Pháp luật có quy định về tài sản riêng của con và quyền quản lý tài sản riêng của con của cha mẹ, vậy cha mẹ có được định đoạt tài sản của con đã thành niên không?
(1) Cha mẹ có được quản lý tài sản của con?
Theo Điều 75 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định về tài sản riêng của con như sau:
- Con có quyền có tài sản riêng. Tài sản riêng của con bao gồm tài sản được thừa kế riêng, được tặng cho riêng, thu nhập do lao động của con, hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng của con và thu nhập hợp pháp khác. Tài sản được hình thành từ tài sản riêng của con cũng là tài sản riêng của con.
Và Điều 76 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định về quyền quản lý tài sản riêng của con đối với cha mẹ:
- Con từ đủ 15 tuổi trở lên có thể tự mình quản lý tài sản riêng hoặc nhờ cha mẹ quản lý.
- Tài sản riêng của con dưới 15 tuổi, con mất năng lực hành vi dân sự do cha mẹ quản lý.
- Cha mẹ có thể ủy quyền cho người khác quản lý tài sản riêng của con.
- Tài sản riêng của con do cha mẹ hoặc người khác quản lý được giao lại cho con khi con từ đủ 15 tuổi trở lên hoặc khi con khôi phục năng lực hành vi dân sự đầy đủ, trừ trường hợp cha mẹ và con có thỏa thuận khác.
- Cha mẹ không quản lý tài sản riêng của con trong trường hợp con đang được người khác giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự; người tặng cho tài sản hoặc để lại tài sản thừa kế theo di chúc cho người con đã chỉ định người khác quản lý tài sản đó hoặc trường hợp khác theo quy định của pháp luật.
Như vậy, con cái có quyền có tài sản riêng và được pháp luật bảo vệ về quyền đối với tài sản đó. Cha mẹ được quyền quản lý hoặc ủy quyền cho người khác quản lý tài sản của con khi con dưới 15 tuổi hoặc mất năng lực hành vi dân sự và phải giao lại cho con khi con đủ 15 tuổi hoặc khôi phục năng lực hành vi dân sự.
(2) Cha mẹ có được bán tài sản của con đã thành niên không?
Người đã thành niên là người từ đủ 18 tuổi trở lên theo quy định của Bộ Luật Dân sự 2015.
Như đã chứng minh ở trên, con cái có quyền sở hữu tài sản riêng. Về quyền sở hữu, tại Điều 158 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định:
“Quyền sở hữu bao gồm quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt tài sản của chủ sở hữu theo quy định của luật.”
Bên cạnh đó, theo Điều 77 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định về quyền định đoạt tài sản của con như sau:
- Trường hợp cha mẹ hoặc người giám hộ quản lý tài sản riêng của con dưới 15 tuổi thì có quyền định đoạt tài sản đó vì lợi ích của con, nếu con từ đủ 09 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
- Con từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi có quyền định đoạt tài sản riêng, trừ trường hợp tài sản là bất động sản, động sản có đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng hoặc dùng tài sản để kinh doanh thì phải có sự đồng ý bằng văn bản của cha mẹ hoặc người giám hộ.
Theo các quy định trên, cha mẹ có quyền định đoạt tài sản của con dưới 15 tuổi vì lợi ích của con, tuy nhiên, trong trường hợp con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự thì việc định đoạt tài sản riêng của con lại do người giám hộ thực hiện.
Theo Điều 73 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, cha mẹ là người đại diện cho con khi con chưa đủ tuổi thành niên hoặc đủ tuổi thành niên nhưng mất năng lực hành vi dân sự. Như vậy cha, mẹ không phải là người giám hộ của con.
Khi con đủ tuổi thành niên sẽ được pháp luật bảo hộ về quyền sở hữu, nếu con mất năng lực hành vi dân sự thì do người giám hộ thực hiện việc định đoạt. Như vậy cha mẹ không phải chủ sở hữu của tài sản, không phải là người giám hộ thì không được quyền định đoạt tài sản của con đủ tuổi thành niên?
Cũng chưa hẳn, theo khoản 2 Điều 22 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định:
"Giao dịch dân sự của người mất năng lực hành vi dân sự phải do người đại diện theo pháp luật xác lập, thực hiện."
Thực tế, khái niệm người giám hộ chỉ xuất hiện khi người con không còn cha mẹ, tức là người đại diện, thì khi này mới cần vai trò của người giám hộ đối với người mất năng lực hành vi dân sự.
Cùng với đó, Điều 73 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định:
- Cha mẹ là người đại diện theo pháp luật của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự, trừ trường hợp con có người khác làm giám hộ hoặc có người khác đại diện theo pháp luật
- Cha hoặc mẹ có quyền tự mình thực hiện giao dịch nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
Như vậy, từ quy định Điều 22 Bộ Luật Dân sự 2015 và Điều 73 Luật Hôn Nhân gia đình 2014, có thể kết luận cha mẹ có quyền tự mình thực hiện các giao dịch tài sản của con vì mục đích đáp ứng các nhu cầu thiết yếu của con đã thành niên khi con đã thành niên bị mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động, không có khả năng tự nuôi mình.
Trường hợp con đã thành niên có đầy đủ năng lực hành vi dân sự thì cha mẹ không được bán (định đoạt) tài sản của con.
