Thanh tra Chính phủ là một cơ quan quan trọng của Nhà nước, đóng vai trò giám sát và đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức. Vậy, nhiệm vụ và quyền hạn cụ thể của Thanh tra Chính phủ là gì?
(1) Vị trí, chức năng của Thanh tra Chính phủ
Thanh tra Chính phủ là cơ quan đứng đầu trong các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính được quy định tại khoản 1 Điều 9 Luật Thanh tra 2022.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 10 Luật Thanh tra 2022, vị trí, chức năng của Thanh tra chính phủ là cơ quan của Chính phủ, giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống t ham nhũng, tiêu cực trong phạm vi cả nước; thực hiện nhiệm vụ thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo quy định của pháp luật.
Có thể thấy, với chức năng giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, Thanh tra Chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và xây dựng một xã hội công bằng, trong sạch.
(2) Nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ là gì?
Theo quy định tại Điều 11 Luật Thanh tra 2022, trong lĩnh vực thanh tra, Thanh tra Chính phủ giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra và có nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:
- Xây dựng chính sách, pháp luật về thanh tra;
- Xây dựng Định hướng chương trình thanh tra trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt;
- Xây dựng kế hoạch thanh tra của Thanh tra Chính phủ; hướng dẫn Bộ, cơ quan ngang Bộ (sau đây gọi chung là Bộ), cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xây dựng kế hoạch thanh tra;
- Tổ chức thực hiện và hướng dẫn Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức thực hiện kế hoạch thanh tra;
- Thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh;
- Thanh tra việc quản lý vốn và tài sản nhà nước tại doanh nghiệp nhà nước khi được Thủ tướng Chính phủ giao;
- Thanh tra vụ việc phức tạp, liên quan đến trách nhiệm quản lý của nhiều Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh;
- Thanh tra vụ việc khác khi được Thủ tướng Chính phủ giao;
- Thanh tra lại vụ việc đã có kết luận của Thanh tra Bộ, cơ quan thanh tra của cơ quan thuộc Chính phủ hoặc Thanh tra tỉnh nhưng phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật;
- Theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra của Thủ tướng Chính phủ, Thanh tra Chính phủ;
- Kiểm tra tính chính xác, hợp pháp của kết luận thanh tra của Thanh tra Bộ, cơ quan thanh tra của cơ quan thuộc Chính phủ, Thanh tra tỉnh và quyết định xử lý sau thanh tra của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh khi cần thiết;
- Phối hợp với Kiểm toán nhà nước để xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra và hoạt động kiểm toán nhà nước; hướng dẫn Thanh tra Bộ, Thanh tra tỉnh trong việc xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra và hoạt động kiểm toán nhà nước;
- Chỉ đạo công tác thanh tra, bồi dưỡng, hướng dẫn nghiệp vụ thanh tra, cấp chứng chỉ nghiệp vụ ngạch thanh tra viên;
- Tổng hợp, báo cáo kết quả công tác thanh tra.
Thanh tra Chính phủ còn có nhiệm vụ giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật.
Cùng với đó là giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo quy định của pháp luật.
Có thể thấy, Thanh tra Chính phủ giữ vai trò trung tâm trong hệ thống thanh tra của nhà nước, với nhiều nhiệm vụ và quyền hạn quan trọng.
Từ việc xây dựng chính sách, pháp luật về thanh tra đến việc trực tiếp thực hiện các cuộc thanh tra, Thanh tra Chính phủ đóng góp tích cực vào việc giám sát, kiểm tra hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đảm bảo việc thực hiện đúng pháp luật và chính sách của Đảng và Nhà nước.
Các hoạt động thanh tra của Thanh tra Chính phủ đã góp phần phát hiện và xử lý nhiều vụ việc vi phạm pháp luật, tham nhũng, tiêu cực, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả của bộ máy nhà nước.
(3) Thanh tra Chính phủ được tổ chức như thế nào?
Theo quy định tại Điều 13 Luật Thanh tra 2022, Thanh tra Chính phủ được tổ chức bao gồm vị trí như sau:
- Tổng Thanh tra Chính phủ
- Phó Tổng Thanh tra Chính phủ
-Thanh tra viên và công chức, viên chức.
Việc tổ chức của Thanh tra Chính phủ được thực hiện theo quy định của pháp luật về tổ chức Chính phủ và quy định khác của pháp luật có liên quan.
Trong đó, Tổng Thanh tra Chính phủ là người đứng đầu, chịu trách nhiệm trước Chính phủ về toàn bộ hoạt động của cơ quan.
Các Phó Tổng Thanh tra Chính phủ giúp Tổng Thanh tra Chính phủ thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao.
Thanh tra viên là những người trực tiếp thực hiện công tác thanh tra.
Cấu trúc tổ chức cụ thể của Thanh tra Chính phủ được xây dựng theo nguyên tắc tập trung dân chủ, phân cấp quản lý, đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong cơ quan và với các cơ quan, tổ chức khác.
Việc tổ chức Thanh tra Chính phủ luôn được điều chỉnh để phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ và sự thay đổi của tình hình, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan.
