Các vấn đề pháp lý về việc khởi kiện DN nợ tiền BHXH

Cần phải xác định rõ rằng vụ án khởi kiện đòi tiền BHXH là vụ án dân sự do đó Toà nào nói đây là tranh chấp lao động thì phải xem lại chuyên môn của Toà. Bên cạnh đó, việc xử phạt vi phạm hành chính không làm mất đi quyền khởi kiện của cơ quan BHXH nên Toà nào không thụ lý cũng cần phải xem lại...Thêm nữa, Toà yêu cầu phải có sự uỷ quyền của BHXH Việt Nam là sai lầm nghiêm trọng khi xác định chủ thể khởi kiện vì hiện nay các cơ quan BHXH được phân cấp theo ngành dọc (BHXH VN ở Trung ương, BHXH cấp tỉnh và BXHX cấp huyện), các tổ chức này đều là pháp nhân nên khi xác định mối quan hệ giữa chủ thể với người bị kiện thì phải đặt trong mối quan hệ dân sự của họ (VD: cơ quan BHXH thu tiền bảo hiểm của DN có quyền khởi kiện DN này khi không thực hiện nghĩa vụ theo quy định).

Do vụ án đòi tiền BHXH là bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhà nước nên cơ quan BHXH sẽ không chịu án phí. Và thường thì các doanh nghiệp nợ BHXH làm ăn thua lỗ, "chết lâm sàn" (ngừng hoạt động nhưng chưa làm thủ tục giải thể, phá sản) nên khó khăn trong việc xác minh, thu thập thêm chứng cứ và trong giai đoạn thi hành án dân sự.

Việc doanh nghiệp tẩu tán tài sản là có nhưng rất ít và thường do các cơ quan BHXH không yêu cầu Toà án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời (một phần do phải nộp một khoản tiền bảo đảm để yêu cầu toà án dụng các biện pháp KCTT nên các cơ quan nhà nước quan ngại về thủ tục liên quan đến khoản tiền này).

Về việc khó khăn trong quá trình khởi kiện xuất phát từ cả 02 phía: cơ quan BHXH (do chủ quan, không nghiên cứu pháp luật liên quan...) và Toà án (có thể do một số cán bộ thụ lý không nắm vững kiến thức hoặc phức tạp hoá vụ việc để kéo dài việc thụ lý hoặc cá biệt có trường hợp "đá giò" với doanh nghiệp bị kiện để trì hoãn trong quá trình giải quyết...).

Khi đó là năm nào vậy hả bác.

Tranh chấp BHXH khởi kiện đòi tiền bảo hiểm do Doanh nghiệp nộp chậm là tranh chấp lao động theo Điều 31 BLTTDS. Loại việc tranh chấp này đã có công văn hướng dẫn của ngành Tòa án rồi. Trong công văn cũng nêu rõ trường hợp này BHXH không phải nộp tiền tạm ứng án phí. 

Hiện nay, có một số Tòa án khi giải quyết vẫn áp dụng là tranh chấp dân sự và không bị hủy án vì dựa vào HĐ bảo hiểm để giải quyết. Quan điểm đó của các Tòa cũng không sai. 

Tuy nhiên, mình thấy đa số các Tòa hiện này đều giải quyết tranh chấp này là tranh chấp lao động theo công văn hướng dẫn của TANDTC.

Pháp luật đã có quy định về việc cơ quan BHXH khởi kiện DN ra cơ quan Tòa án rồi nhé. Đó là Công văn số 143/TANDTC-KHXX ngày 21/09/2011, chắc do các bạn chưa tìm hiểu. 

Hiện nay, mặc dù đã có Bộ luật Lao động mới nhưng các Tòa án vẫn áp dụng Công văn này để xác định đây là tranh chấp Lao động và không bị hủy án về xác định sai quan hệ tranh chấp. 

Trong Công văn số 143/TANDTC-KHXX ngày 21/9/2011 của Toà án nhân dân tối cao có yêu cầu các Toà án địa phương ngoài căn cứ Điểm b Khoản 2 Điều 151 Bộ Luật lao động cũ còn căn cứ  Khoản 3 Điều 162 Bộ Luật TTDS năm 2011 để xác định quyền khởi kiện vụ án dân sự của cơ quan Bảo hiểm xã hội với tư cách là nguyên đơn dân sự để  yêu cầu Toà án giải quyết để bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước thuộc lĩnh vực mình phụ trách. Nếu theo hướng giải quyết vụ án dân sự thì Toà án chỉ còn căn cứ vào Khoản 12 Điều 25 Bộ Luật TTDS năm 2011 để xác định thẩm quyền: “Các tranh chấp về dân sự mà pháp luật có quy định”. Tuy nhiên, xét về bản chất hành vi nợ tiền bảo hiểm xã hội của các doanh nghiệp không phải tranh chấp dân sự, không phải là hành vi vi phạm nghĩa vụ dân sự hay hành vi gây thiệt hại ngoài hợp đồng phải bồi thường… theo quy định trong Bộ Luật dân sự năm 2005 để được khởi kiện, thụ lý, giải quyết theo loại án dân sự.

 Các hành vi này đã được xác định là các hành vi vi phạm pháp luật về đóng bảo hiểm xã hội quy định tại Điều 134 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006, bao gồm các hành vi: Không đóng; Đóng không đúng mức quy định; Đóng không đủ số người thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội. Trách nhiệm, thẩm quyền, trình tự, thủ tục… xử lý các hành vi vi phạm này phải thực hiện theo quy định tại Điều 138 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006 và Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, Nghị định số 95/2013/NĐ-CP ngày 22/8/2013…. Do vậy cơ quan Bảo hiểm xã hội không có quyền khởi kiện vụ án dân sự, Toà án thụ lý, giải quyết các vụ việc này là không đúng thẩm quyền và cơ quan Bảo hiểm xã hội không có quyền khởi kiện vì không có quyền lựa chọn cơ quan giải quyết những hành vi vi phạm pháp luật này (Vì xử lý theo quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, Nghị định số 95/2013/NĐ-CP ngày 22/8/2013… những hành vi vi phạm này ngoài việc áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là truy thu, phạt lãi số tiền bảo hiểm xã hội chưa nộp, chậm nộp… doanh nghiệp sẽ bị chế tài xử phạt hành chính, trong đó có hình thức phạt tiền rất nặng so với việc trách nhiệm, nghĩa vụ là bị đơn bị khởi kiện dân sự tại Toà án).

Bảo hiểm Xã hội cấp quận là đơn vị phụ thuộc của Bảo hiểm cấp tỉnh nên không có tư cách pháp nhân (trừ trường hợp được pháp nhân ủy quyền tham gia tố tụng). Cũng giống như bên Chi nhánh ngân hàng, Công ty điện lực quận huyện.