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không do mình gây ra;
- Vi phạm hành chính do trình độ lạc hậu;
- Những tình tiết giảm nhẹ khác do Chính phủ quy định.
Như vậy, nếu có một hoặc nhiều tình tiết giảm nhẹ theo quy định trên thì người vi phạm sẽ bị phạt tiền mức thấp hơn trung bình của khung hình phạt (trừ trường hợp vừa có tình tiết giảm nhẹ, vừa có tình tiết tăng nặng)
Những tình tiết nào là tình tiết tăng nặng trong VPHC?
Theo Điều 10 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 quy định những tình tiết sau đây là tình tiết tăng nặng:
- Vi phạm hành chính có tổ chức;
- Vi phạm hành chính nhiều lần; tái phạm;
- Xúi giục, lôi kéo, sử dụng người chưa thành niên vi phạm; ép buộc người bị lệ thuộc vào mình về vật chất, tinh thần thực hiện hành vi vi phạm hành chính;
- Sử dụng người biết rõ là đang bị tâm thần hoặc bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi để vi phạm hành chính;
- Lăng mạ, phỉ báng người đang thi hành công vụ; vi phạm hành chính có tính chất côn đồ;
- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để vi phạm hành chính;
- Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, thiên tai, thảm họa, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để vi phạm hành chính;
- Vi phạm trong thời gian đang chấp hành hình phạt của bản án hình sự hoặc đang chấp hành quyết định áp dụng biện pháp xử lý vi phạm hành chính;
- Tiếp tục thực hiện hành vi vi phạm hành chính mặc dù người có thẩm quyền đã yêu cầu chấm dứt hành vi đó;
- Sau khi vi phạm đã có hành vi trốn tránh, che giấu vi phạm hành chính;
- Vi phạm hành chính có quy mô lớn, số lượng hoặc trị giá hàng hóa lớn;
- Vi phạm hành chính đối với nhiều người, trẻ em, người già, người khuyết tật, phụ nữ mang thai.
Như vậy, nếu có một hoặc nhiều tình tiết tăng nặng theo quy định trên thì người vi phạm sẽ bị phạt tiền cao hơn trung bình của khung hình phạt (trừ trường hợp vừa có tình tiết tăng nặng, vừa có tình tiết giảm nhẹ)
Đồng thời, nếu các tình tiết tăng nặng trên đã được quy định là hành vi vi phạm hành chính thì không được coi là tình tiết tăng nặng mà sẽ bị xử phạt theo hành vi vi phạm.
