Miễn trách nhiệm hình sự là trường hợp một người đã thực hiện tội phạm, nhưng do đáp ứng các điều kiện nhất định mà không phải chịu hậu quả của việc thực hiện tội phạm đó.
Theo đó, Bộ Luật hình sự 2015 quy định về miễn trách nhiệm hình sự tại Điều 29 và được chia làm 03 trường hợp miễn trách nhiệm hình sự. Cụ thể:
- Trường hợp thứ nhất:
“a) Khi tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử, do có sự thay đổi chính sách, pháp luật làm cho hành vi phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa;
b) Khi có quyết định đại xá”
- Trường hợp thứ hai: quy định tại khoản 2 thì khi có các căn cứ sau thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự:
“a) Khi tiến hành điều tra, truy tố, xét xử do chuyển biến của tình hình mà người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa;
b) Khi tiến hành điều tra, truy tố, xét xử, người phạm tội mắc bệnh hiểm nghèo dẫn đến không còn khả năng gây nguy hiểm cho xã hội nữa;
c) Người phạm tội tự thú, khai rõ sự việc, góp phần có hiệu quả vào việc phát hiện và điều tra tội phạm, cố gắng hạn chế đến mức thấp nhất hậu quả của tội phạm và lập công lớn hoặc có cống hiến đặc biệt, được nhà nước và xã hội thừa nhận”.
- Trường hợp thứ ba:
“Người thực hiện tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng do vô ý gây thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm hoặc tài sản của người khác và được người bị hại hoặc người đại diện của người bị hại tự nguyện hòa giải và đề nghị miễn trách nhiệm hình sự, thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự”
Như vậy, trong ba trường hợp được miễn trách nhiệm hình sự, thì quy định tại khoản 1 của Điều 29 (trường hợp 1) là căn cứ đương nhiên được miễn trách nhiệm hình sự. Và quy định tại khoản 2, khoản 3 (trường hợp 2 và 3) là những trường hợp có thể được miễn trách nhiệm hình sự.
