Bộ luật hình sự 2015 đã điều chỉnh khái niệm tội phạm về chức vụ theo hướng mở rộng, bao gồm cả một số hành vi tội phạm về chức vụ xảy ra trong lĩnh vực tư.
Điều 352 BLHS 2015 quy định khái niệm tội phạm về chức vụ như sau:
“1. Các tội phạm về chức vụ là những hành vi xâm phạm hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức do người có chức vụ thực hiện trong khi thực hiện công vụ, nhiệm vụ.
2. Người có chức vụ là người do bổ nhiệm, do bầu cử, do hợp đồng hoặc do một hình thức khác, có hưởng lương hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện một nhiệm vụ nhất định và có quyền hạn nhất định trong khi thực hiện công vụ, nhiệm vụ”.
BLHS 1999 quy định các tội phạm về tham nhũng chỉ xảy ra trong lĩnh vực công. Chỉ những người có chức vụ, quyền hạn trong các cơ quan, tổ chức của Nhà nước đã lợi dụng hoặc lạm dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ. Chủ thể của các tội phạm này phải là người có chức vụ, quyền hạn và họ đã lợi dụng chức vụ quyền hạn được giao để chiếm đoạt tài sản bằng các hình thức khác nhau. Vì vậy, “chức vụ, quyền hạn” là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành định tội. Theo Điều 277 BLHS 1999 thì: “Người có chức vụ, quyền hạn là người do bổ nhiệm, do bầu cử, do hợp đồng hoặc do một hình thức khác, có hưởng lương hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện một công vụ nhất định và có quyền hạn nhất định trong khi thực hiện công vụ” . Điểm khác biệt so với quy định tại BLHS 2015 là BLHS 2015 quy định thêm người có chức vụ, quyền hạn phải được giao thực hiện một “nhiệm vụ” nhất định. Thông thường khi một người có một chức danh thì thường kèm theo và tương ứng sẽ có một nhiệm vụ được giao. “Nhiệm vụ” ở đây là bất kỳ công việc gì mà chủ thể thực hiện không nhất thiết phải là công vụ, hoạt động do cá nhân, tổ chức Nhà nước thực hiện.
So với BLHS 1999 thì BLHS 2015 đã có quy định mở khi quy định các tội phạm về tham nhũng còn có thể xảy ra ở lĩnh vực tư, bổ sung khái niệm các tội phạm về tham nhũng là những hành vi xâm phạm hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức do người có chức vụ thực hiện trong khi thực hiện nhiệm vụ vì mục đích vụ lợi.
BLHS 2015 đã mở rộng phạm vi các hành vi tham nhũng ở lĩnh vực tư, cụ thể trong các tội: Tội tham ô (Điều 353), Tội nhận hối lộ (Điều 354), Tội đưa hối lộ (Điều 364) và Tội môi giới hối lộ (Điều 365) được quy định như sau:
Khoản 6 Điều 353 BLHS 2015: Tội tham ô tài sản: “Người có chức vụ, quyền hạn trong các doanh nghiệp, tổ chức ngoài Nhà nước mà tham ô tài sản, thì bị xử lý theo quy định tại Điều này”.
Khoản 6 Điều 354 BLHS 2015: Tội nhận hối lộ: “Người có chức vụ, quyền hạn trong các doanh nghiệp, tổ chức ngoài Nhà nước mà nhận hối lộ, thì bị xử lý theo quy định tại Điều này”.
Khoản 6 Điều 364 BLHS 2015: Tội đưa hối lộ: “Người nào đưa hoặc sẽ đưa hối lộ cho công chức nước ngoài, công chức của tổ chức quốc tế công, người có chức vụ trong các doanh nghiệp, tổ chức ngoài Nhà nước cũng bị xử lý theo quy định tại Điều này”.
Khoản 7 Điều 365 BLHS 2015: Tội môi giới hối lộ: “Người nào môi giới hối lộ trong các doanh nghiệp, tổ chức ngoài Nhà nước cũng bị xử lý theo quy định tại Điều này”.
Như vậy, các cá nhân ngoài nhà nước cũng có thể bị xử lý hình sự về các hành vi như trên. Theo các bạn, tại sao chúng ta mở rộng phạm vi ra khu vực ngoài nhà nước. Trước đây khi chưa được ghi nhận trong BLHS 2015 chúng ta đã xử lý các hành vi tương tự như thế nào?
