Có nhiều trường hợp chủ nhà tìm được vàng sau nhà mình, trên đất của mình nhưng không biết phải xử lý thế nào vì không biết được số vàng trên từ đâu ra. Vậy, khi tìm thấy vàng không rõ nguồn gốc ở nhà mình thì chủ nhà có được giữ lại không? Chủ nhà nên làm gì để không vi phạm pháp luật?
Vàng có phải là tài sản không?
Theo Điều 105 Bộ luật dân sự 2015 quy định tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản. Tài sản bao gồm bất động sản và động sản. Bất động sản và động sản có thể là tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai.
Đồng thời, Điều 107 Bộ luật dân sự 2015 quy định:
- Bất động sản bao gồm:
+ Đất đai;
+ Nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất đai;
+ Tài sản khác gắn liền với đất đai, nhà, công trình xây dựng;
+ Tài sản khác theo quy định của pháp luật.
- Động sản là những tài sản không phải là bất động sản.
Như vậy, vàng cũng là một loại tài sản vì nó là vật và có một giá trị nhất định.
Vì không nằm trong danh mục bất động sản nên có thể nói vàng là động sản.
Có được giữ lại khi tìm thấy vàng sau nhà không?
1) Tìm thấy vàng là tài sản vô chủ
Theo Điều 228 Bộ luật dân sự 2015 quy định về xác lập quyền sở hữu đối với tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu như sau:
- Tài sản vô chủ là tài sản mà chủ sở hữu đã từ bỏ quyền sở hữu đối với tài sản đó:
+ Người đã phát hiện, người đang quản lý tài sản vô chủ là động sản thì có quyền sở hữu tài sản đó, trừ trường hợp luật có quy định khác;
+ Nếu tài sản là bất động sản thì thuộc về Nhà nước.
- Người phát hiện tài sản không xác định được ai là chủ sở hữu phải thông báo hoặc giao nộp cho Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã nơi gần nhất để thông báo công khai cho chủ sở hữu biết mà nhận lại.
Việc giao nộp phải được lập biên bản, trong đó ghi rõ họ, tên, địa chỉ của người giao nộp, người nhận, tình trạng, số lượng, khối lượng tài sản giao nộp.
Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã đã nhận tài sản phải thông báo cho người phát hiện về kết quả xác định chủ sở hữu:
+ Sau 01 năm, kể từ ngày thông báo công khai mà không xác định được ai là chủ sở hữu tài sản là động sản thì quyền sở hữu đối với động sản đó thuộc về người phát hiện tài sản.
+ Sau 05 năm, kể từ ngày thông báo công khai mà không xác định được ai là chủ sở hữu tài sản là bất động sản thì bất động sản đó thuộc về Nhà nước; người phát hiện được hưởng một khoản tiền thưởng theo quy định của pháp luật.
Như vậy, theo quy định thì sau khi phát hiện được vàng mà không rõ ai là chủ sở hữu thì phải thông báo hoặc giao nộp cho Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã nơi gần nhất để thông báo công khai để tìm người nhận lại.
Sau 1 năm kể từ ngày thông báo công khai không có ai đến nhận thì số vàng này thuộc về chủ nhà đã tìm thấy vàng.
2) Tìm thấy vàng là tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên
Theo Điều 230 Bộ luật dân sự 2015 quy định về xác lập quyền sở hữu đối với tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên như sau:
- Người phát hiện tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên mà biết được địa chỉ của người đánh rơi hoặc bỏ quên thì phải thông báo hoặc trả lại tài sản cho người đó;
+ Nếu không biết địa chỉ của người đánh rơi hoặc bỏ quên thì phải thông báo hoặc giao nộp cho Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã nơi gần nhất để thông báo công khai cho chủ sở hữu biết mà nhận lại.
Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã đã nhận tài sản phải thông báo cho người đã giao nộp về kết quả xác định chủ sở hữu.
- Sau 01 năm, kể từ ngày thông báo công khai về tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên mà không xác định được chủ sở hữu hoặc chủ sở hữu không đến nhận thì quyền sở hữu đối với tài sản này được xác định như sau:
+ Trường hợp tài sản bị đánh rơi, bỏ quên có giá trị nhỏ hơn hoặc bằng mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định thì người nhặt được được xác lập quyền sở hữu đối với tài sản đó theo quy định của Bộ luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan;
+ Trường hợp tài sản có giá trị lớn hơn mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định thì sau khi trừ chi phí bảo quản, người nhặt được được hưởng giá trị bằng mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định và 50% giá trị của phần vượt quá mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định, phần giá trị còn lại thuộc về Nhà nước;
+ Trường hợp tài sản bị đánh rơi, bị bỏ quên là tài sản thuộc di tích lịch sử - văn hóa theo quy định của Luật di sản văn hóa thì tài sản đó thuộc về Nhà nước; người nhặt được tài sản được hưởng một khoản tiền thưởng theo quy định của pháp luật.
Theo Nghị định 24/2023/NĐ-CP từ ngày 01/7/2023, mức lương cơ sở là 1,8 triệu đồng.
Như vậy, trong trường hợp phát hiện vàng do người khác đánh rơi, bị bỏ quên thì trước tiên, nếu biết được chủ sở hữu thì phải trả lại cho người đó. Nếu không biết được chủ sở hữu thì phải thông báo hoặc giao nộp cho Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã nơi gần nhất để thông báo công khai để tìm người nhận lại.
Sau 1 năm kể từ ngày thông báo công khai không có ai đến nhận thì số vàng đó nếu có giá trị nhỏ hơn hoặc bằng 10 lần mức lương cơ sở sẽ thuộc về chủ nhà tìm thấy. Nếu số vàng đó có giá trị lớn hơn 10 lần mức lương cơ sở thì sẽ trừ chi phí bảo quản, sau đó chủ nhà tìm thấy sẽ được giá trị bằng mười lần mức lương cơ sở và 50% giá trị của phần vượt quá mười lần đó, phần giá trị còn lại thuộc về Nhà nước
3) Tìm thấy vàng là tài sản bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm được tìm thấy
Theo Điều 229 Bộ luật dân sự 2015 quy định về xác lập quyền sở hữu đối với tài sản bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm được tìm thấy như sau:
- Người phát hiện tài sản bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm phải thông báo hoặc trả lại ngay cho chủ sở hữu;
Nếu không biết ai là chủ sở hữu thì phải thông báo hoặc giao nộp cho Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã nơi gần nhất hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác theo quy định của pháp luật.
- Tài sản bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm được tìm thấy mà không có hoặc không xác định được ai là chủ sở hữu thì sau khi trừ chi phí tìm kiếm, bảo quản, quyền sở hữu đối với tài sản này được xác định như sau:
+ Tài sản được tìm thấy là tài sản thuộc di tích lịch sử - văn hóa theo quy định của Luật di sản văn hóa thì thuộc về Nhà nước; người tìm thấy tài sản đó được hưởng một khoản tiền thưởng theo quy định của pháp luật;
+ Tài sản được tìm thấy không phải là tài sản thuộc di tích lịch sử - văn hóa theo quy định của Luật di sản văn hóa mà có giá trị nhỏ hơn hoặc bằng mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định thì thuộc sở hữu của người tìm thấy; nếu tài sản tìm thấy có giá trị lớn hơn mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định thì người tìm thấy được hưởng giá trị bằng mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định và 50% giá trị của phần vượt quá mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định, phần giá trị còn lại thuộc về Nhà nước.
Như vậy, trong trường hợp phát hiện vàng bị chôn, giấu, vùi lấp thì trước tiên, nếu biết được chủ sở hữu thì phải trả lại cho người đó. Nếu không biết được chủ sở hữu thì phải thông báo hoặc giao nộp cho Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã nơi gần nhất hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác.
Nếu không xác định được chủ sở hữu thì sau khi trừ chi phí tìm kiếm, bảo quản, số vàng đó có giá trị nhỏ hơn hoặc bằng 10 lần mức lương cơ sở sẽ thuộc về chủ nhà tìm thấy. Nếu số vàng đó có giá trị lớn hơn 10 lần mức lương cơ sở thì chủ nhà tìm thấy sẽ được giá trị bằng mười lần mức lương cơ sở và 50% giá trị của phần vượt quá mười lần đó, phần giá trị còn lại thuộc về Nhà nước
Nếu không giao nộp lại vàng tìm thấy sẽ bị xử lý thế nào?
Theo Điều 176 của Bộ luật Hình sự 2015 quy định về tội chiếm giữ trái phép tài sản như sau:
- Người nào cố tình không trả lại cho chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp hoặc không giao nộp cho cơ quan có trách nhiệm tài sản trị giá từ 10.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc dưới 10.000.000 đồng nhưng là di vật, cổ vật hoặc vật có giá trị lịch sử, văn hóa bị giao nhầm hoặc do mình tìm được, bắt được, sau khi chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp hoặc cơ quan có trách nhiệm yêu cầu được nhận lại tài sản đó theo quy định của pháp luật, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
- Phạm tội chiếm giữ tài sản trị giá 200.000.000 đồng trở lên hoặc bảo vật quốc gia, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Như vậy, nếu chủ nhà tìm thấy vàng ở sau nhà mình nhưng không rõ chủ sở hữu không thông báo hoặc chuyển giao cho Uỷ ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã trong khu vực gần nhất sẽ có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, bị phạt cải tạo không giam giữ trong khoảng 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 05 năm, thuỳ theo giá trị số vàng tìm được.
