Hằng năm, vào dịp đầu năm mới, việc cúng sao, giải hạn với mong muốn không vướng phải tai ương, thuận buồm xuôi gió trong năm tới được người dân tin theo và thực hiện. Tuy nhiên, đây đó được xem là một phần tín ngưỡng trong Phật giáo hay không? Có phải là mê tín dị đoan? Có bị xử phạt theo quy định pháp luật không?
Năm tam tai là gì? Năm 2023 những nhóm tuổi nào bị tam tai?
Trên các diễn đàn, không dễ bắt gặp những cách tính hạn tam tai, cúng sao, giải hạn. Theo thông tin đó, người ta giải thích rằng:
Năm tam tai sẽ dựa vào nhóm tuổi tam hợp để tính, những người cùng tuổi sẽ có chung hạn.
Mỗi bộ tam hợp sẽ ứng với 3 năm liên tiếp gặp hạn như sau:
Hợi - Mão - Mùi gặp hạn vào 3 năm liên tiếp là Tỵ - Ngọ - Mùi.
Tỵ - Dậu - Sửu gặp hạn vào 3 năm liên tiếp là Hợi - Tý - Sửu.
Dần - Ngọ - Tuất gặp hạn vào 3 năm liên tiếp là Thân - Dậu - Tuất.
Thân - Tý - Thìn gặp hạn vào 3 năm liên tiếp là Dần - Mão - Thìn.
Năm 2023 là năm Quý Mão theo cách tính trên thì các tuổi gặp hạn Tam Tai sẽ là Thân - Tý - Thìn.
Tuổi Tý: Mậu Tý 1948, Canh Tý 1960, Nhâm Tý 1972, Giáp Tý 1984, Bính Tý 1996, Mậu Tý 2008…
Tuổi Thìn: Nhâm Thìn 1952, Giáp Thìn 1964, Bính Thìn 1976, Mậu Thìn 1988, Canh Thìn 2000…
Tuổi Thân: Bính Thân 1956, Mậu Thân 1968, Canh Thân 1980, Nhâm Thân 1992, Giáp Thân 2004…
Trên là những thông tin về những tuổi mà các trang diễn đàn cho là gặp hạn trong năm Quý Mão 2023.
Cúng sao, giải hạn có phải là tín ngưỡng không?
Theo Thượng tọa Thích Nhật Từ, Phó Viện trưởng Học viện Phật giáo Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh, việc cúng sao giải hạn có nguồn gốc từ niềm tin tín ngưỡng của người Trung Quốc, hoàn toàn không có cơ sở khoa học, cơ sở Phật học về niềm tin sao hạn.
Đồng thời, theo Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 tín ngưỡng là niềm tin của con người được thể hiện thông qua những lễ nghi gắn liền với phong tục, tập quán truyền thống để mang lại sự bình an về tinh thần cho cá nhân và cộng đồng.
Trong đó, hoạt động tín ngưỡng được hiểu là hoạt động thờ cúng tổ tiên, các biểu tượng linh thiêng; tưởng niệm và tôn vinh người có công với đất nước, với cộng đồng; các lễ nghi dân gian tiêu biểu cho những giá trị lịch sử, văn hóa, đạo đức xã hội.
Từ khái niệm nêu trên, rõ ràng cúng sao, giải hạn không được coi là hoạt động tín ngưỡng.
Hành vi cúng sao, giải hạn là mê tín dị đoan
Mặc dù không phải là hoạt động tín ngưỡng nhưng hành vi này đã đi vào đời sống tâm linh người Việt bao thế hệ.
Mỗi dịp Tết, một số ngôi chùa làm lễ giải hạn giống như một thứ dịch vụ, nhẹ thì vài trăm nghìn đồng/người, tốn kém hơn nữa thì lập đàn lễ lên tới cả chục, trăm triệu đồng.
Thậm chí, những ngôi chùa được xem là “thiêng” còn có lượng người đăng ký cúng giải hạn đông, phải chia làm nhiều đợt cúng riêng với từng sao xấu. Có nơi khuôn viên chật chội, người dân tràn cả ra đường, gây ách tắc giao thông, mất an toàn.
Theo đó hành vi cúng sao, giải hạn xuất phát từ việc đặt niềm tin vào mệnh, tuổi. Nếu năm đó gặp sao xấu chiếu mệnh hoặc trúng năm tam tai thì cúng để cầu mong bình an.
Trước đó, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã yêu cầu các chùa chỉ tổ chức lễ cầu an chứ không phải lễ dâng sao giải hạn, tránh mê tín dị đoan, tránh các yếu tố mang hình thức dịch vụ tâm linh…
Như vậy, khi tổ chức thực hành các nghi lễ cầu quốc thái dân an phải tránh mê tín dị đoan, tránh những nội dung nghi lễ không đúng với chính pháp của Phật giáo dễ bị xã hội hiểu lầm, lệch chuẩn tâm linh.
Hành vi mê tín dị đoan bị xử lý thế nào?
Xử phạt vi phạm hành chính
Mê tín dị đoan có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo Khoản 19 Điều 2 Nghị định 28/2017/NĐ-CP. Cụ thể: sẽ phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 200.000 đồng đến 500.000 đồng đối với hành vi:
- Thắp hương hoặc đốt vàng mã không đúng quy định của Ban tổ chức lễ hội, Ban quản lý di tích;
- Ném, thả tiền xuống giếng, ao hồ;
- Nói tục, xúc phạm tâm linh gây ảnh hưởng đến không khí trang nghiêm;
- Xả rác bừa bãi làm mất vệ sinh môi trường trong khu vực lễ hội, di tích.
Ngoài ra, theo Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định xử phạt đối với hành vi hoạt động mê tín dị đoan như sau:
Phạt tiền từ 15-20 triệu đồng đối với tổ chức hoạt động mê tín dị đoan.
Ngoài ra còn áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được từ hành vi nêu trên).
Truy cứu trách nhiệm hình sự
Bên cạnh xử phạt vi phạm hành chính, hành vi hoạt động mê tín dị đoan còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Cụ thể, tại Điều 320 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định hình phạt đối với tội hành nghề mê tín, dị đoan như sau:
- Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đối với trường hợp sau:
Dùng bói toán, đồng bóng hoặc các hình thức mê tín, dị đoan khác đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.
- Phạt tù từ 03 năm đến 10 năm nếu phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau:
+ Làm chết người;
+ Thu lợi bất chính 200.000.000 đồng trở lên;
+ Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
- Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.
