Các biện pháp cưỡng chế được áp dụng để bảo đảm hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án khi cần thiết.
Theo quy định tại Điều 126 Bộ luật Tố tụng hình sự thì có 04 biện pháp cưỡng chế, bao gồm: áp giải, dẫn giải, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản.
1. Biện pháp áp giải, dẫn giải
Theo quy định tại Điều 127 Bộ luật Tố tụng hình sự thì:
- Biện pháp áp giải có thể được áp dụng đối với người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị buộc tội.
- Biện pháp dẫn giải được áp dụng đối với các trường hợp sau:
+ Người làm chứng trong trường hợp họ không có mặt theo giấy triệu tập mà không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan;
+ Người bị hại trong trường hợp họ từ chối việc giám định theo quyết định trưng cầu của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng mà không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan;
+ Người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố mà qua kiểm tra, xác minh có đủ căn cứ xác định người đó liên quan đến hành vi phạm tội được khởi tố vụ án, đã được triệu tập mà vẫn vắng mặt không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan.
Điều tra viên, cấp trưởng của cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Kiểm sát viên, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa, Hội đồng xét xử có quyền ra quyết định áp giải, dẫn giải.
Không được bắt đầu việc áp giải, dẫn giải người vào ban đêm; không được áp giải, dẫn giải người già yếu, người bị bệnh nặng có xác nhận của cơ quan y tế.
2. Biện pháp kê biên tài sản
- Theo Khoản 1 Điều 128 Bộ luật Tố tụng hình sự thì biện pháp kê biên tài sản chỉ áp dụng đối với bị can, bị cáo về tội mà Bộ luật hình sự quy định hình phạt tiền hoặc có thể bị tịch thu tài sản hoặc để bảo đảm bồi thường thiệt hại.
- Biện pháp kê biên tài sản chỉ thực hiện đối với phần tài sản tương ứng với mức có thể bị phạt tiền, bị tịch thu hoặc phải bồi thường thiệt hại.
- Tài sản bị kê biên được giao cho chủ tài sản hoặc người quản lý hợp pháp hoặc người thân thích của họ bảo quản.
- Người được giao bảo quản mà có hành vi tiêu dùng, chuyển nhượng, đánh tráo, cất giấu, hủy hoại tài sản bị kê biên thì phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật hình sự.
- Người tiến hành kê biên phải lập biên bản, ghi rõ tên và tình trạng từng tài sản bị kê biên.
- Biên bản kê biên được lập thành bốn bản:
+ Một bản được giao ngay cho bị can, bị cáo hoặc người đủ 18 tuổi trở lên trong gia đình hoặc người đại diện của bị can, bị cáo sau khi kê biên xong;
+ Một bản giao ngay cho chính quyền xã, phường, thị trấn nơi có tài sản bị kê biên;
+ Một bản gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp;
+ Một bản đưa vào hồ sơ vụ án.
3. Biện pháp phong tỏa tài khoản
- Theo Khoản 1 Điều 129 Bộ luật Tố tụng hình sự thì biện pháp phong tỏa tài khoản chỉ áp dụng đối với người bị buộc tội về tội mà Bộ luật hình sự quy định hình phạt tiền, bị tịch thu tài sản hoặc để bảo đảm bồi thường thiệt hại khi có căn cứ xác định người đó có tài khoản tại tổ chức tín dụng hoặc Kho bạc Nhà nước.
- Chỉ phong tỏa số tiền trong tài khoản tương ứng với mức có thể bị phạt tiền, bị tịch thu tài sản hoặc bồi thường thiệt hại.
- Khi tiến hành phong tỏa tài khoản, cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền phải giao quyết định phong tỏa tài khoản cho TCTD hoặc Kho bạc Nhà nước đang quản lý tài khoản của người bị buộc tội hoặc tài khoản của người khác có liên quan đến hành vi phạm tội của người bị buộc tội.
Ngay sau khi nhận được lệnh phong tỏa tài khoản thì phải thực hiện ngay việc phong tỏa tài khoản và lập biên bản về việc phong tỏa tài khoản.
Biên bản về việc phong tỏa tài khoản được lập thành năm bản, trong đó một bản được giao ngay cho người bị buộc tội, một bản giao cho người khác có liên quan đến người bị buộc tội, một bản gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp, một bản đưa vào hồ sơ vụ án, một bản lưu tại tổ chức tín dụng hoặc Kho bạc Nhà nước.
Như vậy có thể thấy, biện pháp cưỡng chế trong tố tụng hình sự là biện pháp quan trọng góp phần đảm bảo cho hoạt động tố tụng được diễn ra xuyên suốt, đúng trình tự theo quy định pháp luật.
