Theo phong tục, tập quán, mỗi khi gia đình có người chết, lúc khâm liệm, người nhà hoặc thầy cúng đều để vào trong quan tài một ít tiền. Có gia đình chỉ cho vào vài chục ngàn, cũng có gia đình bỏ vào đó cả vàng bạc quý báu. Một số cụ già giải thích: “Khi người ta mới chết, xuống âm phủ chưa làm ăn gì nên không có tiền chi tiêu. Cho tiền người chết hay chôn tiền theo người chết là để họ có chút vốn ban đầu, tạo dựng cuộc sống" (?!). Lợi dụng phong tục này, những tên trộm có cơ hội hành động, dẫn đến mồ mả chôn cất không được nguyên vẹn. Vậy khi bắt được những tên trộm này, pháp luật xử lý như thế nào?
1. Hành vi xâm phạm mồ mả là gì?
Hành vi xâm phạm mồ mả là hành vi xâm phạm đến vị trí mai táng xác, hài cốt, tro hài cốt của người chết theo phong tục, nghi lễ, tôn giáo của cộng đồng dân cư. Mồ mả và vùng không gian xung quanh cần được bảo vệ, không được xâm phạm theo tính chất phá hoại. Hành vi xâm phạm mồ mả là hành vi xâm phạm đến nơi an nghỉ cuối cùng của cá nhân người chết.
2. Xác định hành vi nào là hành vi xâm phạm mồ mả
- Thứ nhất, người có hành vi cho dù là với bất kì mục đích gì mà xâm phạm trực tiếp đến xác, hài cốt, tro hài cốt của người chết, xâm phạm đến sự nguyên dạng của xác, hài cốt, tro hài cốt hoặc làm hao hụt hài cốt, tro hài cốt đã mai táng thì hành vi đó là hành vi xâm phạm mồ mả;
- Thứ hai, người có hành vi di chuyển vị trí chôn cất xác, hài cốt, tro hài cốt của cá nhân trái với ý chí của những người thân thích của những người chết (trừ trường hợp phải di rời mồ mả theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền);
- Thứ ba, người có hành vi thay đổi tấm bia ghi tên người chết có xác, hài cốt, tro hài cốt dưới mộ gây ra sự nhầm lẫn với người thân thích của người chết đó;
- Thứ tư, người có hành vi san phẳng mồ mả của người chết, làm mất dấu tích của ngôi mộ, khiến không thể phát hiện được vị trí của ngôi mộ đó.
- Bao gồm cả không gian xung quanh ngôi mộ:
Khi xác định hành vi xâm phạm mồ mả còn cần hiểu theo nghĩa rộng là hành vi xâm phạm đến không gian (phạm vi), hình dáng, tường rào bao bọc xung quanh ngôi mộ. Bởi vị trí ngôi mộ được xây dựng có mối liên hệ hữu cơ với mục đích giữ gìn, bảo vệ xác, hài cốt, tro hài cốt của người có ngôi mộ đó, do vậy mọi hành vi làm biến dạng kiến trúc liên quan đến mục đích bảo vệ người đã chết được nguyên vẹn, đều bị coi là hành vi xâm phạm mồ mả.
3. Tội xâm phạm thi thể bị xử phạt như thế nào?
Theo điều 319, Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định về tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt như sau:
“1. Người nào đào, phá mồ mả, chiếm đoạt những đồ vật để ở trong mộ, trên mộ hoặc có hành vi khác xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
b) Chiếm đoạt hoặc hủy hoại vật có giá trị lịch sử, văn hóa;
c) Vì động cơ đê hèn;
d) Chiếm đoạt bộ phận thi thể, hài cốt.”
Như vậy, đối với tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt thì mức phạt tù cao nhất lên đến 07 năm. Gắn với các hành vi vi phạm trên, luật có điều chỉnh tội danh đối với người thực hiện. Bên cạnh đó là các chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực tôn giáo hay chuẩn mực xã hội có liên quan. Cho nên mỗi người cần nhận thức đúng đắn trách nhiệm, hành vi của mình. Đặc biệt không được xâm phạm đến mồ mả, tro cốt, hài cốt của người đã chết.
