chứng trong vụ án tố tụng hình sự luôn mà một mắt xích quan trọng nhằm giúp giải quyết vụ án một cách khách quan, kỹ lưỡng và đẩy nhanh tiến độ tố tụng thì không thể thiếu người làm chứng.
Nhất là trong những vụ án hình sự, trường hợp một người bỗng dưng nhận được thư mời của Tòa án hoặc cơ quan điều tra để làm nhân chứng cho vụ án thì người này có bắt buộc phải tham gia?
1. Người làm chứng là ai?
Căn cứ khoản 1 Điều 66 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 có giải thích người làm chứng trong vụ án hình sự là người biết được những tình tiết liên quan đến nguồn tin về tội phạm, về vụ án và được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng triệu tập đến làm chứng.
Ngoài ra, người bào chữa của người bị buộc tội và người do nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất mà không có khả năng nhận thức được những tình tiết liên quan nguồn tin về tội phạm, về vụ án hoặc không có khả năng khai báo đúng đắn sẽ không được làm chứng.
2. Quyền và nghĩa vụ của người làm chứng
Nhằm bảo vệ kết quả tố tụng được khách quan và đúng đắn nhất bằng việc thu thập đầy đủ chứng cứ mà trong đó có người làm chứng thì pháp luật cũng bảo vệ người làm chứng trong vụ án hình sự bằng việc phân quyền và nghĩa vụ cho đối tượng này tại khoản 3, khoản 4 Điều 66 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 như sau:
(1) Người làm chứng có quyền:
- Được thông báo, giải thích quyền và nghĩa vụ của mình.
- Yêu cầu cơ quan triệu tập bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản và quyền, lợi ích hợp pháp khác của mình, người thân thích của mình khi bị đe dọa.
- Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng liên quan đến việc mình tham gia làm chứng.
- Được cơ quan triệu tập thanh toán chi phí đi lại và những chi phí khác theo quy định của pháp luật.
(2) Người làm chứng có nghĩa vụ:
- Có mặt theo giấy triệu tập của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Trường hợp cố ý vắng mặt mà không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan và việc vắng mặt của họ gây trở ngại cho việc giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử thì có thể bị dẫn giải;
- Trình bày trung thực những tình tiết mà mình biết liên quan đến nguồn tin về tội phạm, về vụ án và lý do biết được những tình tiết đó.
3. Người làm chứng không đến dự phiên tòa có được không?
Hiện hành theo khoản 5 Điều 66 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định người làm chứng khai báo gian dối hoặc từ chối khai báo, trốn tránh việc khai báo mà không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan thì phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật hình sự 2015.
Đồng thời, cơ quan, tổ chức nơi người làm chứng làm việc hoặc học tập có trách nhiệm tạo điều kiện để họ tham gia tố tụng.
Người dân nên ghi lại địa chỉ và số điện thoại ghi trên phong bì, sau đó gọi điện trực tiếp cho cán bộ tòa án trình bày sự việc, hỏi xem tại sao lại được mời làm nhân chứng, bản thân tham gia với tư cách gì... để nhận được tư vấn và hướng dẫn tiếp theo.
Khi cơ quan điều tra đến làm việc, người dân không nên lo lắng. Họ có thể mời chính quyền địa phương chứng kiến, trả lời thẳng thắn rằng bản thân không liên quan vụ án hoặc có liên quan thì phải phối hợp với cơ quan tố tụng.
Như vậy, người dân được mời làm người làm chứng trong vụ án hình sự sẽ bắt buộc phải tham gia và đến phiên tòa để làm nhân chứng cho vụ án, trừ trường hợp bất khả kháng thì người dân sẽ được dời hoặc dừng việc làm nhân chứng tùy theo tình hình.
