Mới đây Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long vừa ký văn bản trả lời kiến nghị của cử tri gửi đến Bộ Tư pháp vấn đề chế tài xử lý tội phạm sử dụng ma túy và người nghiện theo Công ước quốc tế.
Trong kiến nghị cho thấy cử tri đặc biệt quan tâm đến vấn đề tội phạm về ma túy, tội phạm về trật tự xã hội và kiến nghị xử lý nghiêm khắc hơn với loại tội phạm này.
1. Đề nghị hình sự hóa tội sử dụng ma túy trái phép
Trong đề nghị gửi đến có nhận định người sử dụng ma túy gây ra nhiều vụ án xâm hại đến sức khỏe, tính mạng của người khác, gây mất an ninh, trật tự an toàn xã hội.
Do vậy, cử tri kiến nghị cần xem xét luật hóa tội sử dụng ma túy trái phép để tạo cơ sở pháp lý xử lý nghiêm người sử dụng ma túy gây ra các hậu quả cho xã hội, đảm bảo công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm về ma túy hiệu lực, hiệu quả.
Về nội dung này, Bộ Tư pháp cho hay Điều 199 Bộ luật Hình sự 1999 quy định về tội sử dụng trái phép chất ma túy. Trong đó sẽ truy cứu trách nhiệm hình sự người vi phạm sau khi đã giáo dục, đưa vào cơ sở bắt buộc chữa bệnh.
Nhưng kể từ năm 2009, Quốc hội đã loại bỏ tội danh này khỏi Bộ luật Hình sự và chỉ xử phạt hành chính khi xem việc nghiện ma túy là hiện tượng bệnh lý. Nếu xử lý hình sự người sử dụng ma túy có thể đem đến những hậu quả bất lợi về mặt xã hội như tăng thêm mặc cảm đối với người nghiện, khiến cộng đồng xa lánh, kỳ thị và gây khó khăn cho việc cai nghiện cũng như tái hòa nhập cộng đồng.
Tuy nhiên, sau khoảng thời gian áp dụng thì thực tiễn cho thấy số người bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội sử dụng trái phép chất ma túy không nhiều, tác dụng răn đe, giáo dục, phòng ngừa không cao, không khắc phục được tình trạng tái nghiện (tỉ lệ tái nghiện 80%-90%).
Để bảo đảm răn đe và phòng ngừa vi phạm, Bộ luật Hình sự 2015 quy định người thực hiện hành vi phạm tội trong tình trạng mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi do dùng chất kích thích mạnh như ma túy vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự về tội danh tương ứng.
Trong một số trường hợp, phạm tội trong tình trạng dùng ma túy hoặc chất kích thích khác sẽ là tình tiết định khung tăng nặng trách nhiệm hình sự.
2. Xử lý nghiêm khắc tội phạm ma túy
Một kiến nghị khác gửi đến Bộ Tư pháp nghiên cứu trình Quốc hội sớm sửa đổi Bộ luật Hình sự 2015 và các luật khác có liên quan theo hướng tăng nặng các khung hình phạt đối với tội phạm về ma túy, tội phạm xâm phạm trật tự an ninh xã hội nhằm tạo tính răn đe, phòng ngừa chung.
Theo Bộ Tư pháp, các loại tội phạm có tính chất nguy hiểm cao cho xã hội, Bộ luật Hình sự 2015 đã thể chế hóa quan điểm xử lý nghiêm khắc nhằm tạo tính răn đe, phòng ngừa chung trong toàn xã hội.
Đối với nhóm tội phạm về ma túy, Bộ luật Hình sự 2015 quy định 13 tội danh để xử lý hành vi phạm tội, trong đó 9/13 tội danh là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, có mức hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình.
Ba tội danh khác là tội phạm rất nghiêm trọng với mức hình phạt cao nhất là hình phạt tù đến 10 năm hoặc 15 năm.
Đối với các hành vi xâm phạm trật tự công cộng có tính nguy hiểm cao cho xã hội, Bộ luật Hình sự 2015 cũng đã quy định hình phạt nghiêm khắc để xử lý như đối với hành vi chứa mại dâm, Bộ luật Hình sự 2015 quy định mức hình phạt cao nhất là tù chung thân; hành vi vi phạm quy định về an toàn thực phẩm hình phạt cao nhất là phạt tù 20 năm…
Dù nhận định chế tài với hai nhóm tội trên đã nghiêm khắc nhưng Bộ Tư pháp cho hay sẽ cùng các cơ quan có liên quan tiếp tục theo dõi, tổng kết, đánh giá việc áp dụng quy định Bộ luật Hình sự 2015 để có nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện chính sách xử lý đối với loại tội phạm này, đảm bảo thực tiễn phòng, chống và ngăn ngừa tội phạm...
Nhìn chung các vấn đề mà các cử tri gửi đến Bộ Tư pháp đều là các vấn đề còn bất cập và cần phải xem xét, nghiên cứu kỹ lưỡng phù hợp với luật pháp theo tình hình chung cũng như điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia.
Các vấn đề về tội phạm ma túy hiện nay có dấu hiệu tăng cao đặc biệt là trong các vấn đề về xu hướng tính dục, chưa được phổ cập pháp luật cũng như kiến thức xã hội về ma túy. Nên việc nâng cao mức xử lý và hình sự hóa tội phạm về ma túy là hợp lý với tình hình hiện tại.
