Ngoại tình, sinh con ngoài giá thú rồi từ chối nhận con, trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng sẽ gây ra những tổn thương sâu sắc cho trẻ. Vậy, pháp luật sẽ xử lý như thế nào đối với những hành vi này?
(1) Người ngoại tình có được nhận con ngoài giá thú không?
Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định mọi trẻ em đều có quyền có cha và mẹ, không phụ thuộc vào việc cha mẹ có kết hôn hay không.
Theo Điều 90 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định, con có quyền nhận cha, mẹ của mình, kể cả trong trường hợp cha, mẹ đã chết. Khi con đã thành niên nhận cha thì không cần phải có sự đồng ý của mẹ; nhận mẹ thì không cần phải có sự đồng ý của cha.
Như vậy, con ngoài giá thú mặc dù không được sinh ra trong thời gian hôn nhân của cha và mẹ thì vẫn có quyền làm giấy khai sinh và xác nhận cha - con để được hưởng những quyền lợi cơ bản của công dân.
Do đó, người ngoại tình vẫn được nhận con ngoài giá thú, tuy nhiên phải làm thủ tục yêu cầu xác nhận cha - con.
(2) Người cha không nhận con ngoài giá thú để trốn cấp dưỡng thì xử lý thế nào?
Bởi vì con sinh ra ngoài giá thú không được coi là con chung của vợ chồng, do đó, theo khoản 2 Điều 15 Nghị định 123/2015/NĐ-CP, đứa trẻ khi sinh ra mặc định không xác định được cha và phần ghi về cha trong Sổ hộ tịch và Giấy khai sinh sẽ để trống.
Vì vậy, để xác định nghĩa vụ cấp dưỡng, trước tiên phải xác định quan hệ cha, mẹ, con.
Để xác định cha cho con, phải làm thủ tục xác định cha, mẹ, con. Theo Điều 101 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, việc xác định cha, mẹ, con được quy định như sau:
- Cơ quan đăng ký hộ tịch có thẩm quyền xác định cha, mẹ, con theo quy định của pháp luật về hộ tịch trong trường hợp không có tranh chấp.
- Tòa án có thẩm quyền giải quyết việc xác định cha, mẹ, con trong trường hợp có tranh chấp hoặc người được yêu cầu xác định là cha, mẹ, con đã chết và trường hợp quy định tại Điều 92 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014.
Như vậy, đối với trường hợp người cha không muốn nhận con ngoài giá thú (có xảy ra tranh chấp) thì Tòa án sẽ giải quyết việc xác định quan hệ cha - con này.
Tòa án sẽ xác định mối quan hệ cha, mẹ, con thông qua việc yêu cầu trưng cầu giám định ADN hoặc căn cứ vào các chứng cứ chứng minh quan hệ cha con mà các bên cung cấp khi Tòa án giải quyết vụ việc.
Nếu Tòa án ra quyết định xác định cha - con thì người mẹ có thể yêu cầu người cha thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng cho con mình trong trường hợp người cha không không trực tiếp nuôi con.
Đồng thời, quyết định của Tòa án về xác định cha, mẹ, con sẽ được gửi cho cơ quan đăng ký hộ tịch để ghi chú theo quy định của pháp luật về hộ tịch (ghi tên cha vào Giấy khai sinh) và các bên trong quan hệ xác định cha, mẹ, con có liên quan.
(3) Sau khi xác định cha - con mà người cha vẫn không cấp dưỡng thì xử lý thế nào?
Liên quan đến vấn đề này, tại khoản 2 Điều 82 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.
Bên cạnh đó, Điều 107 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 cũng có quy định như sau:
- Nghĩa vụ cấp dưỡng được thực hiện giữa cha, mẹ và con; giữa anh, chị, em với nhau; giữa ông bà nội, ông bà ngoại và cháu; giữa cô, dì, chú, cậu, bác ruột và cháu ruột; giữa vợ và chồng theo quy định của Luật này.
- Nghĩa vụ cấp dưỡng không thể thay thế bằng nghĩa vụ khác và không thể chuyển giao cho người khác.
- Trong trường hợp người có nghĩa vụ nuôi dưỡng trốn tránh nghĩa vụ thì theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức được quy định tại Điều 119 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, Tòa án buộc người đó phải thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng theo quy định của Luật này.
Như vậy, sau khi Tòa án đã có quyết định xác định cha - con, nếu người cha không trực tiếp nuôi con thì phải có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.
Trường hợp người cha trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng thì người mẹ hoặc người thân thích hoặc các cơ quan quản lý về gia đình và trẻ em và Hội liên hiệp phụ nữ có quyền yêu cầu Tòa án buộc người cha phải thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng.
Khi đó, cơ quan thi hành án dân sự sẽ tiến hành các biện pháp cưỡng chế như khấu trừ tiền trong tài khoản, trừ vào thu nhập của người không cấp dưỡng (Điều 71 Luật Thi hành án dân sự 2008).
Tùy theo tính chất và mức độ của việc không cấp dưỡng cho con mà người vi phạm có thể bị xử lý như sau:
Xử phạt hành chính
Theo Điều 57 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, nếu hành vi không cấp dưỡng cho con mà chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm thì người vi phạm có thể bị phạt từ 5.000.000 đến 10.000.000 đồng và buộc thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng theo đúng quy định.
Truy cứu trách nhiệm hình sự
Theo Điều 186 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017), nếu hành vi không cấp dưỡng cho con mà đủ yếu tố cấu thành tội phạm thì người vi phạm có thể bị truy cứu về tội từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng với mức phạt tù cao nhất lên đến 02 năm.
Như vậy, tổng kết lại, người ngoại tình vẫn có thể được nhận con ngoài giá thú, tuy nhiên phải thông qua thủ tục xác định cha, mẹ, con. Sau khi xác định cha, mẹ, con, người không trực tiếp nuôi dưỡng con có nghĩa vụ phải cấp dưỡng, trường hợp trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng sẽ bị xử lý theo pháp luật và có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
