Đặc xá là một chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước qua đó thể truyền thống nhân đạo của dân tộc, kể từ lâu chính sách này đã giảm án cho rất nhiều phạm nhân được là lại cuộc đời qua các đợt đặc xá. Nhân dịp ngày Quốc Khánh (02/9) sắp tới đây chính sách đặc xá sẽ tiếp tục thực hiện cho những phạm nhân biết hối lỗi và sửa chữa sai lầm của mình.
Dù vậy, không phải phạm nhân nào cũng thuộc diện được hưởng chính sách đặc xá vào các dịp lễ, tết. Vậy, làm thế nào để người đang chấp hành án tù đủ điều kiện đặc xá được giảm án vào các đợt đặc xá theo quy định pháp luật, bài viết sau đây sẽ giải đáp các thắc mắc về điều kiện đặc xá.
1. Đặc xá là gì?
Có lẽ đặc xá là một thuật ngữ được nhắc đến nhiều trong các văn bản, thông báo giảm giảm án tù cho phạm nhân nhưng để giải thích rõ hơn. Theo đó, tại khoản 1 Điều 3 Luật Đặc xá 2018 giải thích thuật ngữ đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước quyết định tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong trường hợp đặc biệt.
Qua quy định trên cũng quy định người có quyền ra quyết định đặc xá là do Chủ tịch nước. Việc đặc xá chỉ áp dụng đối với những phạm nhân tù có thời hạn, kể cả người đam tạm đình chỉ thi hành án và tù chung thân.
2. Điều kiện để được xét đặc xá
Phạm nhân đang chấp hành phạt tù có thời hạn hoặc tù chung thân hay người đang bị tạm đình chỉ vụ án đều là các đối tượng trong phạm vi được xét vào diện đặc xá. Tuy nhiên để được đặc xá thì phạm nhân cần phải đáp ứng các điều kiện tại Điều 11 Luật Đặc xá 2018 như sau:
*Người đang chấp hành tù có thời hạn, tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn
(1) Có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt và được xếp loại chấp hành án phạt tù khá hoặc tốt theo quy định của pháp luật về thi hành án hình sự.
Đã chấp hành án phạt tù được một thời gian do Chủ tịch nước quyết định nhưng ít nhất là 1/3 thời gian đối với trường hợp bị phạt tù có thời hạn, đã chấp hành án phạt tù ít nhất là 14 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn.
Lưu ý: Nếu trước đó đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù thì thời hạn được giảm không được tính vào thời gian đã chấp hành án phạt tù.
(2) Người bị kết án về tội phá hoại việc thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội; tội phá hoại nhằm chống chính quyền nhân dân; tội trốn đi nước ngoài hoặc trốn ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân.
Người bị kết án từ 10 năm tù trở lên về một trong các tội quy định tại Chương các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự do cố ý
Người bị kết án từ 07 năm tù trở lên về tội cướp tài sản; tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản; tội sản xuất trái phép chất ma túy; tội mua bán trái phép chất ma túy; tội chiếm đoạt chất ma túy của Bộ luật Hình sự 2015 đã chấp hành án phạt tù được một thời gian do Chủ tịch nước quyết định nhưng ít nhất là 1/2 thời gian đối với trường hợp bị kết án phạt tù có thời hạn,
Đã chấp hành án phạt tù ít nhất là 17 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn.
(3) Đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là phạt tiền, đã nộp án phí.
(4) Đã thi hành xong nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác đối với người bị kết án phạt tù về các tội phạm tham nhũng hoặc tội phạm khác do Chủ tịch nước quyết định trong mỗi lần đặc xá.
(5) Đã thi hành xong hoặc thi hành được một phần nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác nhưng do lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn thuộc trường hợp chưa có điều kiện thi hành tiếp phần còn lại theo quy định của pháp luật.
(6) Trường hợp phải thi hành nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác đối với tài sản không thuộc sở hữu của Nhà nước thì phải được người được thi hành án đồng ý hoãn thi hành án hoặc không yêu cầu thi hành án đối với tài sản này.
(7) Khi được đặc xá không làm ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự. Sau khi nhận được thông báo đặc xá phạm nhân cần chấp hành các nội quy của trại giam không được làm ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự.
*Người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù
(1) Người có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt và được xếp loại chấp hành án phạt tù khá hoặc tốt theo quy định của pháp luật về thi hành án hình sự trong thời gian chấp hành án phạt tù trước khi có quyết định tạm đình chỉ.
(2) Đã có thời gian chấp hành án phạt tù quy định tại mục (2) của người đang chấp hành phạt tù có thời hạn.
(3) Chấp hành các điều kiện quy định tại các mục (3), (4), (5), (6) và (7) của người đang chấp hành phạt tù có thời hạn.
.
(4) Chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật trong thời gian được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù.
3. Các điều kiện được giảm án khác
Người đã lập công lớn trong thời gian chấp hành án phạt tù, người có công với cách mạng, người được tặng thưởng danh hiệu Dũng sĩ trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước; người được tặng thưởng danh hiệu “Anh hùng Lao động”, người được tặng thưởng một trong các loại Huân chương, Huy chương Kháng chiến; gia đình của liệt sĩ và người có công nuôi dưỡng liệt sĩ khi còn nhỏ; con của Bà mẹ Việt Nam anh hùng; gia đình của người có công giúp đỡ cách mạng được tặng Kỷ niệm chương “Tổ quốc ghi công” hoặc Bằng “Có công với nước”.
Người đang mắc bệnh hiểm nghèo, người đang ốm đau thường xuyên mà không tự phục vụ bản thân. Phạm nhân là người dưới 18 tuổi và người từ đủ 70 tuổi trở lên.
Người có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn và bản thân là lao động duy nhất trong gia đình, phụ nữ có thai hoặc có con dưới 36 tháng tuổi đang ở với mẹ trong trại giam, trại tạm giam, nhà tạm giữ.
Cuối cùng là người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng theo quy định của pháp luật về người khuyết tật; người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi theo quy định của pháp luật về dân sự.
Như vậy, tùy vào mức độ của tội, thời gian chấp hành phạt tù thì Chủ tịch nước lập hội đồng xem xét, đánh giá từng cá nhân vào diện đặc xá khi đáp ứng đủ các điều kiện tương ứng với từng người vào các dịp ngày trọng đại, lễ lớn. Theo đó, người đang chấp hành phạt tù hay người đang bị tạm đình chỉ cần chấp hành nghiêm chỉnh các quy định tại trại giam để sớm trở về xã hội đoàn tụ gia đình.
