Công ty cổ phần (sau đây gọi tắt là “CTCP”) là một loại hình công ty phức tạp, mọi người thường xuyên nhầm lẫn giữa CTCP đại chúng, CTCP niêm yết chứng khoán và CTCP chưa niêm yết chứng khoán.
CTCP đại chúng, CTCP niêm yết chứng khoán và CTCP chưa niêm yết chứng khoán bản chất đều là loại hình CTCP đều có những đặc điểm mà một CTCP thông thường đều có, tuy nhiên tùy vào mỗi loại hình sẽ có những đặc điểm riêng để phân biệt với các loại hình CTCP còn lại.
Theo quy định tại Ðiều 25 Luật Chứng khoán 2006, công ty đại chúng là CTCP thuộc một trong ba loại hình sau: (1) Công ty đã thực hiện chào bán cổ phiếu ra công chúng; (2) Công ty có cổ phiếu được niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán hoặc trung tâm giao dịch chứng khoán; (3) Công ty có cổ phiếu được ít nhất 100 nhà đầu tư sở hữu, không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và có vốn điều lệ đã góp từ 10 tỷ đồng trở lên. Qua quy định trên cần lưu ý rằng, một CTCP sau khi trở thành công ty đại chúng không có nghĩa công ty đó đã có cổ phiếu niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán, mà phải đáp ứng các điều kiện theo quy định của pháp luật mới có thể niêm yết chứng khoán. Bên cạnh đó, CTCP chưa niêm yết trên sàn chứng khoán cũng có thể là công ty đại chúng hoặc công ty chưa đại chúng.
CTCP niêm yết chứng khoán là công ty được Ủy ban chứng khoán cho phép đưa chứng khoán vào danh mục chứng khoán có đủ tiêu chuẩn giao dịch tại thị trường giao dịch tập trung (Sở giao dịch chứng khoán). Công ty niêm yết phải tuân thủ kỷ luật chặt chẽ của thị trường giao dịch chứng khoán, và pháp luật về chứng khoán đặc biệt là chế độ công bố thông tin khi đăng ký niêm yết, công bố thông tin định kỳ và bất thường cho mọi nhà đầu tư và cổ đông trong công ty. Trong CTCP niêm yết chứng khoán, cổ đông được cung cấp nhiều công cụ để bảo vệ quyền lợi của mình hơn: Cổ đông dễ dàng thực hiện giao dịch bán chứng khoán nhằm chuyển quyền sở hữu cổ phần, tiếp cận thông tin nhiều hơn. Ngoài ra, có cả thiết chế của Uỷ ban Chứng khoán hoạt động vì mục tiêu là bảo vệ nhà đầu tư.
Công ty cổ phần chưa niêm yết chứng khoán là CTCP đã được phát hành cổ phiếu nhưng vẫn chưa được niêm yết cũng như giao dịch tại các trung tâm giao dịch chứng khoán. Tuy dạng cổ phiếu trên mang lại rất nhiều lãi nhanh chóng và dễ dàng nhưng nguy cơ rủi ro cũng cao không kém. Khi mua bán trên thị trường cổ phiếu chưa niêm yết thì nguyên tắc tin tưởng lẫn nhau là vô cùng quan trọng. Bên cạnh đó, CTCP chưa niêm yết các yêu cầu về công khai thông tin nhẹ nhàng hơn so với CTCP niêm yết. Tuy vậy, luật doanh nghiệp đảm bảo cổ đông được cung cấp những thông tin cơ bản về tình hình tài chính, hoạt động của công ty. CTCP chưa niêm yết chứng khoán là loại hình công ty vốn tiềm ẩn trong đó nhiều yếu tố bất ổn và tồn tại ngoài ý muốn chủ quan của các cổ đông.
