Quy định pháp luật dân sự hiện hành về ký cược? Một số đặc điểm nổi bật của biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự bằng ký cược?
Khái niệm về ký cược?
Khái niệm về ký cược được ghi nhận duy nhất tại một điều khoản trong Bộ luật Dân sự 2015, cụ thể Điều 329 Bộ luật Dân sự 2015 có quy định như sau:
“Điều 329. Ký cược
1. Ký cược là việc bên thuê tài sản là động sản giao cho bên cho thuê một khoản tiền hoặc kim khí quý, đá quý hoặc vật có giá trị khác (sau đây gọi chung là tài sản ký cược) trong một thời hạn để bảo đảm việc trả lại tài sản thuê.
2. Trường hợp tài sản thuê được trả lại thì bên thuê được nhận lại tài sản ký cược sau khi trả tiền thuê; nếu bên thuê không trả lại tài sản thuê thì bên cho thuê có quyền đòi lại tài sản thuê; nếu tài sản thuê không còn để trả lại thì tài sản ký cược thuộc về bên cho thuê”.
Một số tổng quan về ký cược: Trong hợp đồng thuê tài sản, bên cho thuê đối mặt với rủi ro cao hơn khi tài sản thuê là động sản, đặc biệt là nguy cơ không nhận lại được tài sản sau khi kết thúc hợp đồng do hư hỏng, mất mát hoặc chiếm đoạt bởi bên thuê. Để bảo vệ quyền lợi của bên cho thuê, pháp luật cho phép các bên thiết lập biện pháp bảo đảm ký cược nhằm đảm bảo nghĩa vụ trả lại tài sản thuê trong hợp đồng cho thuê động sản.
Biện pháp bảo đảm ký cược đã được quy định trong các Bộ luật Dân sự (BLDS) năm 1995, 2005 và hiện tại (2015) với những thay đổi không đáng kể. Theo quy định, ký cược là việc bên thuê tài sản (bên ký cược) giao cho bên cho thuê (bên nhận ký cược) một khoản tiền, kim khí quý, đá quý, hoặc vật có giá trị khác trong một thời gian nhất định để bảo đảm việc trả lại tài sản thuê. Trong quan hệ ký cược, bên ký cược và bên nhận ký cược có vai trò rõ ràng, với tài sản ký cược được chuyển giao cho bên nhận ký cược chỉ nhằm bảo đảm nghĩa vụ trả lại tài sản thuê.
Đặc điểm của biện pháp ký cược?
Nếu chúng ta so sánh với các biện pháp bảo đảm nghĩa vụ dân sự khác, biện pháp ký cược có những đặc điểm nổi bật sau đây:
Thứ nhất, ký cược chỉ được áp dụng trong hợp đồng thuê động sản
Ký cược là biện pháp bảo đảm chỉ được áp dụng trong hợp đồng thuê tài sản là động sản, và điều này khiến cho việc sử dụng biện pháp này tương đối hạn chế trên thực tế. Đối với các loại hợp đồng khác như thuê bất động sản, mua bán, trao đổi, hay mượn tài sản, các bên không thể áp dụng ký cược để bảo đảm nghĩa vụ. Nếu các bên muốn thỏa thuận biện pháp bảo đảm cho nghĩa vụ trong các hợp đồng này, họ phải chọn các biện pháp khác như đặt cọc hoặc cầm cố. Ví dụ, trong hợp đồng thuê nhà, nếu các bên muốn đảm bảo nghĩa vụ trong thời gian thuê, có thể sử dụng đặt cọc hoặc cầm cố thay vì ký cược. Pháp luật đã xác định rõ ranh giới để các bên không nhầm lẫn giữa ký cược và các biện pháp bảo đảm khác, với ký cược chỉ được áp dụng cho hợp đồng thuê động sản.
Thứ hai, ký cược bảo đảm nghĩa vụ trả lại tài sản thuê động sản
Trong quan hệ thuê tài sản, ký cược chỉ được sử dụng để bảo đảm nghĩa vụ trả lại tài sản thuê động sản. Khi tài sản thuê được trả lại, bên thuê sẽ nhận lại tài sản ký cược sau khi thanh toán tiền thuê. Ký cược không được sử dụng để bảo đảm các nghĩa vụ khác, như bồi thường thiệt hại khi chấm dứt hợp đồng trước thời hạn. Ví dụ, nếu bên thuê chấm dứt hợp đồng sớm và phải bồi thường thiệt hại, bên cho thuê không thể giữ tài sản ký cược mà phải hoàn trả tài sản này cho bên thuê. Do đó, ký cược có phạm vi bảo đảm hẹp hơn so với các biện pháp bảo đảm khác như đặt cọc và cầm cố, mà có thể được dùng cho bất kỳ nghĩa vụ nào trong hợp đồng.
Thứ ba, yêu cầu chuyển giao tài sản ký cược
Tương tự như đặt cọc và cầm cố, ký cược yêu cầu phải có sự chuyển giao tài sản ký cược từ bên thuê sang bên cho thuê để đảm bảo nghĩa vụ. Việc chuyển giao tài sản ký cược thường xảy ra đồng thời với việc chuyển giao động sản cho thuê. Tuy nhiên, tài sản ký cược không được sử dụng, bán hay tặng cho bên nhận ký cược, trừ khi có thỏa thuận khác. Đối với tài sản ký cược là vật cùng loại, có ý kiến cho rằng bên nhận ký cược nên có quyền sử dụng và khai thác nếu không có thỏa thuận ngược lại. Việc chuyển giao tài sản ký cược có thể gây nhầm lẫn với cầm cố và đặt cọc nếu không được thỏa thuận rõ ràng, vì các bên có thể nhầm lẫn giữa ký cược, đặt cọc, và cầm cố trong một số tình huống cụ thể.
(Bài viết được tham khảo từ một số bài báo, công trình khoa học liên quan)
