Các câu tục ngữ luôn được xem như một kho tàng tri thức quý giá mà cha ông ta để lại. Chúng không chỉ chứa đựng những bài học về nhân sinh, mà còn phản ánh rõ ràng các hiện tượng thời tiết. Một trong những câu tục ngữ nổi bật liên quan đến thời tiết là: “Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm”. Vậy “Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm” là gì?
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm là gì?
Từ xa xưa, ông cha ta đã đúc kết kinh nghiệm để dự báo thời tiết thông qua câu tục ngữ:
“Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.”
Câu tục ngữ "Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm" là một cách dự báo thời tiết dựa trên quan sát hành vi của chuồn chuồn. Theo kinh nghiệm dân gian, khi chuồn chuồn bay thấp, trời sắp mưa; khi chuồn chuồn bay cao, trời sẽ nắng; và khi chuồn chuồn bay ở tầm trung, trời sẽ râm mát.
Giải thích khoa học cho hiện tượng này là chuồn chuồn có hai đôi cánh dài, mỏng và có các nan hút được không khí. Chuồn chuồn bay thấp hay bay cao phụ thuộc vào áp suất của khí quyển. Áp suất khí quyển lại liên quan đến nhiệt độ và độ ẩm của không khí. Khi trời nắng, không khí khô ráo, nhiệt độ cao thì áp suất khí quyển thấp. Khi đó, cánh của chuồn chuồn nhẹ và áp suất khí quyển thấp nên chuồn chuồn dễ dàng bay lên cao. Trước lúc trời mưa, không khí có độ ẩm cao và nhiệt độ giảm xuống, lúc đó áp suất khí quyển tăng lên. Không khí ẩm đọng vào những bộ cánh mỏng của côn trùng, làm tăng trọng lượng của cánh đồng thời áp suất khí quyển lớn tác dụng vào cánh chuồn chuồn khiến chúng chỉ có thể bay là là sát mặt đất.
Ngoài chuồn chuồn, một số loài côn trùng khác cũng có đặc tính giống như thế, ví dụ như chim én, mối, muỗi...
Tin dự báo, cảnh báo thời tiết có các loại nào?
Như đã nói ở trên, câu tục ngữ “Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm” có thể coi là một loại dự báo thời tiết, để con người biết trước thời tiết sắp tới. Vậy theo quy định tin dự báo, cảnh báo thời tiết có các loại nào?
Theo đó, căn cứ theo quy định tại Điều 10 Thông tư 08/2022/TT-BTNMT quy định tin dự báo, cảnh báo thời tiết có các loại như sau:
- Bản tin dự báo, cảnh báo thời tiết thời hạn cực ngắn: nội dung dự báo, cảnh báo tối thiểu có các thông tin về cường độ hoặc giá trị các yếu tố khí tượng chi tiết theo từng khoảng thời gian từ 30 phút đến 03 giờ tại một địa điểm hoặc khu vực cụ thể và khả năng tác động đến môi trường, điều kiện sống, cơ sở hạ tầng, các hoạt động kinh tế - xã hội.
- Bản tin dự báo, cảnh báo thời tiết thời hạn ngắn: nội dung dự báo, cảnh báo tối thiểu có các thông tin về xu thế diễn biến thời tiết trong thời hạn dự báo, hiện tượng thời tiết (mây, nắng, mưa) và trị số các yếu tố (lượng mưa, xác suất mưa, nhiệt độ không khí, độ ẩm không khí, hướng gió và tốc độ gió) chi tiết theo từng khoảng thời gian từ 06 giờ đến 24 giờ tại một địa điểm hoặc khu vực trên đất liền và khả năng xảy ra các hiện tượng thời tiết nguy hiểm, khả năng tác động đến môi trường, điều kiện sống, cơ sở hạ tầng, các hoạt động kinh tế - xã hội.
- Bản tin dự báo, cảnh báo thời tiết thời hạn vừa: nội dung dự báo, cảnh báo tối thiểu có các thông tin về xu thế diễn biến thời tiết và trị số tổng lượng mưa trong thời hạn dự báo, hiện tượng, xác suất mưa và trị số nhiệt độ không khí chi tiết theo từng khoảng thời gian 01 ngày tại một địa điểm hoặc khu vực cụ thể và khả năng xảy ra các hiện tượng thời tiết nguy hiểm, khả năng tác động đến môi trường, điều kiện sống, cơ sở hạ tầng, các hoạt động kinh tế - xã hội.
Từ những nội dung nêu trên có thể thấy câu ca dao, tục ngữ "Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm" thực sự là một "công cụ" dự báo thời tiết đơn giản nhưng rất hiệu quả. Nó không chỉ thể hiện trí tuệ và sự tinh tế của ông cha ta trong việc quan sát thiên nhiên, mà còn phản ánh mối liên hệ sâu sắc giữa con người và môi trường xung quanh.
