Trong vụ việc dân sự, trường hợp không thu thập được tài liệu, chứng cứ, đương sự được quyền đề nghị Tòa án hỗ trợ không?
(1) Chứng cứ, tài liệu trong vụ việc dân sự là gì?
Theo Điều 93 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 quy định, chứng cứ trong vụ việc dân sự là những gì có thật được đương sự và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác giao nộp, xuất trình cho Tòa án trong quá trình tố tụng hoặc do Tòa án thu thập được theo trình tự, thủ tục do Bộ luật tố tụng dân sự 2015 quy định và được Tòa án sử dụng làm căn cứ để xác định các tình tiết khách quan của vụ án cũng như xác định yêu cầu hay sự phản đối của đương sự là có căn cứ và hợp pháp.
Theo đó, chứng cứ có thể được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm:
- Tài liệu đọc được, nghe được, nhìn được, dữ liệu điện tử.
- Vật chứng.
- Lời khai của đương sự.
- Lời khai của người làm chứng.
- Kết luận giám định.
- Biên bản ghi kết quả thẩm định tại chỗ.
- Kết quả định giá tài sản, thẩm định giá tài sản.
- Văn bản ghi nhận sự kiện, hành vi pháp lý do người có chức năng lập.
- Văn bản công chứng, chứng thực.
- Các nguồn khác mà pháp luật có quy định.
(căn cứ Điều 94 Bộ luật tố tụng dân sự 2015)
Những quy định này đảm bảo rằng chứng cứ được thu thập và sử dụng một cách hợp lý, minh bạch, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên trong vụ việc dân sự.
(2) Nghĩa vụ chứng minh của đương sự trong vụ việc dân sự
Theo quy định tại Điều 91 Bộ luật tố tụng dân sự 2015, nghĩa vụ chứng minh của đương sự trong vụ việc dân sự được xác định như sau:
- Phải thu thập, cung cấp và giao nộp tài liệu, chứng cứ để chứng minh yêu cầu của mình là có căn cứ và hợp pháp, trừ một số trường hợp đặc biệt:
+ Người tiêu dùng không có nghĩa vụ chứng minh lỗi của tổ chức, cá nhân kinh doanh; tổ chức, cá nhân đó phải chứng minh mình không có lỗi.
+ Người lao động trong vụ án lao động không phải cung cấp chứng cứ nếu tài liệu đang do người sử dụng lao động quản lý. Trong trường hợp này, người sử dụng lao động có trách nhiệm cung cấp chứng cứ.
+ Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật.
- Đương sự phản đối yêu cầu của người khác phải thể hiện bằng văn bản và thu thập, cung cấp chứng cứ để chứng minh sự phản đối đó.
- Cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện vì lợi ích công cộng cũng phải thu thập, cung cấp chứng cứ để chứng minh yêu cầu của mình là có căn cứ và hợp pháp. Trừ trường hợp tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng không có nghĩa vụ chứng minh lỗi của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ
- Nếu đương sự không đưa ra đủ chứng cứ, Tòa án sẽ giải quyết vụ việc dựa trên các chứng cứ đã thu thập có trong hồ sơ.
Như vậy, theo quy định của pháp luật, đương sự có nghĩa vụ thu thập, cung cấp và giao nộp tài liệu, chứng cứ để chứng minh yêu cầu của mình là có căn cứ và hợp pháp, nếu đương sự không đưa ra đủ chứng cứ, Tòa án sẽ giải quyết vụ việc dựa trên các chứng cứ đã thu thập có trong hồ sơ.
(3) Đương sự có quyền yêu cầu Tòa án hỗ trợ thu thập chứng cứ trong vụ việc dân sự không?
Liên quan đến vấn đề này, khoản 4 Điều 15 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024 quy định như sau:
“Tòa án hỗ trợ thu thập tài liệu, chứng cứ bằng việc yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ trong vụ án hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác theo quy định của pháp luật trong trường hợp các bên đã thực hiện các biện pháp cần thiết nhưng không thu thập được tài liệu, chứng cứ và đề nghị Tòa án hỗ trợ.”
Như vậy, trong trường hợp đương sự đã thực hiện các biện pháp cần thiết nhưng không thu thập được tài liệu, chứng cứ và có đề nghị Tòa án hỗ trợ thì Tòa án sẽ hỗ trợ thu thập tài liệu, chứng cứ bằng việc yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ trong vụ án hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác theo quy định của pháp luật.
Do đó, đương sự hoàn toàn có quyền yêu cầu Tòa án hỗ trợ thu thập chứng cứ trong vụ việc dân sự nếu rơi vào trường hợp trên.
Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024 có hiệu lực từ 01/01/2025.
