Hơn 150 bài thuốc y học cổ truyền được hướng dẫn bởi Bộ Y tế

Từ ngày 01/01/2017, các cơ sở khám chữa bệnh, cơ sở kinh doanh thuốc y học cổ truyền phải căn cứ vào danh mục thuốc cổ truyền được Bộ Y tế công nhận để kê đơn thuốc. Thầy thuốc chỉ được kê đơn sau khi trực tiếp khám chữa bệnh và chỉ được kê đơn khi được chế biến theo quy định tại Danh mục này. Đồng thời, không được thay đổi công thức, tác dụng, chỉ định, chống chỉ định, đường dùng, thận trọng và tương tác thuốc.

Danh mục này gồm 163 bài thuốc sắp xếp thành 22 chương theo tác dụng chữa bệnh, cấu trúc bài thuốc bao gồm:

1. Tên bài thuốc

2. Xuất xứ (tên tài liệu ghi bài thuốc)

3. Công thức: tên vị thuốc (ghi tên trong dược điển Việt Nam, dược điển Trung Quốc, hoặc sách dược liệu, sách y học cổ truyền); số lượng từng vị (quy đổi ra gam:g)

4. Dạng bào chế

5. Công năng

6. Chủ trị

7. Liều dùng

8. Cách dùng

Lưu ý khi sử dung: thận trọng khi sử dụng, tương tác thuốc.

Thông tư ban hành Danh mục  thuốc y học cổ truyền được Bộ Y tế công nhận cũng đưa ra các trường hợp thuốc cổ truyền không đưa vào danh mục, đó là:

- Các phương thuốc được ghi trong sách y học cổ truyền của Việt Nam, Trung Quốc sau thế kỷ 19 được sử dụng tại Việt Nam, các phương thuốc gia giảm được ghi trong sách y học cổ truyền của Việt Nam, Trung Quốc sau thế kỷ 19 được sử dụng tại Việt Nam được nghiên cứu lâm sàng giai đoạn 2 chưa được Hội đồng nghiên cứu y sinh học cấp tương ứng nghiệm thu đánh giá an toàn, hiệu quả.

- Bài thuốc gia truyền chưa được Sở Y tế cấp Giấy chứng nhận bài thuốc gia truyền.

- Thuốc dân gian, thuốc cổ truyền có hiệu quả nhất đối với một chứng bệnh hoặc một bệnh nào đó được nghiên cứu tiền lâm sàng, nghiên cứu lâm sàng chưa được Hội đồng nghiên cứu y sinh học cấp tương ứng nghiệm thu đánh giá an toàn, hiệu quả.

- Thuốc cổ truyền là sản phẩm thuộc đề tài cấp Nhà nước, cấp Bộ và tương đương được nghiên cứu tiền lâm sàng được Hội đồng nghiên cứu y sinh học cấp tương ứng nghiệm thu nhưng chưa nghiên cứu lâm sàng.

- Thuốc cổ truyền chuyển dạng bào chế không thay đổi tác dụng và đường dùng, có quy trình, dạng bào chế ổn định chưa được Hội đồng khoa học cấp Bộ nghiệm thu, đánh giá kết quả.

Xem chi tiết tại Thông tư ban hành Danh mục  thuốc y học cổ truyền được Bộ Y tế công nhận ở file đính kèm.

Xin vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký thành viên để tải file 'Dự thảo Thông tư ban hành danh mục thuốc y học cổ truyền đựơc Bộ Y tế công nhận'

Xin vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký thành viên để tải file 'Danh mục thuốc y học cổ truyền được Bộ Y tế công nhận'

Cửu vị khương hoạt thang

- Xuất xứ: Bỉ sự nan tri

- Công thức:

- Dạng bào chế: Thuốc sắc

- Tác dụng: Phát hãn trừ thấp, kiêm thanh lý nhiệt.

- Liều lượng và cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang. Nếu muốn cho ra mồ hôi nhanh thì uống thuốc nóng, ăn một bát cháo nóng. Nếu muốn cho ra mồ hôi từ từ thì uống thuốc ấm.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng ngoại cảm phong hàn thấp. Triệu chứng: sốt, ố hàn đau đầu, không có mồ hôi,  thân mình chân tay đau mỏi ê ẩm, miệng đắng và khát.

Quế chi thang

- Xuất xứ: Thương hàn luận

- Công thức:

Quế chi                           Ramulus Cinnamomi                                 12 g

Bạch thược                    Radix Paeoniae lactiflorae                          12 g

Cam thảo                        Radix Glycyrrhizae                                     6 g

Sinh khương                  Rhizoma Zingiberis recens                          12 g

Đại táo                            Fructus Jujubae                                         12 quả

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Giải cơ phát hãn, điều hòa dinh vệ.

- Liều lượng và cách dùng:  Ngày uống 1 thang. Lần đầu uống hơi ấm 80ml, sau đó ăn 1 bát cháo nóng trợ lực, đắp chăn kín khi mồ hôi ra ướt dâm dấp khắp mình là vừa. Không nên để mồ hôi ra dầm dề. Nếu uống 1 lần mồ hôi ra đạt yêu cầu không uống nữa. Trường hợp chưa ra mồ hôi uống tiếp 2/3 số lượng như trên. Nếu bệnh nặng uống đủ 1 thang trong 24h chưa đỡ uống tiếp đơn trên cho tới khi ra mồ hôi nhưng không được uống quá 3 thang.

- Kiêng kỵ: Trong khi uống thuốc kiêng đồ sống lạnh, dầu, mỡ và các gia vị cay nóng.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng Thái dương bệnh trúng phong. Triệu chứng: sốt có mồ hôi, sợ gió, sợ lạnh, chảy mũi, hoặc hắt hơi, nôn khan, không khát, mạch phù hoãn.

Quế chi gia quế thang

- Xuất xứ: Thương hàn luận/ Kim quỹ yếu lược

- Công thức:

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Giải cơ phát hãn, điều hòa dinh vệ / Giải ngoại tà, ôn thận thủy

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 1 thang, chia đều 3 lần, uống ấm.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng bôn đồn dưới tâm, khí từ thận chạy xuyên lên tâm, do dùng phép ôn châm cho ra mồ hôi khi chỗ châm bị sưng đỏ.

 Quế chi gia Bạch thược thang

- Xuất xứ: Thương hàn luận

- Công thức:

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Điều hòa trung tiêu, giải cơ phù chính, chỉ thống/ giải biểu hòa tì

- Liều lượng và cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, uống ấm, chia đều 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng Thái dương do thầy thuốc cho nhầm thuốc hạ gây bệnh Thái âm. Triệu chứng: Bụng đầy có lúc đau.

Quế chi gia Đại hoàng thang

- Xuất xứ: Thương hàn luận

- Công thức:

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Giải biểu thông hạ

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 1 thang, uống ấm, chia đều ngày uống 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng Thái dương bệnh chuyển thành bệnh thái âm tì thực (chuyển sang dương minh), kết không tống ra được, bụng đầy cứng rắn đau, phân táo.

 Quế chi gia cát căn thang

- Xuất xứ: Thương hàn luận

- Công thức:

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Giải cơ phát biểu, sinh tân.

- Liều lượng và cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang. Uống ấm chia đều.ngày uống 3 lần, lần đầu uống xong đắp chăn cho ra mồ hôi, nếu chưa ra mồ hôi sau 2-3h uống tiếp làm như lần đầu. Trường hợp lần đầu uống đã ra mồ hôi thì 2 lần sau uống ấm không đắp chăn.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng Thái dương bệnh có lưng gáy cứng, ra mồ hôi nhiều, sợ gió.

 Tang cúc ẩm

 - Xuất xứ: Ôn bệnh điều biện

- Công thức:

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.                                                                                     

- Tác dụng: Sơ phong thanh nhiệt, tuyên  phế chỉ khái.

- Liều lượng và cách dùng: Sắc uống  ngày 1 thang. Uống chia đều 5 lần, ngày uống 4 lần, tối uống 1 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Phong ôn mới phát. Triệu chứng: ho, sốt nhẹ, hơi khát, mạch phù sác.

 Ngân kiều tán

- Xuất xứ: Ôn bệnh điều biện

- Công thức:

- Dạng bào chế: Thuốc bột.

- Tác dụng: Tân lương giải biểu, thanh nhiệt giải độc.

- Liều lượng và cách dùng: Lô căn sắc đến khi thấy hương thơm bốc ra lấy nước để uống với thuốc bột trên. Mỗi lần uống 24 g, ngày uống 2 lần, tối uống 1 lần. Bệnh nặng ngày uống 3 lần, tối uống 1 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

  Chữa bệnh nhiệt bệnh thời kỳ đầu. Triệu chứng: Phát sốt không ra mồ hôi hoặc có ít mồ hôi, hơi sợ gió lạnh, đầu nhức miệng khát, ho, họng đau mạch phù sác, đầu lưỡi đỏ, rêu lưỡi trắng, vàng mỏng.

 Sài cát giải cơ thang

- Xuất xứ: Thương hàn lục thư

- Công thức:

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Giải cơ thanh nhiệt.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 1 thang chia 4 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa các chứng ngoại cảm phong hàn, hàn uất hóa nhiệt. Triệu chứng: ố hàn nhẹ dần, sốt tăng dần, đau đầu, mũi khô, mắt đau, môi ráo, miệng đắng, phiền táo bất an. Rêu lưỡi vàng mỏng, lưỡi hơi đỏ, mạch phù hơi hồng. 

Tiểu sài hồ thang

- Xuất xứ: Thương hàn luận

- Công thức:

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Cách chế biến: Bán hạ chế, Sinh khương thái mỏng, Đại táo thái nhỏ.

- Tác dụng: Hoà giải thiếu dương, sơ thông khí cơ tam tiêu.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 1 thang, uống ấm chia đều 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng nóng rét qua lại, ngực sườn đầy tức, miệng đắng mắt hoa nhức đầu buồn nôn, mạch huyền.  

 Tứ nghịch tán

- Xuất xứ: Thương hàn luận

- Công thức:

      Cam thảo                  Radix Glycyrrhizae                                      

      Sài hồ                     Radix Bupleuri                                                 

      Chỉ thực                    Fructus Aurantti immaturi                               

      Bạch thược             Radix Paeoniae lactiflorae

      Lượng các vị bằng nhau.                       

- Dạng bào chế: Làm thuốc tán.

- Cách chế biến: Cam thảo chích, chỉ thực ngâm nước, nướng xé nhỏ ra, các vị trên sấy khô tán bột mịn.

- Tác dụng: Giải uất nhiệt, điều can tỳ.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 3 lần, mỗi lần 15 g.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng dương khí uất ở trong (nhiệt quyết). Triệu chứng chân, tay lạnh giá, ngườ nóng, ỉa chảy, hai mạng sườn đầy tức, bụng đau, mạch huyền

Sài hồ sơ can tán

- Xuất xứ: Cảnh nhạc toàn thư

- Công thức:

     Cam thảo                  Radix Glycyrrhizae    4g                     

     Sài hồ                       Radix Bupleuri     8g                                                      

     Chỉ xác                      Fructus Aurantii   8 g

     Thược dược              Radix Paeoniae lactiflorae  12 g

        Xuyên khung          Radix Ligustici wallichii  8g

        Hương phụ              Rhizoma Cyperi     8g

         Trần bì        8g                    

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Sơ can lý khí, hoạt huyết chỉ thống.

- Liều lượng và cách dùng: Sắc uống

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa  chứng can khí uất kết, lúc sốt lúc rét, đau mạng sườn.

Tiêu dao tán

- Xuất xứ: Hoà tễ cục phương

- Công thức:

      Sài hồ                         Radix Bupleuri                                40 g

      Đương quy                 Radix Angelicae  sinensis               40 g

      Bạch thược                Radix Paeoniae lactiflorae              40 g

      Bạch truật                  Rhizoma Atractylodis macrocephalae     40 g

      Phục linh                   Poria                                                  40 g

      Cam thảo                  Radix Glycyrrhizae              20 g

      Bạc hà                        Herba Menthae          20 g

      Sinh khương              Rhizoma Zingiberis recens  12 g

- Dạng bào chế: Thuốc bột.

- Cách chế biến: Đương quy tẩm rượu, Bạch thược tẩm rượu. Bạch truật tẩm hoàng thổ sao, Cam thảo chích.

- Tác dụng: Sơ can kiện tỳ.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 3 lần, mỗi lần 8 g với nước sắc Bạc hà, Sinh khương.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa các chứng can uất huyết hư, tỳ mất công năng kiện vận với triệu chứng: Đau sườn, lúc sốt lúc rét, đau đầu, mắt hoa, mệt mỏi, ăn ít hoặc kinh nguyệt không đều, hai vú căng nhức, mạch huyền.

Hắc tiêu giao tán

- Xuất xứ: Nữ khoa chỉ yếu – Y lược lục thư

- Công thức:              

      Sài hồ                         Radix Bupleuri                                              4 g

      Đương quy                 Radix Angelicae  sinensis                           4 g

      Bạch thược                Radix Paeoniae lactiflorae                         4 g

      Bạch truật                  Rhizoma Atractylodis macrocephalae       4 g

      Phục linh                   Poria                                                               4 g

      Cam thảo                   Radix Glycyrrhizae                                      2 g

      Bạc hà                        Herba Menthae                                             8 g

      Sinh khương              Rhizoma Zingiberis recens                         3 phiến

      Sinh địa                      Radix Rehmanniae                                        4 g

- Dạng bào chế: Thuốc bột.

- Cách chế biến: Đương quy chích rượu, Bạch thược tẩm rượu, Bạch truật tẩm hoàng thổ sao, Cam thảo chích.

- Tác dụng: Sơ can dưỡng huyết, kiện tỳ.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 3 lần, mỗi lần 8 g với nước sắc Bạc hà, Sinh khương.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng can uất huyết hư có đau bụng trước hành kinh. Mạch huyền hư.

Bán hạ tả tâm thang

- Xuất xứ: (Thương hàn luận)

- Công thức:

           Bán hạ chế              Rhizoma Pinelliae                                       16 g

             Hoàng cầm            Radix Scutellariae                                      12 g

             Can khương          Rhizoma Zingiberis                                      12 g

             Nhân sâm              Radix Ginseng                                              12 g

             Hoàng liên           Rhizoma Coptidis                                              4 g

             Cam thảo               Radix Glycyrrhizae                                         8 g

             Đại táo                   Fructus Zizyphi                                              12 qủa

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Hàn nhiệt bình điều, tiêu bĩ tán kết.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 1 thang chia 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng đầy trướng do hàn nhiệt hỗ kết, biểu hiện bụng báng bĩ, đầy nhưng không đau hoặc nôn, sôi bụng, rêu lưỡi mỏng vàng mà dính.

  Hoàng liên thang

- Xuất xứ: Thương hàn luận

- Công thức:                                                                              

          Hoàng liên              Rhizoma Coptidis                                        12 g

          Cam thảo                Radix Glycyrrhizae                                     12 g

          Can khương            Rhizoma Zingiberis                                       2 g

          Quế chi                   Ramulus Cinnamomi                                12 g

          Nhân sâm               Radix Ginseng                                               8 g

          Bán hạ chế             Rhizoma Pinelliae                                       12 g

          Đại táo                    Fructus Zizyphi                                            12 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc..

- Tác dụng: Bình điều hàn nhiệt, hòa vị giáng nghịch.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 1 thang chia 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng trong ngực có nhiệt, trong bụng có hàn. Biểu hiện tức ngực, buồn nôn, đau bụng, bụng sôi tiết tả, rêu lưỡi trắng hoạt, mạch huyền.

Hậu phác thất vật thang

- Xuất xứ: Kim quỹ yếu lược

- Công thức:

          Hậu phác                Cortex Magnoliae officinalis  16g                                                     

          Cam thảo                Radix Glycyrrhizae    12 g

          Đại hoàng               Radix et Rhizoma Rhei      12 g

          Chỉ thực                  Fructus Aurantii immaturii    16 g

          Quế chi                   Ramulus Cinnamomi      10 g

          Sinh khương           Rhizoma Zingiberis recens  12 g

          Đại táo                    Fructus Zizyphi      10 quả

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Giải cơ phát biểu, sơ tiết lý thực.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày sắc uống 1 thang, uống ấm, chia đều 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng: Chữa chứng ngoại cảm, biểu chứng chưa giải mà xuất hiện lý chứng thực.Triệu chứng bụng đầy trướng, đau, đại tiện không thông, sốt, mạch phù sác.

Đại sài hồ thang

- Xuất xứ : Thương hàn luận

- Công thức:

          Sài hồ                      Radix Bupleuri                                           16 g

          Hoàng cầm             Radix Scutellariae                                     12 g

          Bán hạ bắc             Rhizoma Pinelliae                                      12 g

          Xích thược             Radix Paeoniae veitchii                            12 g

          Chỉ thực                  Fructus Aurantii immaturi                        12 g

          Đại hoàng               Radix et Rhizoma Rhei                              10 g

          Đại táo                    Fructus Zizyphi                                            5 quả

          Sinh khương           Rhizoma Zingiberis recens                         3 miếng

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng : Bài thuốc có tác dụng hòa giải thiếu dương, tả hạ nhiệt kết.

- Liều lượng và cách dùng: Sắc ngày 1 thang uống ấm, chia đều 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa các chứng thiếu dương bệnh chưa giải mà lý nhiệt thịnh biểu hiện lâm sàng là: Nóng rét qua lại, ngực không thư thái, nôn ra mùi hăng, buồn phiền, hung phúc trướng mãn, đại tiện không thông, miệng đắng. Rêu lưỡi vàng, mạch huyền.

 Phòng phong thông thánh tán

- Xuất xứ: Y phương tập giải

- Công thức:

         Phòng phong          Radix Ledebouriellae seseloidis              40 g

Kinh giới                Herba Elsholtriziae ciliatae                       40 g

Liên kiều                Fructus Forsythiae                                      40 g

Ma hoàng               Herba Ephedrae                                           40 g

Bạc hà                     Herba Menthae                                            40 g                                                                

Xuyên khung         Rhizoma Ligustici wallichii                        40 g                                                                

Đương quy             Radix Angelicae  sinensis                           40 g                                                                

Bạch thược            Radix Paeoniae lactiflorae                        40 g                                                                

Bạch truật              Rhizoma Atractylodis macrocephalae      40 g                                                                

Sơn chi                   Fructus Gardeniae                                      40 g                                                                                                        

Đaị hoàng              Radix et Rhizoma Rhei                                40 g                                                                

Mang tiêu              Mirabilite                                                      40 g                                                                

Hoàng cầm              Radix Scutellariae                                      40 g                                                                

Cát cánh                 Radix Platicodi                                            40 g                                                                

Thạch cao               Gypsum Fibrosum                                        40 g                                                                

Hoạt thạch             Pulvus Talci                                                120 g                                                                

Cam thảo                Radix Glycyrrhizae                                      80 g

- Dạng bào chế: Thuốc bột.

- Cách chế biến: Bạch thược sao, Sơn chi sao đen, Đại hoàng tẩy rượu. Các vị trên sao giòn tán mịn.

- Tác dụng: Sơ phong giải biểu, thanh nhiệt tả hạ.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 3 lần, mỗi lần 8 g với nước Sinh khương.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng ngoại cảm phong tà, nội có uất nhiệt, biểu lý đều thực, với triệu chứng: Ố hàn phát nhiệt, đầu choáng mắt hoa, mặt đỏ, tai ù, miệng đắng lưỡi khô, yết hầu khô họng vướng, ho, đại tiện bí kết, tiểu tiện đỏ sáp, mạch hồng sác hoặc huyền hoạt.

 Sài hồ gia mang tiêu thang

- Xuất xứ: Thương hàn luận

- Công thức:

       Sài hồ                        Radix Bupleuri                                             24 g

       Hoàng cầm               Radix Scutellariae                                         8 g

       Nhân sâm                  Radix Ginseng                                                8 g

       Bán hạ chế                Rhizoma Pinelliae                                        24 g

       Cam thảo                  Radix Glycyrrhizae                                        8 g

       Sinh khương             Rhizoma Zingiberis recens                          8 g

       Mang tiêu                 Mirabilite                                                       10 g

       Đại táo                      Fructus Zizyphi                                             12 quả

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Song giải thiếu dương, dương minh.

- Liều lượng và cách dùng: Sắc uống.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng tà ở thiếu dương, nóng rét qua lại, có xu hướng chuển vào dương minh. Triệu chứng rét rồi nóng, ngực sườn đầy tức, nôn sốt tăng về chiều.

Cát căn Hoàng cầm Hoàng liên thang

- Xuất xứ:: Thương hàn luận         

- Công thức:

         Cát căn                    Rhizoma Puerariae                                  32 g

         Chích thảo              Radix Glycyrrhizae                                    8 g

         Hoàng cầm             Radix Scutellariae                                     8 g

         Hoàng liên              Rhizoma Coptidis                                       8 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Giải biểu, thanh lý.

- Liều lượng và cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang  uống ấm, chia đều 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng lý nhiệt đi ỉa lỏng có kiêm biểu tà. Triệu chứng đi ỉa không ngừng, suyễn ra mồ hôi, mạch xúc.

Đại tiền hồ thang

- Xuất xứ: Thôi thị

- Công thức:

Tiền hồ                    Radix Peucedani                                          16 g

Sài hồ                     Radix Bupleuri                                          16 g

Hoàng cầm             Radix Scutellariae                                    12 g

Bán hạ chế              Rhizoma Pinelliae                                        12 g

Xích thược              Radix Paeoniae veichii                              12 g

Chỉ thực                  Fructus Aurantii immaturi                         12 g

Đại hoàng               Radix et Rhizoma Rhei                                10 g

Đại táo                     Fructus Zizyphi                                               5 quả

Sinh khương           Rhizoma Zingiberis recens                            3 miếng

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

-  Tác dụng: Phát hãn giải biểu, thanh nhiệt, thông lợi đại tiện.

- Liều lượng và cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, uống ấm chia làm 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa các chứng thương hàn phát sốt không có mồ hôi, dương tà nhập lý, nhiệt kết tâm, hạ bĩ, buồn nôn hoặc nóng rét qua lại, phiền khát nói nhảm, bụng đầy tiện bí do biểu chứng chưa giải mà lý chứng lại cấp.

 Bạch hổ thang

- Xuất xứ: Thương hàn luận          

- Công thức:

Tri mẫu  Rhizoma Anemarrhenae   18g                                                      

Cam thảo  Radix Glycyrrhizae     8g                                                                                                                                                                                     

 Thạch cao    Gypsum Fibrosum  32g                                                                                                                                                                                      

Ngạnh mễ  Semen Oryzae   32 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Cách chế biến: Tri mẫu cạo sạch lông, Thạch cao giã nát cho vào túi vải túm lại, Cam thảo chích.

- Tác dụng: Thanh nhiệt, sinh tân.

- Liều lượng và cách dùng: Uống ấm, chia đều, ngày uống 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa Dương minh bệnh. Tiệu chứng sốt cao, đổ mồ hôi nhiều, phiền khát (biểu hàn lý nhiệt),mạch hồng đại.

Bạch hổ gia nhân sâm

- Xuất xứ: Kim quỹ yếu lựoc

- Công thức:

        Tri mẫu                      Rhizoma Anemarrhenae                           18 g

         Cam thảo                   Radix Glycyrrhizae                                     8 g

         Thạch cao                 Gypsum Fibrosum                                    48 g

         Ngạnh mễ                  Semen Oryzae                                              32 g

        Nhân sâm                   Radix Ginseng                                            8 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Cách chế biến: Tri mẫu cạo sạch lông, Thạch cao giã nát cho vào túi vải túm lại, Cam thảo chích.

- Tác dụng: Thanh nhiệt, ích khí sinh tân.

- Liều lượng và cách dùng: Uống ấm, chia đều, ngày uống 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa các chứng thương hàn biểu chứng chưa giải sốt cao, khí và tân dịch đều tổn thương, tâm phiền, khát, lưng hơi sợ lạnhhoặc mùa hè trúng thử, sốt cao ra nhiều mồ hôi, mạch đại vô lực.

 Bạch hổ gia quế chi thang

- Xuất xứ: Kim quỹ yếu lựơc

- Công thức:

Tri mẫu    Rhizoma Anemarrhenae     18 g

 Cam thảo   Radix Glycyrrhizae        8 g

 Thạch cao   Gypsum Fibrosum      48 g

Ngạnh mễ    Semen Oryzae    8 g

Quế chi    Ramulus Cinnamomi    18 g                                                     

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Cách chế biến: Tri mẫu cạo sạch lông, Thạch cao giã nát cho vào túi vải túm lại, Cam thảo chích.

- Tác dụng: Điều dinh vệ, kiêm bình xung nghịch, trị ôn ngược

- Liều lượng và cách dùng: Uống ấm chia đều, ngày uống 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng ngược tật ôn ngược. Triệu chứng người không lạnh mà sốt nóng, đau mỏi nhừ các khớp (cốt tiết đông phiền), có lúc nôn.

Bạch hổ gia Thương truật thang

- Xuất xứ: Chứng trị chuẩn thằng

- Công thức:

       Tri mẫu                     Rhizoma Anemarrhenae                              18 g

       Cam thảo                  Radix Glycyrrhizae                                        8 g

       Thạch cao                 Gypsum Fibrosum                                        48 g

       Ngạnh mễ                 Semen Oryzae                                                32 g

       Thương truật             Rhizoma Atractylodis macrocephalae      18 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Cách chế biến: Tri mẫu cạo sạch lông, Thạch cao giã nát cho vào túi vải túm lại, Cam thảo chích.

- Tác dụng: Thanh nhiệt, sinh tân, lợi thấp.

- Liều lượng và cách dùng: Uống ấm chia đều, ngày uống 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa các chứng thấp ôn. Triệu chứng sốt, mình nóng, miệng khát, tự ra mồ hôi, người nặng nề, ngực đầy tức, lưỡi hồng rêu dính dầy, mạch nhu sác.

Trúc diệp thạch cao thang

- Xuất xứ: Thương hàn luận                                                    

 - Công thức:

Trúc diệp     Folium Bambusae         12 g

Thạch cao    Gypsum Fibrosum      24g                                                 

 Mạch môn  Radix Ophiopogonis   16 g

Nhân sâm     Radix Ginseng     12 g

Bán hạ bắc  Rhizoma Typhonii Pinelliae   16 g

Ngạnh mễ   Semen Oryzae    24 g

Cam thảo    Radix Glycyrrhizae     6 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Cách chế biến: Thạch cao giã nát.

- Tác dụng: Thanh nhiệt, sinh tân, ích khí, hoà vị.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 1 thang chia đều 4 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa bệnh nhiệt thời kỳ cuối, dư nhiệt chưa hết. Triệu chứng miệng khô, môi ráo, tâm phiền, lưỡi hồng, mạch tế sác hoặc Vị âm bất túc, vị hoả thượng nghịch mà thấy xuất hiện các triệu chứng miệng khát, lưỡi khô hoặc lưỡi đỏ, mạch tế sác hoặc tiêu khát do vị hoả thịnh làm người gầy. Ngoài ra còn dùng chữa các chứng thử nhiệt.

Hoàng liên giải độc thang

- Xuất xứ: Ngoại đài bí yếu

- Công thức:

Hoàng cầm  Radix Scutellariae   10 g

Hoàng bá   Cortex Phellodendri     16 g                     

Hoàng liên Rhizoma Coptidis   10 g

Chi tử   Fructus Gardeniae     18 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Tả hoả giải độc thanh thấp nhiệt.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 1 thang chia đều 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng  nhiệt độc. Triệu chứng phát cuồng nói nhảm, thấp nhiệt sinh hoàng đản, đinh độc, thực nhiệt gây thổ huyết, nục huyết hoặc phát ban.

Tả tâm thang

- Xuất xứ: Kim quỹ yếu lựơc

- Công thức:

       Đại hoàng                 Radix et Rhizoma Rhei                             10 g

       Hoàng liên               Rhizoma Coptidis                                      10 g

       Hoàng cầm               Radix Scutellariae                                    16 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Tả hoả giải độc, hóa thấp tiết nhiệt

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 1 thang chia đều 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa  chứng tâm vị tích nhiệt. Triệu chứng tâm ngực phiền nhiệt, táo bón, nói nhảm phát cuồng, rêu lưỡi vàng, chất lưỡi đỏ hoặc thổ huyết, nục huyết. Thấp nhiệt tà chưng đốt sinh hoàng đản hoặc đầu đinh mụn mủ sưng đau.

Đạo xích tán

- Xuất xứ: Tiểu nhi dược chứng trực quyết

- Công thức:

       Sinh địa                   Radix Rehmanniae

       Mộc thông               Caulis Akebiae                                 

       Cam thảo                 Radix Glycyrrhizae

       Liều các vị bằng  nhau.

- Dạng bào chế: Thuốc bột.

- Tác dụng: Thanh tâm lợi thuỷ.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 3 lần, mỗi lần 12g hãm hoặc sắc với 2g Trúc diệp. Trẻ em tuỳ tuổi cho liều thích hợp.

 - Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng tâm kinh nhiệt thịnh. Triệu chứng: Mặt đỏ, miệng khát, ngực tâm phiền nhiệt, thích uống nước mát hoặc tâm nhiệt truyền xuống tiểu trường với triệu chứng: Lưỡi khô, miệng loét, tiểu tiện đỏ, nóng, sáp, ống đái đau.

 Thanh tâm liên tử ẩm

- Xuất xứ: Hoà tễ cục phương                                                 

- Công thức:

       Hoàng cầm                Radix Scutellariae                                        16 g

       Mạch môn đông        Radix Ophiopogonis                                    16 g

       Địa cốt bì                   Cortex Lycii radicis                                   16 g

       Xa tiền tử                    Semen Plantaginis                                       16 g  

       Cam thảo                    Radix Glycyrrhizae                                      16 g

       Liên nhục                  Semen Nelumbinis                                          24 g

       Bạch phục linh          Poria                                                               24 g

       Hoàng kỳ                   Radix Astragali                                              24 g

       Nhân sâm                  Radix Ginseng                                                24 g

- Dạng bào chế: Trà thuốc.

- Cách chế biến: Mạch môn đông bỏ lõi, Cam thảo chích, Thạch liên nhục bỏ tâm, Hoàng kỳ chích mật.

- Tác dụng: Dưỡng âm thanh tâm hoả, chỉ lâm trọc.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 3 lần, mỗi lần 15 g hãm hoặc sắc lấy nước uống.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng tâm hoả thượng xung, thận âm bất túc. Triệu chứng di tinh, đái đục, nhiệt ở dinh huyết, băng huyết, đới hạ, tâm phiền, háo khát,miệng lưỡi khô ráo.

Long đởm tả can thang

- Xuất xứ :  Phương tập thành                                                 

- Công thức:

       Long đởm thảo         Radix Gentianae                                           18 g

       Chi tử                        Fructus Gardeniae                                         2 g

       Mộc thông                Caulis Akebiae                                              12 g

       Đương quy               Radix Angelicae  sinensis                            10 g

       Sài hồ                        Radix Bupleuri                                              12 g

       Hoàng cầm               Radix Scutellariae                                        12 g

       Trạch tả                    Rhizoma Alismatis                                        12 g

       Xa tiền tử                  Semen Plantaginis                                          6 g

       Sinh địa                    Radix Rehmanniae                                        12 g

       Cam thảo                  Radix Glycyrrhizae                                        5 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Cách chế biến: Long đởm  thảo, Chi tử Sinh điạ tẩm rượu, Hoàng cầm sao, Đương quy tẩm rượu.

- Tác dụng: Tả  thực  hoả  ở can đởm, thanh thấp nhiệt.

- Liều lượng và cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang chia đều làm 4 lần. Bài thuốc có thể bào chế dưới dạng thuốc hoàn.  Ngày uống 3 lần, mỗi lần 15 g.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa các chứng thực hoả ở can đởm gây ra. Triệu chứng: đau đầu, mắt đỏ, sườn đau miệng đắng tai ù, tai sưng. Hoặc thấp nhiệt khu trú ở hạ tiêu và kinh can đởm gây ra. Âm vật ngứa sưng, ra mồ hôi, nước tiểu đục, đái khó,ra khí hư.

 Tả thanh hoàn

- Xuất xứ: Tiền ất phương

- Công thức:

       Đương quy                Radix Angelicae  sinensis                      

       Long đởm thảo          Radix Gentianae     

       Xuyên khung            Rhizoma Ligustici wallichii

       Chi tử                        Fructus Gardeniae                        

       Đại hoàng                 Radix et Rhizoma Rhei

       Khương hoạt            Rhizoma seu Radix Notopterygii

       Phòng phong            Radix Ledebouriellae seseloidis

       Lượng các vị bằng nhau.

- Dạng bào chế: Thuốc hoàn.

- Cách chế biến: Đương quy tẩm rượu, Đại hoàng chưng rượu. Ngoài ra có thể dùng dưới dạng thuốc sắc với liều thích hợp.

- Tác dụng: Thanh can tả hoả.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 2 lần, mỗi lần 8 – 12 g, uống ấm với nước sắc Trúc diệp. Trẻ em tuỳ tuổi cho liều thích hợp.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng thực nhiệt ở can đởm. Triệu chứng: Mắt trực thị, dễ cáu gắt phiền táo, nằm ngồi không yên, đại tiện bí, nước tiểu đỏ, mạch huyền, hoặc trẻ em bị cấp kinh phong co giật        

 Tả kim hoàn

- Xuất xứ : Đan khê tâm pháp

- Công thức:

       Hoàng liên                Rhizoma Coptidis                                      240 g

       Ngô thù du                Fructus Evodiae                                          40 g

- Dạng bào chế: Thuốc hoàn.

- Cách chế biến: Ngô  thù  tẩm  nước gừng sao, Hoàng  liên tẩy bằng nước muối nhạt phơi khô sao vàng. Các vị tán mịn hồ hoàn viên.

- Tác dụng: Thanh vị nhiệt, thanh can tả hoả.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 3 lần, mỗi lần 12 g với nước sắc Bạch truật, Trần bì.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng can hoả phạm vị. Triệu chứng đau nhói vùng cạnh sườn., nôn chua hoặc ợ chua, miệng đắng, cổ khô, lưỡi hồng, mạch huyền sác.

Mậu kỷ hoàn

- Xuất xứ: Hoà tễ cục phương

- Công thức:

       Hoàng liên               Rhizoma Coptidis                                       

       Ngô thù du               Fructus Evodiae                                        

       Bạch thược              Radix Paeoniae lactiflorae

       Lượng các vị bằng nhau.                                                             

- Dạng bào chế: Thuốc hoàn.

- Tác dụng: Hóa thấp, chỉ tả.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 3 lần, mỗi lần 12g. Trẻ em tuỳ tuổi cho liêù thích hợp.

- Ứng dụng lâm sàng: Chữa chứng tỳ vi bị thấp khí, xích bạch lỵ hoặc ăn uống không tiêu, bụng đau đầy, tiêu chảy phân sống.

Tả bạch tán

- Xuất xứ: Tiểu nhi dược chứng trực quyết

- Công thức:

       Địa cốt bì                 Cortex Lycii radicis                                     40 g

       Tang bạch bì           Cortex Mori radicis radicis                        40 g

       Sinh cam thảo         Radix Glycyrrhizae                                      20 g

- Dạng bào chế: Thuốc bột.

- Tác dụng: Tả phế hoả, thanh hư nhiệt, chỉ khái, bình suyễn.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 1 thang chia đều 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng phế nhiệt với triệu chứng: Ho, suyễn, ngực tâm nhiệt, miệng khô, môi ráo, khát muốn uống, cốt chưng đạo hãn, lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch tế sác.

Tả hoàng tán

- Xuất xứ: Tiểu nhi dược chứng trực quyết

- Công thức:

       Hoắc hương diệp     Herba pogostonis                                       28 g

       Chi tử                       Furetus Gardeniae                                     40 g

       Thạch cao                 Gypsum Fibrosum                                      20 g

       Cam thảo                   Radix Glycyrrhizae                             80-120 g

       Phòng phong            Radix Ledebouriellae seseloidis                 120 g

- Dạng bào chế: Thuốc bột.

- Cách chế biến: Các vị trên đập nhỏ, tẩm rượu và mật, vi sao thơm giòn.

- Tác dụng: Tả thực nhiệt tỳ vị.

- Liều lượng và cách dùng: Ngày uống 3 lần mỗi lần 4-8 g hãm hoặc sắc lấy nước uống.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng thực nhiệt ở tỳ vị, với triệu chứng: Miệng hôi, môi khô, họng  miệng lở loét, khát muốn uống, vàng da chân tay nóng.

Thanh vị tán

- Xuất xứ: Lý Đông Viên

- Công thức:

        Sinh địa hoàng         Radix Rehmanniae                                    12 g

        Mẫu đơn bì               Cortex  Paeoniae suffruticosae                    20 g

        Hoàng liên               Rhizoma Coptidis                                      24 g

        Đương quy               Radix Angelicae  sinensis                          12 g

        Thăng ma                 Rhizoma Cimicifugae                                   4 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.  

- Tác dụng: Thanh vị lương huyết.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa chứng thấp nhiệt tích ở tỳ vị với triệu chứng: Đau bụng, đau răng có thể buốt lên đến đầu, mặt má nóng, thích mát sợ nóng, hoặc lợi loét sưng, hoặc chảy máu chân răng, hoặc môi, lưỡi, má,  mang tai sưng đau, hoặc miệng có mùi hôi, hơi thở ra nóng, lưỡi miệng khô ráo, lưỡi đỏ rêu vàng, mạch họat đại sác.   

 Ngọc nữ tiễn

- Xuất xứ: Trương Cảnh Nhạc

- Công thức:

       Sinh thạch cao         Gypsum Fibrosum                                         24 g

       Thục địa                    Radix Rehmanniae                                      16 g

       Mạch đông              Radix Ophiopogonis                                      12 g

       Tri mẫu                     Rhizoma Anemarrhenae                               12 g

       Ngưu tất                    Radix Archiranthis bidentatae                   12 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Tác dụng: Thanh vị nhiệt, tả vị hỏa, bổ thận tư âm.

- Liều lượng và cách dùng:  Sắc uống ngày 1 thang chia đều 3 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Thận âm bất túc, vị hỏa thịnh. Triệu chứng  Đau đầu miệng khô khát nước, răng lợi sưng đau, chảy máu cam tiêu khát, ăn uống nhiều. Nếu dùng chữa bệnh ôn nhiệt thì dùng Sinh địa thay Thục địa .

Hoàng cầm thang

- Xuất xứ: Thương hàn luận                                                    

- Công thức:

        Hoàng cầm              Radix Scutellariae                                    12 g

         Thược dược            Radix Paeoniae lactiflorae                     12 g

         Cam thảo                 Radix Glycyrrhizae                                    8 g

         Đại táo                     Fructus Zizyphi                                          4 quả

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Cách chế biến: Cam thảo chích, Đại táo thái nhỏ.

- Tác dụng: Thanh lý nhiệt, chỉ tả, hòa trung tiêu, chỉ thống.

- Liều lượng và cách dùng:  Ngày 1 thang chia đều 3 lần.

- Ứng dụng lân sàng:

Ỉa chảy bụng đau hoạc mót rặn, người nóng miệng khát, lưỡi đỏ mạch huyền sác.

Thược dựơc thang

- Xuất xứ: Bảo mệnh tập                                                         

- Công thức:

          Hoàng cầm            Radix Scutellariae                                     12 g

          Bạch thược            Radix Paeoniae lactiflorae                      12 g

          Cam thảo               Radix Glycyrrhizae                                      8 g

          Hoàng liên             Rhizoma Coptidis                                         8 g

          Binh lang               Semen Arecae                                               8 g

          Đương quy            Radix Angelicae  sinensis                          12 g

          Mộc hương            Radix Saussureae lappae                            8 g

          Nhục quế               Cortex Cinnamomi                                     2 g

- Dạng bào chế: Thuốc sắc.

- Cách chế biến: Cam thảo chích, Đại táo thái nhỏ.

- Tác dụng: Thanh nhiệt chỉ lị, ôn trung, chỉ thống.

- Liều lượng và cách dùng:  Ngày 1 thang chia đều 4 lần,  ngày 3 lần, đêm 1 lần.

- Ứng dụng lâm sàng:

Chữa lỵ tật thực chứng, lỵ tật sơ kỳ, đại tiện ra máu mũi, đau bụng mót rặn.