Hội thẩm nhân dân là ai và phải đáp ứng tiêu chuẩn nào? Hội thẩm có những nhiệm vụ và quyền hạn nào? Hội thẩm được hưởng chế độ, chính sách gì? Hội thẩm có quyền từ chối tham gia xét xử không?
1. Hội thẩm nhân dân là ai và phải đáp ứng tiêu chuẩn nào?
Hiện, pháp luật chưa có định nghĩa cụ thể về Hội thẩm nhân dân, tuy nhiên theo Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2014 và các luật khác có liên quan thì có thể hiểu Hội thẩm nhân dân là công dân được bầu chọn hoặc chỉ định để tham gia vào quá trình xét xử tại các tòa án nhân dân. Họ cùng Thẩm phán tạo thành Hội đồng xét xử, có quyền bình đẳng với thẩm phán trong việc thảo luận và quyết định các vấn đề liên quan đến vụ án, đảm bảo tính công bằng, khách quan và minh bạch của các phán quyết, đại diện cho tiếng nói và ý chí của nhân dân, và không phải là cán bộ chuyên trách của Tòa án mà chỉ tham gia xét xử theo từng vụ án khi được triệu tập.
Đồng thời, theo Điều 85 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014, Hội thẩm nhân dân phải đáp ứng các tiêu chuẩn như sau:
- Là công dân Việt Nam, trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có phẩm chất đạo đức tốt, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có uy tín trong cộng đồng dân cư, có tinh thần dũng cảm và kiên quyết bảo vệ công lý, liêm khiết và trung thực.
- Có kiến thức pháp luật.
- Có hiểu biết xã hội.
- Có sức khỏe bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Theo đó, Hội thẩm nhân dân là người có những phẩm chất tốt, có sức khỏe, trình độ và có kiến thức về pháp luật. Đồng thời, họ là đại diện cho nhân dân tham gia vào hoạt động xét xử của Tòa án, góp phần bảo đảm việc xét xử đúng đường lối, chính sách và pháp luật, nhằm bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự.
2. Hội thẩm có những nhiệm vụ và quyền hạn nào?
Theo Điều 84 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 có quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Hội thẩm nhân dân như sau:;
- Hội thẩm Tòa án nhân dân gồm có:
+ Hội thẩm nhân dân;
+ Hội thẩm quân nhân.
- Hội thẩm nhân dân thực hiện nhiệm vụ xét xử những vụ án thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân theo phân công của Chánh án Tòa án nơi được bầu làm Hội thẩm nhân dân.
- Hội thẩm quân nhân thực hiện nhiệm vụ xét xử những vụ án thuộc thẩm quyền của Tòa án quân sự theo phân công của Chánh án Tòa án nơi mình được cử làm Hội thẩm quân nhân.
- Hội thẩm có nghĩa vụ thực hiện sự phân công của Chánh án Tòa án, trường hợp không thực hiện được thì phải nêu rõ lý do.
- Trong 01 năm công tác mà Hội thẩm không được Chánh án Tòa án phân công làm nhiệm vụ xét xử thì có quyền yêu cầu Chánh án Tòa án cho biết lý do.
Theo đó, Hội thẩm nhân dân có các quyền và nhiệm vụ theo quy định trên.
3. Hội thẩm được hưởng chế độ, chính sách gì?
Tại Điều 88 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 có quy định về chế độ, chính sách đối với Hội thẩm như sau:
- Hội thẩm được tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ, tham gia hội nghị tổng kết công tác xét xử của Tòa án.
Kinh phí tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ Hội thẩm được dự toán trong kinh phí hoạt động của Tòa án, có sự hỗ trợ của ngân sách địa phương theo quy định của luật.
- Hội thẩm là cán bộ, công chức, viên chức, quân nhân tại ngũ, công nhân quốc phòng thì thời gian làm nhiệm vụ Hội thẩm được tính vào thời gian làm việc ở cơ quan, đơn vị.
- Hội thẩm được tôn vinh và khen thưởng theo quy định của pháp luật về thi đua, khen thưởng.
- Hội thẩm được hưởng phụ cấp xét xử, được cấp trang phục, Giấy chứng minh Hội thẩm để làm nhiệm vụ xét xử.
Chế độ phụ cấp xét xử, mẫu trang phục, cấp phát và sử dụng trang phục, Giấy chứng minh Hội thẩm do Ủy ban thường vụ Quốc hội quy định theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.
Theo quy định của pháp luật, Hội thẩm nhân dân sẽ được hưởng các chế độ, chính sách như phân tích trên.
4. Hội thẩm nhân dân có quyền từ chối tham gia xét xử không?
Theo Điều 89 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 có quy định về trách nhiệm của Hội thẩm nhân dân như sau:
- Trung thành với Tổ quốc, gương mẫu chấp hành Hiến pháp và pháp luật.
- Tham gia xét xử theo sự phân công của Chánh án Tòa án mà không được từ chối, trừ trường hợp có lý do chính đáng hoặc do luật tố tụng quy định.
- Độc lập, vô tư, khách quan trong xét xử, góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân.
- Tôn trọng nhân dân và chịu sự giám sát của nhân dân.
- Giữ bí mật nhà nước và bí mật công tác theo quy định của pháp luật.
- Tích cực học tập để nâng cao kiến thức pháp luật và nghiệp vụ xét xử.
- Chấp hành nội quy, quy chế của Tòa án.
- Chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình; nếu có hành vi vi phạm pháp luật thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật bãi nhiệm hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của luật.
Theo đó, Hội thẩm không có quyền từ chối tham gia xét xử khi có sự phân công của Chánh án Tòa án, trừ trường hợp có lý do chính đáng hoặc do luật tố tụng quy định.
