Trưng cầu giám định là biện pháp điều tra trong quá trình thu thập chứng cứ để giải quyết vụ việc, vụ án hình sự; việc sử dụng kết quả giám định có ý nghĩa quan trọng trong việc chứng minh tội phạm cũng như việc bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của những người tham gia tố tụng.
Căn cứ Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định:
1.Thời điểm trưng cầu giám định
Có thể thực hiện ngay từ giai đoạn giải quyết tin báo, tố giác tội phạm, kiến nghị khởi tố khoản 3 Điều 147 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
2. Các trường hợp trưng cầu giám định:
- Bắt buộc phải trưng cầu giám định gồm Điều 206 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015:
+ Tình trạng tâm thần của người bị buộc tội khi có sự nghi ngờ về năng lực trách nhiệm hình sự; tình trạng tâm thần của người làm chứng hoặc bị hại khi có sự nghi ngờ về khả năng nhận thức.
+ Tuổi của bị can, bị cáo, bị hại nếu việc đó có ý nghĩa đối với việc giải quyết vụ án và không có tài liệu để xác định chính xác tuổi hoặc có nghi ngờ về tính xác thực của những tài liệu đó.
+ Nguyên nhân chết người.
+ Tính chất thương tích, mức độ tổn hại sức khoẻ hoặc khả năng lao động.
+ Chất ma tuý, vũ khí quân dụng, vật liệu nổ, chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, tiền giả, vàng, bạc, kim khí quý, đá quý, đồ cổ.
+ Mức độ ô nhiễm môi trường.
- Xét thấy cần thiết trưng cầu giám định khoản 1 Điều 205 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015: Thực tế một số trường hợp như giám định file video, âm thanh, hình ảnh, giám định pháp y về tình dục... hoặc một số trường hợp cần thiết phải trưng cầu giám định xác định chất lượng, nguồn gốc, xuất xứ của tài sản, hàng hóa, hàng giả, hàng thật, hàng cấm; ruy nguyên về tài liệu, đồ vật, chữ ký, chữ viết, con dấu, dấu vết, dữ liệu điện tử; tính chính xác của các dụng cụ cân, đo, đong, đếm và các máy móc, thiết bị khác; về lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư; quyết định đầu tư dự án; về đấu thầu...
3. Thẩm quyền trưng cầu giám định:
- Trong giai đoạn khởi tố, điều tra: Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT Điều 36 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015; Viện trưởng, Phó Viện trưởng ra quyết định trưng cầu giám định trong các trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 36 Quy chế số 111 trong giai đoạn khởi tố khi VKS trực tiếp giải quyết tin báo; trong giai đoạn điều tra khi VKS đã yêu cầu nhưng CQĐT không thực hiện mà nếu không giám định thì không đủ chứng cứ để giải quyết vụ án.
- Trong giai đoạn truy tố:Khi xét thấy cần thiết thì Viện trưởng, Phó Viện trưởng ra quyết định trưng cầu giám định Điều 41 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
- Trong giai đoạn xét xử: Thẩm phán ra quyết định trưng cầu giám định khi xét thấy cần thiết Điều 45 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
4. Trưng cầu giám định bổ sung, giám định lại:
- Việc giám định bổ sung được thực hiện khi có một trong các căn cứ: Nội dung kết luận giám định chưa rõ, chưa đầy đủ; khi phát sinh vấn đề mới cần phải giám định liên quan đến tình tiết của vụ án đã có kết luận giám định trước đó khoản 1 Điều 210 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
- Giám định lại được thực hiện khi có nghi ngờ kết luận giám định lần đầu không chính xác. Việc giám định lại phải do người giám định khác thực hiện khoản 1 Điều 211 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
Trường hợp có sự khác nhau giữa kết luận giám định lần đầu và kết luận giám định lại về cùng một nội dung giám định thì việc giám định lại lần thứ hai do người trưng cầu giám định quyết định. Việc giám định lại lần thứ hai phải do Hội đồng giám định thực hiện theo quy định của Luật giám định tư pháp.
