Quy định pháp luật dân sự về hợp đồng vô hiệu do có đối tượng không thể thực hiện được? Căn cứ áp dụng, trách nhiệm thông báo và hậu quả pháp lý?
Trách nhiệm thông báo khi hợp đồng có đối tượng không thể thực hiện được?
Khoản 2 Điều 408 Bộ luật Dân sự 2015 quy định một nghĩa vụ quan trọng trong quá trình giao kết hợp đồng, đó là nghĩa vụ thông báo. Cụ thể, nếu một bên biết hoặc phải biết rằng đối tượng của hợp đồng không thể thực hiện được nhưng lại cố tình không thông báo cho bên kia, thì bên đó sẽ phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho bên kia.
Việc thông báo khi hợp đồng có đối tượng không thể thực hiện được này được thực hiện với các lý do sau đây:
- Bảo vệ nguyên tắc thiện chí: Khi tham gia vào một giao dịch, các bên phải tuân thủ nguyên tắc thiện chí, nghĩa là phải thành thật và trung thực với nhau. Việc cố tình giấu thông tin quan trọng là vi phạm nguyên tắc này.
- Đảm bảo tính công bằng: Quy định này giúp đảm bảo rằng các bên tham gia hợp đồng có đủ thông tin để đưa ra quyết định đúng đắn, từ đó tránh tình trạng một bên bị thiệt hại do thiếu thông tin.
Lưu ý: Mặc dù nghĩa vụ thông báo là rất quan trọng, nhưng pháp luật cũng quy định một ngoại lệ, đó là trường hợp bên kia cũng biết hoặc phải biết về việc đối tượng hợp đồng không thể thực hiện được. Trong trường hợp này, nếu cả hai bên đều biết về vấn đề này mà vẫn đồng ý ký kết hợp đồng thì không bên nào có thể yêu cầu bên kia bồi thường thiệt hại. Nghĩa là, dù không được thông báo, họ vẫn có thể nhận thức rõ về vấn đề này. Trong trường hợp này, nếu họ vẫn chấp nhận ký kết hợp đồng, pháp luật coi rằng đã có sự đồng thuận giữa các bên, và trách nhiệm của bên không thông báo sẽ được miễn trừ.
Quy định này có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia hợp đồng và đảm bảo tính công bằng của các giao dịch dân sự. Đồng thời, quy định này cũng khuyến khích các bên tham gia hợp đồng phải thành thật và trung thực với nhau.
Hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu do đối tượng không thể thực hiện được?
Mặc dù Điều 408 Bộ luật Dân sự 2015 không quy định cụ thể hậu quả pháp lý khi hợp đồng bị vô hiệu do đối tượng không thể thực hiện được, nhưng chúng ta có thể suy ra từ các quy định khác trong Bộ luật này. Cụ thể:
- Không làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự: Theo Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng vô hiệu sẽ không tạo ra bất kỳ quyền lợi hoặc nghĩa vụ pháp lý nào cho các bên. Điều này có nghĩa là hợp đồng đó như chưa từng tồn tại.
- Khôi phục tình trạng ban đầu: Các bên có nghĩa vụ phải trả lại cho nhau những gì đã nhận được trước đó. Tuy nhiên, nếu việc trả lại bằng hiện vật là không khả thi, các bên có thể lựa chọn cách thức khác như bồi thường bằng tiền.
- Không phải hoàn trả lợi tức: Bên nào đã thu được lợi ích từ hợp đồng vô hiệu thì không phải hoàn trả lại lợi ích đó.
- Trách nhiệm bồi thường vẫn tồn tại: Nếu một bên có lỗi trong việc gây ra thiệt hại cho bên kia, thì bên đó vẫn phải chịu trách nhiệm bồi thường.
- Hợp đồng có nhiều phần: Nếu chỉ một phần của hợp đồng có đối tượng không thể thực hiện được, thì phần còn lại của hợp đồng vẫn có hiệu lực.
Hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu do đối tượng không thể thực hiện được là một vấn đề quan trọng trong thực tiễn. Việc hiểu rõ các quy định pháp luật liên quan sẽ giúp các bên tham gia hợp đồng có thể bảo vệ quyền lợi của mình một cách tốt nhất. Cụ thể:
- Bảo vệ quyền lợi của các bên: Các quy định nhằm mục tiêu bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia hợp đồng, đặc biệt là bên bị thiệt hại.
- Đảm bảo tính công bằng: Việc khôi phục tình trạng ban đầu giúp đảm bảo tính công bằng giữa các bên.
- Nâng cao tính minh bạch của pháp luật: Các quy định này làm cho hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu trở nên rõ ràng và dễ hiểu hơn.
(Bài viết được tham khảo từ một số bài báo, công trình khoa học liên quan)
