Câu thành ngữ "cá mè một lứa" được hiểu như thế nào? Điều kiện để người dưới 18 tuổi là đồng phạm có thể được miễn trách nhiệm hình sự? Bài viết sẽ cung cấp một số thông tin liên quan đến vấn đề này.
Cá mè một lứa có nghĩa là gì?
Cá mè một lứa là một thành ngữ trong tiếng Việt với hai nghĩa chính như sau:
Đối với nghĩa đen thì cá mè một lứa là chỉ những con cá mè được sinh ra cùng một lứa, cùng một mẹ. Ví von những người cùng lứa tuổi, cùng xuất thân, có chung đặc điểm nào đó.
Đối với nghĩa bóng thì cá mè một lứa thường chỉ những người giống nhau về tính cách, phẩm chất, hành vi, thường mang ý nghĩa tiêu cực.
Ví dụ về cá mè một lứa: "Nhóm bạn này cá mè một lứa, chỉ biết chơi bời" có nghĩa là đang nói nhóm bạn này toàn là những kẻ hỉ biết vui chơi và sa đọa vào tệ nạn.
Điều kiện để người dưới 18 tuổi là đồng phạm có thể được miễn trách nhiệm hình sự?
Cá mè một lứa là cụm từ quen thuộc để chỉ những con cá mè được sinh ra cùng bố mẹ, cùng lớn lên trong một môi trường. Do đó, chúng có nhiều điểm tương đồng về ngoại hình, tính cách và hành vi. Từ hình ảnh cá mè một lứa, ta có thể thấy được sự giống nhau về nguồn gốc, mối quan hệ, hành vi và hậu quả giữa các đồng phạm trong một vụ án.
Trong khi đồng phạm tập trung vào khía cạnh pháp lý có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm, thì cá mè một lứa thường ngụ ý rằng các đồng phạm có những đặc điểm hoặc hoàn cảnh giống nhau nên họ cùng nhau tham gia vào các hoạt động tội phạm.
Căn cứ khoản 2 Điều 91 Bộ luật Hình sự 2015 được sửa đổi bởi khoản 14 Điều 1 Luật Sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017 quy định nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội:
- Người dưới 18 tuổi phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây và có nhiều tình tiết giảm nhẹ, tự nguyện khắc phục phần lớn hậu quả, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 29 của Bộ luật này, thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự và áp dụng một trong các biện pháp quy định tại Mục 2 Chương này:
+ Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội nghiêm trọng, trừ tội phạm quy định tại các điều 134, 141, 171, 248, 249, 250, 251 và 252 của Bộ luật này;
+ Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội rất nghiêm trọng quy định tại khoản 2 Điều 12 của Bộ luật này, trừ tội phạm quy định tại các điều 123, 134, 141, 142, 144, 150, 151, 168, 171, 248, 249, 250, 251 và 252 của Bộ luật này;
+ Người dưới 18 tuổi là người đồng phạm có vai trò không đáng kể trong vụ án.
Theo đó, người dưới 18 tuổi là người đồng phạm có thể được miễn trách nhiệm hình sự nếu đáp ứng các yêu cầu sau:
- Người dưới 18 tuổi là người đồng phạm có vai trò không đáng kể trong vụ án.
- Có nhiều tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự
- Tự nguyện khắc phục phần lớn hậu quả
- Không thuộc trường hợp quy định tại Điều 29 Bộ luật Hình sự 2015
Các tình tiết nào là giảm nhẹ trách nhiệm hình sự?
Căn cứ Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 được sửa đổi bởi điểm a, điểm b khoản 6 Điều 1 Luật Sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017 quy định các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, bao gồm:
- Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm
- Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả
- Phạm tội trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng
- Phạm tội trong trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết
- Phạm tội trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội
- Phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra
- Phạm tội vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không phải do mình tự gây ra
- Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn
- Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng
- Phạm tội vì bị người khác đe dọa hoặc cưỡng bức
- Phạm tội trong trường hợp bị hạn chế khả năng nhận thức mà không phải do lỗi của mình gây ra
- Phạm tội do lạc hậu
- Người phạm tội là phụ nữ có thai
- Người phạm tội là người đủ 70 tuổi trở lên
- Người phạm tội là người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng
- Người phạm tội là người có bệnh bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình
- Người phạm tội tự thú
- Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải
- Người phạm tội tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án
- Người phạm tội đã lập công chuộc tội
- Người phạm tội là người có thành tích xuất sắc trong sản xuất, chiến đấu, học tập hoặc công tác
- Người phạm tội là người có công với cách mạng hoặc là cha, mẹ, vợ, chồng, con của liệt sĩ
Như vậy, cá mè một lứa là một thành ngữ thường được sử dụng để mô tả những người có cùng nguồn gốc xuất xứ, có những điểm chung về ngoại hình, tính cách, hành vi hoặc hoàn cảnh (mang hàm ý chê bai, tiêu cực).
Đồng phạm cũng là một dạng của cá mè một lứa, là những người cùng tham gia vào một hành vi phạm tội, cùng có chung mục đích, kế hoạch và hành động thực hiện hành vi phạm tội. Người dưới 18 tuổi là đồng phạm có thể được miễn trách nhiệm hình sự nếu đáp ứng được điều kiện đã nêu ở mục 2 bài viết này.
