"Bứng cây sống trồng cây chết" có nghĩa là gì? Bịa chuyện nói xấu người khác có thể bị phạt tù hay không? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này.
"Bứng cây sống trồng cây chết" nghĩa là gì?
Kho tàng thành ngữ, tục ngữ Việt Nam rất đặc sắc và đa dạng và những câu thành ngữ, tục ngữ đều chứa đựng những bài học kinh nghiệm được từ ông cha ta, truyền dạy cho con cháu đời sau. Người Việt vốn rất chú trọng việc giao tiếp và đây là một trong những tiêu chuẩn dùng để đánh giá con người. Chính vì thế, có rất nhiều câu ca dao, thành ngữ, tục ngữ Việt Nam bàn về lối nói, lối ứng xử.
“Bứng cây sống trồng cây chết” chính là một trong số những câu tục ngữ như vậy, vừa mang ý nghĩa phê phán vừa là lời nhắc nhở nhẹ nhàng trong việc lựa chọn đúng thông tin để truyền đạt đến người khác.
Dân gian ta xưa có câu “Bứng cây sống trồng cây chết” là để ám chỉ và phê phán những người sống thiếu trung thực, dùng lời nói của mình để bịa chuyện, thêu dệt những thông tin không có thật, sai sự thật hoặc không chính xác và biến nó thành sự thật để người khác tin vào, tạo nên sự hiểu lầm nhằm nhằm mục đích xấu và gây ảnh hưởng đến danh tiếng của người khác.
Khi nói đến việc "bứng cây sống" chúng ta có thể hiểu rằng đây là hành động phá hủy những giá trị thực sự, tương tự như việc nhổ bỏ một cây xanh đang phát triển, thay vì để nó tiếp tục phát triển và đóng góp cho môi trường xung quanh.
Còn hành động "trồng cây chết" biểu thị cho việc gieo rắc những thông tin sai lệch hoặc bóp méo sự thật, dẫn đến kết quả không chỉ là sự hiểu lầm mà còn là những thiệt hại nghiêm trọng cho những cá nhân hoặc tổ chức bị ảnh hưởng.
Trong ngữ cảnh này, "Bứng cây sống trồng cây chết" dùng để ám chỉ hành vi bịa đặt và xuyên tạc sự thật giống như việc phá hoại những giá trị đáng quý của cuộc sống. Những người bịa chuyện không chỉ đơn thuần là thiếu trung thực mà còn có động cơ xấu xa, thường lợi dụng sự thiếu thông tin hoặc hiểu biết hạn chế của người khác để gây tổn hại cho danh dự và uy tín của họ, làm suy giảm lòng tin và uy tín, danh dự của người khác và còn có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.
Bịa chuyện nói xấu người khác có thể bị phạt tù?
Căn cứ theo khoản 1 Điều 34 Bộ luật dân sự 2015 thì danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân là bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ.
Do đó, tùy vào nội dung của lời nói xấu, mức độ ảnh hưởng thì người có hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Theo khoản 3 Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP thì hành vi bịa chuyện nói xấu người khác được xem là hành vi xúc phạm, lăng mạ, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm hoặc xâm phạm danh dự, nhân phẩm của người khác và người có hành vi này có thể bị xử phạt vi phạm hành chính đến 3.000.000 đồng (theo khoản 2 Điều 4 Nghị định 144/2021/NĐ-CP đối với tổ chức có cùng hành vi vi phạm sẽ bị xử phạt gấp 02 lần mức phạt của cá nhân).
Trường hợp đủ yếu tố xử lý hình sự thì người có hành vi bịa chuyện nói xấu người khác có thể sẽ bị khởi tố tội “Vu khống” quy định tại Điều 156 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bởi điểm e khoản 2 Điều 2 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017, người bịa chuyện nói xấu người khác có thể chịu các mức phạt sau đây:
- Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm:
+ Bịa đặt hoặc loan truyền những điều biết rõ là sai sự thật nhằm xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác;
+ Bịa đặt người khác phạm tội và tố cáo họ trước cơ quan có thẩm quyền.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 03 năm:
+ Có tổ chức;
+ Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
+ Đối với 02 người trở lên;
+ Đối với ông, bà, cha, mẹ, người dạy dỗ, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh cho mình;
+ Đối với người đang thi hành công vụ;
+ Sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội;
+ Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%
+ Vu khống người khác phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
+ Vì động cơ đê hèn;
+ Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên
+ Làm nạn nhân tự sát.
- Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Như vậy, người có hành vi bịa chuyện nói xấu người khác có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt cao nhất là 07 năm tù giam, cùng với các hình phạt bổ sung khác như phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Tóm lại, câu tục ngữ “Bứng cây sống trồng cây chết” mang ý nghĩa phê phán những kẻ bịa chuyện, xuyên tạc sự thật để làm hại người khác và người có hành vi bịa chuyện nói xấu nhằm vu khống người khác có thể bị xử phạt vi phạm hành chính đến 3.000.000 đồng hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt cao nhất là 07 năm tù giam.
