Người vừa câm vừa điếc có xem là mất năng lực hành vi dân sự?

Nhiều người vẫn thường cho rằng người vừa câm vừa điếc là người mất năng lực hành vi dân sự, do đó, họ không thể tự mình thực hiện các giao dịch mà phải thông qua người giám hộ/người đại diện.

Đối chiếu với các quy định pháp lý liên quan đến vấn đề này, liệu nhận định trên đã đúng hay chưa?

Hiện nay, theo quy định tại Điều 21 Bộ luật dân sự 2015 khi xem xét năng lực hành vi dân sự của một người, chúng ta cần chia ra các trường hợp sau:

- TH1: Dưới chưa đủ sáu tuổi

Trong trường hợp này họ không có năng lực hành vi dân sự. Mọi giao dịch dân sự do người đại diện theo pháp luật của người đó xác lập, thực hiện.

- TH2: Từ đủ sáu tuổi đến chưa đủ mười lăm tuổi

Đối với trường hợp này, họ có năng lực hành vi dân sự chưa đầy đủ. Do đó, khi xác lập, thực hiện giao dịch dân sự phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý, trừ giao dịch dân sự phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày phù hợp với lứa tuổi.

- TH3: Từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi

Những người rơi vào trường hợp này được tự mình xác lập, thực hiện giao dịch dân sự, trừ giao dịch dân sự liên quan đến bất động sản, động sản phải đăng ký và giao dịch dân sự khác theo quy định của luật phải được người đại diện theo pháp luật đồng

- TH4: Từ đủ 18 tuổi trở lên

Họ được tự mình xác lập, thực hiện các giao dịch dân sự.

Như vậy, về nguyên tắc, khi cá nhân đủ tuổi thành niên (mười tám tuổi) thì đương nhiên có năng lực hành vi dân sự. Năng lực này được ghi nhận cho cá nhân mà không cần bất kỳ thủ tục nào. Tuy nhiên, người đủ mười tám tuổi có thể rơi vào trường bị mất năng lực hành vi dân sự. Xong, để tránh những sự tùy tiện, pháp luật quy định cá nhân chỉ bị mất năng lực hành vi dân sự khi thỏa mãn một số điều kiện quy định tại khoản 1 Điều 22 Bộ luật dân sự 2015:

 “Khi một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan, Toà án ra quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận của tổ chức giám định”.

Theo đó, một người chỉ bị tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự khi thỏa mãn hai nhóm điều kiện:

- Điều kiện về nội dung: Gồm

+ Bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác;

+ Không thể nhận thức;

+ Không thể làm chủ được hành vi.

- Điều kiện về tố tụng tư pháp: Phải có quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần.

Mặt khác, theo Điều 23, 24 Bộ luật dân sự 2015 thì người vừa câm vừa điếc không đương nhiên rơi vào trường hợp người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hay người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi. Bởi, theo các điều luật này để xác định có có rơi vào các trường hợp trên hay không đều phải cần đến thủ tục tố tụng tư pháp. Theo đó, họ sẽ cần đến người giám hộ khi Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi hoặc Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.

Từ những quy định trên, chúng ta đưa ra kết luận người vừa câm vừa điếc không đương nhiên được coi là người mất năng lực hành vi dân sự hay người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi hay người hạn chế năng lực hành vi dân sự. Nếu họ có đủ khả năng nhận thức, làm chủ hành vi thì tùy theo độ tuổi mà tự mình thực hiện các giao dịch dân sự theo quy định pháp luật.

Xét trong thực tiễn xét xử, Tòa án dân sự Tòa án nhân dân tối cao đã từng ra một quyết định về vụ việc liên quan đến vấn đề xác định năng lực dân sự của người bị vừa câm vừa điếc từ nhỏ, đó là Quyết định số 376/2008/DS-GĐT ngày 22/12/2008. Theo nội dung phần xét thấy tại Quyết định này, Tòa án nhân dân tối cao cho rằng chưa thể khẳng định người vừa câm vừa điếc từ nhỏ thuộc diện mất năng lực hành vi dân sự và việc có mất năng lực hành vi dân sự hay không còn phải kiểm tra lại theo thủ tục luật định.