Nếu một cá nhân hoặc tổ chức cho vay với lãi suất cao nhưng chưa thu tiền lãi, liệu họ có vi phạm quy định về cho vay nặng lãi hay không?
(1) Khi nào bị xem là phạm tội cho vay nặng lãi?
Cho vay nặng lãi được xem là hành vi vi phạm pháp luật khi lãi suất cho vay vượt quá mức quy định của pháp luật.
Theo Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), tội cho vay lãi nặng lãi trong giao dịch dân sự được quy định như sau:
- Người nào trong giao dịch dân sự mà cho vay với lãi suất gấp 05 lần trở lên của mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật Dân sự, thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm.
- Phạm tội mà thu lợi bất chính 100.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
Như vậy, người nào vi phạm về thỏa thuận lãi suất và có số tiền thu lợi bất chính vượt quá 30 triệu thì sẽ bị xem là phạm tội cho vay nặng lãi.
Ngoài ra, trường hợp việc cho vay được thực hiện dưới hình thức cưỡng ép, đe dọa, hoặc có dấu hiệu lừa đảo hay người vay bị ép buộc phải chấp nhận lãi suất cao do tình trạng tài chính khó khăn hoặc lãi suất thực tế tính trên hợp đồng vay cao hơn mức quy định thì cũng có thể bị coi là cho vay nặng lãi và bị xử lý theo quy định của pháp luật.
(2) Cho vay lãi cao nhưng chưa thu tiền lãi có bị phạt tội cho vay nặng lãi không?
Theo quy định tại khoản 1 Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015, lãi suất cho vay được quy định như sau:
- Lãi suất vay do các bên thỏa thuận.
- Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Căn cứ tình hình thực tế và theo đề xuất của Chính phủ, Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh mức lãi suất nói trên và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.
- Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực.
- Trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi, nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn tại thời điểm trả nợ.
Dựa theo định trên, lãi suất thỏa thuận trong hợp đồng cho vay không được vượt quá 20%/năm (1,67%/tháng).
Nếu thỏa thuận lãi suất trên 100%/năm, trên 8,3%/tháng (tức gấp 05 lần của mức lãi suất giới hạn) và thu lợi bất chính từ 30 triệu trở lên thì bị xem là cho vay nặng lãi.
Vậy trường hợp chưa thu lãi hoặc chưa thu lãi đủ 30 triệu thì có bị xem là phạm tội cho vay nặng lãi không?
Theo khoản 5 Điều 7 Nghị quyết 01/2021/NQ-HĐTP quy định trường hợp người cho vay lãi nặng nhằm thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên, nhưng vì nguyên nhân ngoài ý muốn mà người cho vay chưa thu lợi bất chính hoặc đã thu lợi bất chính dưới 30 triệu đồng, thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khung hình phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính mà họ nhằm đạt được.
Việc xác định số tiền thu lợi bất chính được thực hiện theo hướng dẫn tại Điều 6 Nghị quyết 01/2021/NQ-HĐTP Khi quyết định hình phạt, Tòa án áp dụng Điều 15 và khoản 3 Điều 57 Bộ luật Hình sự 2015 về phạm tội chưa đạt.
Như vậy, theo quy định trên, trường hợp chưa thu tiền lãi nhưng trong hợp đồng cho vay hoặc thỏa thuận cho vay có thỏa thuận lãi suất cao, nhằm thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên thì vẫn sẽ bị xử phạt theo quy định tại Bộ luật Hình sự 2015 về tội phạm chưa đạt.
Tổng kết lại, cho vay nặng lãi không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho xã hội. Nó đẩy nhiều gia đình vào cảnh nợ nần chồng chất, gây mất ổn định xã hội và làm gia tăng các tệ nạn xã hội.
Do đó, các tổ chức, cá nhân khi thực hiện việc cho vay cần phải tuân thủ và thực hiện nghiêm các quy định về lãi suất và cho vay tài sản.
