Sửa đổi
quyết định hành chính
phải tuân
theo nguyên tắc,
thủ tục
luật định
THS. PHẠM
VĂN ĐIỂU
Trường Chính trị tỉnh Hải Dương
Trong
thực tế, việc sửa đổi một quyết định hành chính cá biệt bị khiếu nại theo luật
khiếu nại, tố cáo (LKNTC) là bình thường. Lê -nin từng nói: người thông minh
không phải không mắc sai lầm, người nào sai lầm mà không nặng lắm mà biết sửa
chữa nhanh chóng thì người đó là người thông minh. Về mặt pháp lý, việc sửa đổi
phải tuân theo nguyên tắc, trình tự, thủ tục luật định rất nghiêm ngặt. Nếu làm
đúng, sự việc được khắc phục đơn giản và tốt hoặc ngược lại, nếu làm sai sẽ dẫn
đến hậu quả là: không sửa được sai mà có khi lại mắc sai tiếp, vô hình chung
làm cho sự việc phức tạp ra, xấu đi và tất nhiên ảnh hưởng đến quyền, lợi ích
hợp pháp của đối tượng điều chỉnh trong quyết định cũng như ảnh hưởng đến pháp
chế XHCN.
Ví
dụ: Vụ việc khiếu nại, người giải quyết khiếu nại kéo dài thời gian giải quyết,
để quá hạn hàng tháng, thậm chí hàng năm mới ra quyết định giải quyết (gọi là
bị ngâm tôm) quyết định này không hợp pháp vì vi phạm thời hạn ban hành. Trường
hợp lúc thuộc thẩm quyền của mình thì không sửa, đến khi chuyển lên trên rồi,
cấp trên đang thụ lý giải quyết theo thủ tục tiếp theo, cấp dưới vẫn xin về để
sửa hoặc cấp trên đẩy xuống để cấp dưới sửa "cứu sai" cho cấp dưới
(gọi là chơi nhầm sân) quyết định này cũng không hợp pháp, vi phạm thẩm quyền.
Có trường hợp quyết định hành chính đã thi hành xong hoặc chấm dứt hiệu lực thi
hành rồi mà vẫn mang ra sửa (gọi là chết rồi vẫn cho uống thuốc) quyết định này
không hợp lý vì nó không có nghĩa... Thực tế đây là những vấn đề đặt ra bức xúc cả phương diện lý
luận cũng như thực tiễn. Trong bài viết này chúng tôi xin trao đổi ý kiến về
những yêu cầu cần nắm vững khi sửa quyết định hành chính theo luật KNTC hiện
hành.
Như
chúng ta đã biết, nếu so sánh giữa hoạt động xét xử của toà án với hoạt động
ban hành quyết định của cơ quan hành chính thì thấy rằng: về nguyên tắc, thẩm
phán không thể tự sửa bản án hay quyết định của mình mà nếu có thiếu sót thì
phải do toà án cấp trên sửa hay huỷ án theo quy định của pháp luật tố tụng.
Nhưng
đối với cơ quan hành chính thì lại khác, do đặc thù của hoạt động chấp hành và
điều hành; với quyết định hành chính cá biệt, loại này do cá nhân có thẩm quyền
ban hành, vì vậy dễ mắc sai sót cho nên pháp luật cho phép người ban hành quyết
định hành chính được quyền xem xét lại để tự sửa hoặc thu hồi quyết định của
mình nếu có căn cứ cho rằng quyết định đó không phù hợp. Tuy nhiên, quyền này
cũng không phải là vô hạn mà theo quy định của pháp luật hiện hành, quyền này
có những giới hạn không thể nào vượt qúa được. Do đó khi thực hiện không được
quên những yêu cầu như sau:
Thứ
nhất, yêu cầu về thời hạn:
Quyền
sửa hay rút lại quyết định hành chính của mình được giới hạn bởi thời gian
khiếu nại cộng với thời gian giải quyết khiếu nại lần đầu theo luật khiếu nại,
tố cáo (LKNTC) là: 90 ngày khiếu nại và nhiều nhất 45 ngày giải quyết khiếu nại
(ở vùng sâu, vùng xa không quá 60 ngày) kể từ ngày thụ lý tổng cộng là 135 ngày
(đối với vùng sâu, vùng xa là 150 ngày).
Quyền
của người giải quyết khiếu nại lần hai theo LKNTC là: 30 ngày (vùng sâu, vùng
xa 45 ngày) khiếu nại và nhiều nhất 60 ngày giải quyết khiếu nại (vùng sâu,
vùng xa 70 ngày) giải quyết khiếu nại kể từ ngày thụ lý tổng cộng là 75 ngày
(đối với vùng sâu, vùng xa là 90 ngày).
Quyền
của người giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật cũng không quá 12 tháng
kể từ ngày quyết định có hiệu lực thi hành. Duy nhất chỉ có Thủ tướng Chính
phủ, quyền này mới không bị hạn chế như quy định tại điều 28 LKNTC: khi phát
hiện có hành vi vi phạm pháp luật gây thiệt hại đến lợi ích của nhà nước, quyền
lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức...
Đối
với quyết định kỷ luật cán bộ, công chức thời hạn trên ngắn hơn rất nhiều bởi
lẽ việc kỷ luật cán bộ, công chức mang tính chất nội bộ của cơ quan hành chính
cụ thể: quyền sửa đổi hoặc huỷ bỏ quyết định kỷ luật bị khiếu nại đối với lần đầu là: 15 ngày khiếu nại cộng 30 ngày
(việc phức tạp 45 ngày) giải quyết khiếu nại tổng cộng là 45 ngày (việc phức
tạp 60 ngày). Đối với lần giải quyết tiếp theo là: 10 ngày khiếu nại cộng 30
ngày (việc phức tạp 45 ngày) giải quyết khiếu nại, tổng cộng là 40 ngày (việc
phức tạp 55 ngày).
Để
chốt lại cho rõ và cũng mở thêm một thời gian ngắn nữa cho người giải quyết
khiếu nại, điều 46 LKNTC sửa đổi bổ sung năm 2005 quy định: "Trong thời
hạn 30 ngày, kể từ ngày hết thời hạn giải quyết quy định tại điều 43 của LKNTC
mà khiếu nại không được giải quyết" thì người khiếu nại "có quyền
khởi kiện vụ án hành chính tại toà án; đối với vùng sâu, vùng xa đi lại khó
khăn thì thời hạn nói trên có thể kéo dài hơn, nhưng không quá 45 ngày".
Nếu hết thời hạn mà khiếu nại không được giải quyết có đủ dấu hiệu: "cố
tình trì hoãn việc giải quyết khiếu nại, tố cáo" thì người giải quyết
khiếu nại còn bị xử lý theo điều 96 LKNTC.
Thứ
hai, yêu cầu về thẩm quyền:
Sau
khi ra quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu (chính xác là từ khi người khiếu
nại nhận được quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu) thì người ra quyết định
hành chính hoặc ra quyết định kỷ luật đối với cán bộ, công chức hết quyền sửa
hoặc huỷ bỏ quyết định của mình vì thẩm quyền này đã được pháp luật giao cho
người giải quyết tiếp theo (xem điều 20k2; 22k2; 23k2,3; 25k2,3 LKNTC).
Thứ
ba, yêu cầu về hiệu lực (đối với quyết định xử phạt hành chính, quyết định kỷ
luật):
Đối
với quyết định xử phạt hành chính tại điều 11 khoản 1 Pháp lệnh xử lý vi phạm
hành chính quy định: "Cá nhân, tổ chức bị xử phạt vi phạm hành chính, nếu
qua một năm, kể từ ngày chấp hành xong quyết định xử phạt hoặc từ ngày hết thời
hiệu thi hành quyết định xử phạt mà không tái phạm thì được coi như chưa bị xử
phạt vi phạm hành chính".
Đối
với quyết định kỷ luật cán bộ, công chức tại điều 6 khoản 2 Nghị định số
97/1998/NĐ-CP ngày 17/11/1998 về xử lý kỷ luật và trách nhiệm vật chất đối với
công chức, cũng theo điều 26 khoản 1 nghị định số 35/2005/NĐ-CP về xử lý cán
bộ, công chức thì: "Sau 12 tháng kể từ ngày có quyết định kỷ luật, nếu cán
bộ, công chức không tái phạm hoặc không có những vi phạm đến mức phải xử lý kỷ
luật, thì đương nhiên được chấm dứt hiệu lực của quyết định kỷ luật". Như
một lẽ mặc nhiên bất thành văn, khi quyết định hành chính ở những giai đoạn:
chấp hành xong, hết thời hiệu thi hành, chấm dứt hiệu lực của quyết định kỷ
luật thì không chỉ người ra quyết định mà cả cấp trên cũng không còn quyền sửa,
thay đổi, rút hoặc huỷ bỏ quyết định nữa vì việc làm này trở thành vô nghĩa.
Trường hợp này pháp luật quy định giải quyết theo cơ chế đặc biệt mà thẩm quyền
thuộc Thủ tướng Chính phủ.
Thứ
tư, yêu cầu về trình tự, thủ tục:
Như
chúng ta đã biết, việc kỷ luật là vấn đề hệ trọng liên quan trực tiếp đến quyền
con người, đến sinh mệnh chính trị của một cán bộ, công chức cách mạng vì vậy,
phải hết sức thận trọng. Chính vì lẽ đó mà pháp luật quy định về nguyên tắc,
thủ tục rất chặt chẽ, rõ ràng. Trong thực tế, chỉ cần sai sót một khâu nào đó
trong quy trình thủ tục, các bước tiến hành đều có thể ảnh hưởng nghiêm trọng
đến nội dung. Tại điều 40 Pháp lệnh Cán bộ, công chức quy định: "việc kỷ
luật cán bộ, công chức phải được hội đồng kỷ luật của cơ quan, tổ chức sử dụng
cán bộ, công chức xem xét và đề nghị cơ quan, tổ chức có thẩm quyền quyết
định". Mặt khác, tại điểm 4 mục B phần III Thông tư 05/1999/TT-TCCP ngày
27/3/1999 quy định "Trường hợp ý kiến của hội đồng kỷ luật khác với ý kiến
của người ra quyết định (hoặc cơ quan thoả thuận) mà sau khi thảo luận không
thống nhất thì người ra quyết định (hoặc cơ quan thoả thuận) quyết định và chịu
trách nhiệm về quyết định của mình". Nghĩa là điều luật quy định khi có ý
kiến khác nhau ở giai đoạn ra quyết đinh kỷ luật thì phải thoả thuận quy định
này bắt buộc cả ở giai đoạn ra quyết định giải quyết khiếu nại nếu người giải
quyết khiếu nại sửa có nội dung khác với ý kiến của hội đồng kỷ luật, tuy nhiên
pháp luật cần quy định rõ hơn loại nội dung nào cần thoả thuận, nội dung nào tự
quyết và chịu trách nhiệm.
Sửa
đổi, thay đổi quyết định hành chính khi phát hiện có thiếu sót là việc làm cần
thiết, thường xuyên. Tuy nhiên, bảo đảm những yêu cầu trên là những đòi hỏi
thuộc về nguyên tắc, thủ tục mà pháp luật đã quy định./.
