Quy định pháp luật dân sự về hợp đồng ký cược? Việc xử lý tài sản ký cược với tư cách là một biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự được quy định như thế nào?
Tìm hiểu về hợp đồng ký cược?
Hợp đồng ký cược là thỏa thuận giữa bên thuê và bên cho thuê tài sản động sản, trong đó bên thuê giao cho bên cho thuê một khoản tiền hoặc tài sản có giá trị khác (gọi chung là tài sản ký cược) trong một thời hạn nhất định để bảo đảm việc trả lại tài sản thuê. Hợp đồng ký cược có thể được lập độc lập hoặc kết hợp với hợp đồng thuê tài sản. Nếu lập độc lập, hợp đồng ký cược cần ghi rõ hợp đồng thuê tài sản liên quan và tài sản mà bên thuê phải trả lại sau thời gian thuê. Pháp luật không quy định cụ thể thời hạn ký cược, do đó, thời hạn này sẽ do các bên thỏa thuận. Thông thường, nếu không có thỏa thuận khác, thời hạn ký cược sẽ trùng với thời hạn cho thuê tài sản.
Về hình thức, pháp luật hiện tại không yêu cầu hợp đồng ký cược phải được lập thành văn bản và cũng không yêu cầu đăng ký biện pháp bảo đảm. Tuy nhiên, nếu tài sản ký cược là động sản có đăng ký quyền sở hữu, việc lập thỏa thuận bằng văn bản sẽ giúp bên cho thuê thực hiện đăng ký chuyển quyền sở hữu tài sản ký cược từ bên thuê sang mình.
Về hiệu lực, hợp đồng ký cược được coi là hợp đồng thực tế và chỉ phát sinh hiệu lực khi tài sản ký cược được chuyển giao cho bên nhận ký cược. Nghĩa vụ chuyển giao tài sản ký cược hoàn thành từ thời điểm bên thuê chuyển giao tài sản cho bên cho thuê. Do đó, hiệu lực thực tế của hợp đồng ký cược bắt đầu từ thời điểm này.
Giống như biện pháp đặt cọc, hiệu lực đối kháng của ký cược không được đề cập trực tiếp trong Bộ luật Dân sự 2015. Theo nguyên tắc, biện pháp bảo đảm sẽ có hiệu lực đối kháng với người thứ ba từ khi đăng ký hoặc khi bên nhận bảo đảm nắm giữ tài sản bảo đảm (Điều 297 Bộ luật Dân sự 2015). Vì vậy, để ký cược có hiệu lực đối kháng với người thứ ba, tài sản ký cược phải được chuyển giao từ bên ký cược sang bên nhận ký cược. Điều này được làm rõ trong Nghị định 21, xác nhận rằng ký cược phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba khi bên nhận ký cược nắm giữ tài sản ký cược.
Xử lý tài sản ký cược?
Việc xử lý tài sản ký cược được quy định tương đối đặc biệt so với các biện pháp bảo đảm khác. Cụ thể được thể hiện sau đây:
- Trường hợp tài sản thuê được trả lại cho bên cho thuê
Khi bên thuê hoàn trả tài sản thuê cho bên cho thuê, bên thuê sẽ được quyền nhận lại tài sản ký cược sau khi đã thanh toán tiền thuê. Tài sản thuê phải được trả lại trong tình trạng như khi nhận hoặc theo thỏa thuận giữa các bên, trừ hao mòn tự nhiên. Nếu tài sản thuê bị giảm giá trị do sử dụng, bên nhận ký cược có quyền khấu trừ chi phí hợp lý cho việc sửa chữa trước khi hoàn trả tài sản ký cược.
- Trường hợp bên thuê không trả lại tài sản thuê
Nếu bên thuê không trả lại tài sản thuê, dù có ý định chiếm đoạt hay vì lý do khác, bên nhận ký cược có quyền yêu cầu trả lại tài sản thuê hoặc khởi kiện ra Tòa án để đòi tài sản thuê. Nếu bên cho thuê từ bỏ quyền kiện, họ có thể giữ tài sản ký cược nếu bên thuê không yêu cầu trả lại tài sản ký cược. Trong trường hợp tài sản thuê không còn để trả lại, quyền sở hữu tài sản ký cược sẽ tự động chuyển giao từ bên ký cược sang bên nhận ký cược. Một số ý kiến cho rằng đây là sự chuyển hóa từ hợp đồng thuê sang hợp đồng mua bán hoặc trao đổi tài sản.
- Xử lý chênh lệch giá trị tài sản: Có hai quan điểm chính về xử lý chênh lệch giá trị giữa tài sản ký cược và tài sản thuê:
Quan điểm thứ nhất: Bên ký cược không yêu cầu hoàn trả chênh lệch giá trị nếu tài sản thuê có giá trị khác biệt so với tài sản ký cược. Theo quan điểm này, bên nhận ký cược không phải hoàn trả giá trị chênh lệch và các bên phải chấp nhận rủi ro liên quan đến thay đổi giá trị. Điều này giúp đơn giản hóa việc xử lý hậu quả của thiệt hại trong giao dịch.
Quan điểm thứ hai: Cần áp dụng quy định tương tự như cầm cố hoặc thế chấp tài sản. Theo khoản 3 Điều 305 Bộ luật Dân sự 2015, nếu giá trị tài sản bảo đảm lớn hơn giá trị nghĩa vụ, bên nhận bảo đảm phải trả số tiền chênh lệch cho bên bảo đảm. Tương tự, nếu giá trị tài sản ký cược thấp hơn nghĩa vụ, bên cho thuê có quyền yêu cầu tiếp tục thực hiện nghĩa vụ thanh toán sau khi trừ đi giá trị tài sản ký cược.
(Bài viết được tham khảo từ một số bài báo, công trình khoa học liên quan)
