Người dân vắng mặt, Công an vẫn được khám xét chỗ ở?

Khám xét chỗ ở khi công dân vắng mặt - Ảnh minh họa

Trong trường hợp người dân không có mặt tại nơi cư trú, Công an có được tiến hành khám xét chỗ ở của họ hay không? Nếu có thì phải căn cứ vào đâu?

Thứ nhất, việc khám xét phải được áp dụng đúng căn cứ và thẩm quyền

Điều 192 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 quy định rõ, việc khám xét chỗ ở chỉ được thực hiện khi:

- Có căn cứ để nhận định chỗ ở có công cụ, phương tiện phạm tội, tài liệu, đồ vật, tài sản do phạm tội mà có hoặc đồ vật, dữ liệu điện tử, tài liệu khác có liên quan đến vụ án.

- Khi cần phát hiện người đang bị truy nã, truy tìm và giải cứu nạn nhân.

Thẩm quyền ra lệnh khám xét chỗ ở tại Điều 193 BLTTHS được quy định gồm 2 trường hợp:

- Trường hợp khẩn cấp:

+ Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các cấp

+  Thủ trưởng đơn vị độc lập cấp trung đoàn và tương đương

- Trường hợp thông thường:

+ Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các cấp. Trường hợp này, lệnh bắt phải được Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn trước khi thi hành;

+ Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân và Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự các cấp;

+ Chánh án, Phó Chánh án Tòa án nhân dân và Chánh án, Phó Chánh án Tòa án quân sự các cấp; Hội đồng xét xử.

*Lưu ý: Người được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra và Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các cấp phải được sự Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn trước khi khám xét.

Thứ hai, việc khám xét khi không có mặt người dân dựa vào căn cứ nào

Điều 195 BLTTHS quy định việc khám xét chỗ ở phải tuân thủ:

- Phải có mặt người đó hoặc người từ đủ 18 tuổi trở lên cùng chỗ ở, có đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn và người chứng kiến.

- Trường hợp người đó, người từ đủ 18 tuổi trở lên cùng chỗ ở cố tình vắng mặt, bỏ trốn hoặc vì lý do khác họ không có mặt mà việc khám xét không thể trì hoãn thì việc khám xét vẫn được tiến hành nhưng phải có đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn nơi khám xét và hai người chứng kiến.

- Không được bắt đầu việc khám xét chỗ ở vào ban đêm, trừ trường hợp khẩn cấp nhưng phải ghi rõ lý do vào biên bản.

Từ đó có thể thấy, chỉ trong trường hợp việc khám xét không thể trì hoãn được thì người có thẩm quyền mới được khám xét chỗ ở mà không có mặt người dân, tuy nhiên cần có đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn nơi khám xét và hai người chứng kiến.

Việc khám xét chỗ ở mà không có mặt của người dân là vi phạm nghiêm trọng đến quyền con người, một trong những quyền cơ bản được nhắc đến trong Hiến pháp nước ta. Vì vậy để thực hiện việc khám xét vắng mặt người dân thì phải trong trường hợp thật sự cấp thiết và có mặt đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn nơi khám xét và người chứng kiến để đảm bảo trong quá trình khám xét không có hành vi khác xâm phạm đến quyền và lợi ích chính đáng của người dân.

Cảm ơn bài viết của bạn rất hay. Như vậy, việc khám xét chỗ ở có thể không cần có mặt người dân nếu đã có người cùng chỗ ở với người dân (đủ 18 tuổi trở lên) và có đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn và người chứng kiến.

Như vậy, không phải người vi phạm không có nhà là công an không được khám xét chỗ ở. Nếu người vi phạm cố tình trốn tránh, trì hoãn việc khám xét chỗ ở thì công an vẫn có thể mời chính quyền địa phương đại diện tham gia chứng kiến khám xét chỗ ở.

Cám ơn bài viết chia sẻ hữu ích của tác giả. Nhờ bài viết mà mình biết được quyền lợi của người dân khi vắng mặt mà khám nhà, bởi cơ quan chức năng chỉ được phép khám xét trong một số trường hợp nhất định theo như tác giả nhắc đến ở trên và phải có sự có mặt của đại diện chính quyền nơi khám xét và 2 người chứng kiến thì mới được.