Xin được hỏi về quyên thừa kế đat đai

Chào bạn!
Luật sư Đặng Văn Cường, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội trả lời câu hỏi của bạn như sau:
         1. Xác định di sản của ông bà bạn để lại:
         a. Đối với đất ở (1 mẫu): Nếu thửa đất đó có nguồn gốc do ông bà bạn nhận chuyển nhượng từ người khác hoặc được cha ông để lại thì mới có căn cứ xác định là di sản của ông bà bạn. Còn nếu đất ở đó được Nhà nước giao cho hộ gia đình (GCN QSD đất cấp cho hộ gia đình) thì ông bà bạn chỉ có một phần quyền sử dụng đất trong khối tài sản chung đó. Phần di sản của ông bà bạn có thể thuộc về các thừa kế. Do vậy bạn cần cung cấp thêm thông tin về nguồn gốc thửa đất ở đó (Cha ông để lại hay được giao đất? đã có GCN hay chưa? Đất đứng tên ai trong hồ sơ địa chính qua các thời kỳ...) thì mới xác định được di sản của ông bà bạn để lại là gì? Bao nhiêu, ở đâu, ai đang sử dụng? để luật sư tư vấn cụ thể cho bạn.
          b. Đối với đất nông nghiệp (đất canh tác): Đất nông nghiệp thường cấp cho hộ gia đình sản xuất nông nghiệp. Một số trường hợp cấp cho ca nhân. Hai trường hợp này có tính chất pháp lý khác nhau do vậy bạn cần xem lại xem đất canh tác đó cấp cho hộ gia đình ông bà bạn hay cấp cho cá nhân ông bạn, bà bạn?
           BLDS năm 1995 quy định đất nông nghiệp giao cho hộ gia đình thì không phải là di sản thừa kế. Khi thành viên của hộ chết thì những thành viên khác được sử dụng. Nếu không còn thành viên nào thì Nhà nước thu hồi. Đến BLDS năm 2005 mới quy định đất nông nghiệp cấp cho hộ gia đình cũng là di sản thừa kế.
         Do vậy, bạn cần kiểm tra lại xem ông bà bạn được giao đất nông nghiệp cùng với hộ gia đình hay giao đất cho cá nhân? Ông bà bạn chết trong thời gian có hiệu lực của BLDS năm 1995 hay trong thời gian có hiệu lực pháp luật của BLDS năm 2005? Để xác định đất canh tác đó có là di sản do ông bà bạn để lại hay không?
          2. Thời hiệu khởi kiện về thừa kế:
          Thời hiệu khởi kiện về thừa kế được quy định tại  các văn bản pháp luật sau đây: Nghị quyết02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/8/2004 của HĐTP TAND tối cao; Pháp lệnh thừa kế năm 1990; Nghị quyết 02/2000/HĐTP ngày 19/10/1990; BLDS 1995; BLDS 2005... Theo đó nếu ông bà bạn chết trước ngày 10/9/1990 thì thời hiệu khởi kiện về thừa kế về quyền sử dụng đất đến ngày 10/9/2000 là hết. Nếu di sản là nhà ở thì đến ngày 10/3/2003 là hết thời hiệu khởi kiện về nhà ở. Nếu ông bà bạn chết sau thời điểm ngày 10/9/1990 thì thời hiệu khởi kiện là 10 năm kể từ thời điểm ông bà bạn chết.

Nếu đến nay còn thời hiệu khởi kiện về thừa kế thì các cô, bác bạn mới có quyền khởi kiện. Nếu hết thời hiệu về thừa kế thì Tòa án sẽ không giải quyết vụ việc tranh chấp về thừa kế. Người đang quản lý tài sản sẽ được tiếp tục quản lý. Nếu di sản là nhà ở thì theo quy định của Nghị quyết58/1998/NQ-UBTVQH10 sẽ thuộc về thừa kế đang quản lý di sản đó.

Việc yêu cầu chia tài sản chung khi hết thời hiệu thừa kế chỉ được Tòa án chấp nhận nếu các thừa kế không có tranh chấp về thừa kế cụ thể như sau: “Trường hợp trong thời hạn mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về quyền thừa kế và có văn bản cùng xác nhận là đồng thừa kế hoặc sau khi kết thúc thời hạn mười năm mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về hàng thừa kế và đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Khi có tranh chấp và yêu cầu Toà án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết” (trích Nghị quyết02/2004/NQ-HĐTP).

3. Quyền thừa kế:

Quyền thừa kế di sản của con đối với bố mẹ được quy định tại các văn bản pháp luật sau: Thông tư81/TT-TANDTC năm 1981 của TAND tối cao hướng dẫn việc xét xử của Tòa án; Pháp lệnh thừa kế năm 1990; BLDS năm 1995; BLDS năm 2005. Theo đó tất cả các con không phân biệt trai, gái, con nuôi hay con đẻ, con trong giá thú hay ngoài giá thú đều được hưởng di sản thừa kế do cha mẹ để lại theo pháp luật (thuộc hàng thừa kế thứ nhất). Do vậy, nếu còn thời hiệu thừa kế thì các cô, bác bạn đều có quyền hưởng di sản thừa kế của ông bà bạn theo pháp luật. Đối với người con của ông bà bạn mà chết sau ông bà bạn thì vợ, chồng, con của họ sẽ nhận di sản thay họ; Nếu họ chết trước hoặc chết cùng ông bà bạn thì con của họ sẽ được thừa kế thế vị (cháu sẽ cùng các cô, chú, bác hưởng thừa kế của ông bà nội – Điều 677 BLDS).

Do vậy, bạn cần kiểm tra lại thông tin về nguồn gốc tài sản, thời điểm ông bà bạn chết để đối chiếu với các quy định pháp luật mà tôi trích dẫn ở trên để tìm ra câu trả lời cho mình. Nếu vẫn còn chưa rõ thì hãy nêu thông tin để Luật sư giải đáp.