Có lẽ thuật ngữ trưng dụng vẫn còn xa lạ với nhiều người, đặc biệt là trưng dụng đất không thường xảy ra trong thực tế mà chỉ khi nhằm mục đích quốc phòng, an ninh thì Nhà nước mới tiến hành trưng dụng đất.
Trong trường hợp mà Nhà nước trưng dụng đất của hộ gia đình, cá nhân mà người dân không có nơi để ở trong thời gian đó thì có được bồi thường hay không?
1. Trưng dụng đất là gì?
Hiện hành vẫn chưa có quy định giải thích thuật ngữ trưng dụng đất là như thế nào, tuy nhiên có thể hiểu trưng dụng đất như sau:
Trưng dụng đất là việc Nhà nước ra quyết định tạm thời sử dụng đất của người dân trong một thời gian nhất định nhằm mục đích nào đó, sau thời gian này sẽ trả lại người dân (thông thường là vì quốc phòng - an ninh).
2. Trường hợp nào Nhà nước sẽ trưng dụng đất
Căn cứ khoản 1, khoản 2 Điều 72 Luật Đất đai 2013 quy định việc Nhà nước thực hiện trưng dụng đất trong các trường hợp sau:
Nhà nước trưng dụng đất trong trường hợp thật cần thiết để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh hoặc trong tình trạng chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, phòng, chống thiên tai.
Quyết định trưng dụng đất phải được thể hiện bằng văn bản; trường hợp khẩn cấp không thể ra quyết định bằng văn bản thì người có thẩm quyền được quyết định trưng dụng đất bằng lời nói nhưng phải viết giấy xác nhận việc quyết định trưng dụng đất ngay tại thời điểm trưng dụng. Quyết định trưng dụng đất có hiệu lực thi hành kể từ thời điểm ban hành.
Chậm nhất là 48 giờ, kể từ thời điểm quyết định trưng dụng đất bằng lời nói, cơ quan của người đã quyết định trưng dụng đất bằng lời nói có trách nhiệm xác nhận bằng văn bản việc trưng dụng đất và gửi cho người có đất trưng dụng.
3. Thẩm quyền thực hiện trưng dụng đất
- Bộ trưởng Bộ Quốc phòng.
- Bộ trưởng Bộ Công an.
- Bộ trưởng Bộ GTVT.
- Bộ trưởng Bộ NNPTNT.
- Bộ trưởng Bộ Y tế.
- Bộ trưởng Bộ Công Thương.
- Bộ trưởng Bộ TN&MT.
- Chủ tịch UBND cấp tỉnh.
- Chủ tịch UBND cấp huyện.
Là những người có thẩm quyền quyết định trưng dụng đất, quyết định gia hạn trưng dụng đất. Người có thẩm quyền trưng dụng đất không được phân cấp thẩm quyền cho người khác.
4. Thời hạn thực hiện trưng dụng đất
Thời hạn trưng dụng đất là không quá 30 ngày kể từ khi quyết định trưng dụng có hiệu lực thi hành. Trường hợp trong tình trạng chiến tranh, tình trạng khẩn cấp thì thời hạn trưng dụng được tính từ ngày ra quyết định đến không quá 30 ngày kể từ ngày bãi bỏ tình trạng chiến tranh, tình trạng khẩn cấp.
Trường hợp hết thời hạn trưng dụng đất mà mục đích của việc trưng dụng chưa hoàn thành thì được gia hạn nhưng không quá 30 ngày. Quyết định gia hạn trưng dụng đất phải được thể hiện bằng văn bản và gửi cho người có đất trưng dụng trước khi kết thúc thời hạn trưng dụng.
5. Nghĩa vụ của người có đất trưng dụng
Người có đất trưng dụng phải chấp hành quyết định trưng dụng. Trường hợp quyết định trưng dụng đất đã được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật mà người có đất trưng dụng không chấp hành thì người quyết định trưng dụng đất ra quyết định cưỡng chế thi hành và tổ chức cưỡng chế thi hành hoặc giao cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp huyện nơi có đất trưng dụng tổ chức cưỡng chế thi hành.
Người có thẩm quyền trưng dụng đất có trách nhiệm giao cho tổ chức, cá nhân quản lý, sử dụng đất trưng dụng đúng mục đích, hiệu quả; hoàn trả đất khi hết thời hạn trưng dụng; bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng đất gây ra.
6. Bồi thường người có đất trưng dụng
Nhà nước sẽ bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng đất gây cho cá nhân, hộ gia đình có đất trưng dụng nếu thuộc các trường hợp sau đây:
Người có đất trưng dụng được bồi thường thiệt hại trong trường hợp đất trưng dụng bị hủy hoại; trường hợp người có đất trưng dụng bị thiệt hại về thu nhập do việc trưng dụng đất trực tiếp gây ra.
Trường hợp đất trưng dụng bị hủy hoại thì việc bồi thường được thực hiện bằng tiền theo giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất trên thị trường tại thời điểm thanh toán.
Trường hợp người có đất trưng dụng bị thiệt hại về thu nhập do việc trưng dụng đất trực tiếp gây ra thì mức bồi thường được xác định căn cứ vào mức thiệt hại thu nhập thực tế tính từ ngày giao đất trưng dụng đến ngày hoàn trả đất trưng dụng được ghi trong quyết định hoàn trả đất trưng dụng.
Tiền bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng đất gây ra được ngân sách nhà nước chi trả một lần, trực tiếp cho người có đất trưng dụng trong thời hạn không quá 30 ngày, kể từ ngày hoàn trả đất.
Như vậy, người có đất được nhà nước trưng dụng sẽ được bồi thường trường hợp đất trưng dụng bị hủy hoại, thiệt hại trực tiếp do canh tác trên đất, mức thiệt hại thu nhập thực tế phải phù hợp với thu nhập do đất trưng dụng mang lại trong điều kiện bình thường trước thời điểm trưng dụng đất.
